Veiqui lo bilhet de debuta d'annada dau famos cronicaire de França Blu Perigòrd, lo 5 de genier 2020.

°°

Braves ancians amics de 2019 e bons novels de 2020, ben lo bonjorn !

Avèm viscut una talament crana annada 2019, que sèi a me damandar çò que pòdi ben vos sovetar de mai per 2020 !

Cal se rapelar, perque l’òme a sovent tendéncia a doblidar tots los bons moments de la vita, çò que s’es passat d’agradiu lo long d’aquela mervelhosa annada que ven de s’acabar : los salaris qu’an aumentat d’un biais a n’i pas creire ; los produchs de la vita jornadièra que, al contrari, an diminuat ; los carburants coma lo gase l’electricitat e mesma la gasolina que lor cost an talament baissat que costan quitament pus res ; lo caumatge que fuguèt tant ‘restat que lo quite mot es pus emplejat ; los servicis publics de mai en mai al servici non pas de la rentabilitat mas del public ; los òmes politics qu’an dich totjorn la veritat e qu’an tengut totjorn totas lors promessas ; las fabulosas maussas donadas a la santat, l’educacion nacionala, a la cultura e a la justicia ; la miséria e las guerras que son nonmas derevant un meschant sovenir.

E òc, brave mond, cal pas totjorn raunhar e se migrar : ai lo grand plaser de vos rapelar que l’annada 2019 fuguèt una annada sens grevas e sens manifestacions, o alara si n’en aguèt las avèm pas vistas, avèm mesma pas vist lo mendre gilet rosseu, pas un sol pitit rond punh occupat, una annada ont fuguèt votat la setmana de 30 oras e la retirada pagada 1500 euròs minimom a 50 ans. Una annada ont fuguèt votat lo Smic a 2000 euròs e ont, de mai, fuguèt decidat que degun podiá tocar mai de cinc còps lo Smic en question. Una annada ont la França fuguèt championa del mond de rugbí, una annada ont las bancas, pusleu que d’especular, an partajat lors beneficis emb lor clientela. Una annada enquera ont tots los país del mond – disi ben tots los país- an decidit d’arrestar la pollucion de la terra en prener de las mesuras eficacias dins l’industria. Una annada a n’i pas creire ont la China es devenguda democratica e a respectat los drechs de l’òmes. Una annada fòrta per los drechs de las femnas e la proteccion deus mainatges. L’annada de la garison del cancer e del Sida.

Enquera mai incresable : 2019 fuguèt mesma l’annada ont la França a votat la Charta europenca sus las lengas regionalas que son endonc dins l’article 2 de la Constitucion !

Vesètz ben mond que 2019 fuguèt una annada fabulosa e que vesi pas çò que pòdi vos sovetar de mai bon per 2020.

En esperar de segur 2021…

Joan Pau Verdier

Jan-Peire Reidi livre nous livre sa chronique de bonne année. Joyeux réveillon et bonne année 2020 à tous les lecteurs et lectrices de Rubrica en òc !

Pendent la guerra de 1939-1945, la gent devian ben contunhar de se soatar la bona annada per lo prumier de l’an. Zo fasian benleu per abituda, per segre la tradicion :

« Vos soate una bona annada ! 

– La vos desire de mesma ! »

Mas ’quelas paraulas apresas, que los goiats disian sens pensar, volian plan dire quauqua ren per tots los que sufrian de la guerra : pensavan au retorn de l’òme aimat, dau pair, de l’amic preisonier o deportat, a la fin de las privacions, la vita e la santat sens infirmitat, la libertat d’estre çò que òm es, de dire, d’escrir, de se desplaçar, de profitar de son trabalh. Avian pas tòrt, nòstres ancians, d’esperar que los grands malurs ’chabarian après la victòria daus combatents de lur país.

Nautres, Diu mercés, que som nascuts après la guerra mondiala e que eram tròp jòunes per far las guerras colonialas, avem benleu conegut la paubretat, mas rarament la miséria. Las dificultats que tròp de gent coneissen aüei se pòden pas comparar a tots los malurs dau passat, mas las catastròfas que los sabents vesian venir son ’quí. Avem compres que, si contunhem de mautractar la natura, i aurá pas de jorn de la victòria ’queste còp, pas de desfilats militars, pas de clòchas que sonaran dins totas las egleisas. Sabem que lo monde que avem tant chaulhat tornará jamai coma era, que podram jamai nos sauvar si comencem pas d’abòrd de chamjar nòstre biais de viure, benleu pas d’un sole còp, benleu pas per far çò que damanden los extremistas, mas lo pus tòst possible, que, segur, quò se fará nonmas si los riches son oblijats e si los paubres son aidats. Alaidonc, trobaram daus tresaurs d’intelligéncia e d’imaginacion, mai daus sòus que saben pas ente se plaçar aurá e que fan tant mestier. Veiquí, a mon idéia, çò que podem desirar per l’annada que ven, mai per las que van segre.

A nautres, Occitans, que avem legit los trobadors, podem soatar l’amor, que amor damanda « melhorament ». L’amor de nòstra cultura nos donará lo coratge de trabalhar per sauvar nòstra linga occitana, menaçada coma lo monde que avem conegut. E l’amor pòrta la jòia.

Si aimatz los textes de Jan-Peire Reidi, podetz ne'n trobar mai sur son blògue qui-dejos:

http://www.lochamindelafont.com/

L’adverbi gaire se ditz plan mai en occitan que guère en francés. Lo tròbe 30 còps dins mas 105 paginas numerizadas de Jan Picatau de Sent-Barrancon (Enric Delaja). Crese ben qu’en francés guère fai pus partida dau vocabulari corrent daus jòunes d’aüei.
En occitan lemosin, gaire vòu dire :
– « pas beucòp » . « Gaire de » se rapòrta a un substantiu ; indica una quantitat, un nombre, un degrat, un temps insufisents o ben un pitit nombre, una pita quantitat.
La Piaus d’Aur ne fasiá gaire de trabalh, mas lo mera zo li perdonava. (Delaja)
Las filhas coneissian lur calendrier. N’i aviá gaire que fasian passar Pascas avant Rampalms.
La soletat, vesetz-vos, damanda tot plen de fòrça ; ne’n ai gaire. (Joan Ganhaire)
– « pas longtemps» (gaire de temps)
‘Na beleta se’n emparet, / Mas gaire ’la n’i demoret. (J-B Focaud)
Coma de rason, l’adverbi gaire modifica un verbe :
Aime gaire l’empirisme, subretot quante se boira d’un pauc de fachilhieratge. (J. Ganhaire)
o ben un adjectiu o un autre adverbi :
’Queu trabalh n’es gaire penible.
Ne’n veiquí un exemple ironic :
Los que passen dins lo vilatge van gaire redde ! Ils appuient sur le champignon !
Se tròba empluiat emb un comparatiu : gaire mai, gaire mens…
Son chin era gaire pus gròs qu’un lapin.
Era gròs coma un lapin, o gaire mai.

Gaire ven d’un mot germanic que voliá dire « beucòp », lo contrari dau sense d’aüei. Aviá ’queu sense de « beucòp » dins la vielha linga e l’a gardat en lemosin dins la locucion « pus gaire » :
Nòstres vielhs trabalhen pus gaire. (pus beucòp, pus tròp sovent)
D’alhors, dins la linga parlada dins nòstres ranvers, trobem mai que mai gaire empluiat emb la negacion ne : « ne trabalhen pus gaire », « ne van gaire redde », « n’es gaire penible »…
« Pas gaire » es la fòrma normala en lengadocian. Trobem quauques còps ’quela fòrma empluiada per Micheu Chapduelh. Dos exemples :
S’acocona coma pòt per durmir jos un vielh pont. Duerm pas gaire.
Tot petit desjà semblava babiaud e quò s’era pas gaire adobat dempuei.

Pas la pena d’apilar los exemples e d’analizar totas las nuanças ; sufís de conselhar a las personas de linga francesa que aprenen nòstra linga de pensar de remplaçar, si quo es possible, las locucions « pas beucòp », « pas sovent », « pas tròp »…, que son correctas mas mens idiomaticas, per gaire, un mot restrictiu que ven de loenh.

A Javerlhac, lo 19 de setembre de 2019
Jan-Peire Reidi