Qual caumàs ! Quala calorassa! Pasmens, ataulats a l'ombra fresca d'un telhàs, un grand paire e sa petita filha son a jogar a las cartas.

"Batalha!" çò ditz la drollèta, puei al torn que seguís, empòrta las cartas.

-Quò i es, ai ganhat s'escrida la pichonèta !

Alara, en profitar d'aquel moment privilegiat, i a pas melhor qu'una blondinèta polida de detz ans emb son agach blu coma lo cial e plan maliciós per pausar als grands de las questions que destorban. L' Ambronèta escapa pas a la regla.

-Pàpi, i creses tu al rescalfament climatic ?

-Perqué pausar una tala question, quò te tafura ?

-Non pas, mas mon paire ditz tojorn quora i a una tempèsta o una fòrta secada, « te, veiquí lo resultat del recalfament climatic!»

-Escota, ton paire es un cercaire e de segur sap de qué parla. Per contra te pòdi dire doas observacions petitas qu'ai pogut faire.

Quora arribèrem a Eissiduelh fa jà mai de quarant'ans, l'aser de Montpelhièr, qu'es un arbre mediterranèu, s'arrestava dins lo ranvers de Savinhac de las Gleisas. Ara lo troban practicament a Eissiduelh, quò significa qu'a migrat mai al nòrd.

Segond constatament : aquesta annada sem anats a Cauterêts, e sem montats fins al pè del Vignemale, ont i a un glacièr petit (mas fasià quand mesme benlèu 400 o 500m !), lo glacièr de las « Oulettes ». Quò fasiá detz ans qu'i erem pas tornats. E ben, del glacièr ne'n demora pas gaire, a practicament desaparegut. Quò vòl bien dire que se passa quicòm, non ?

-Òc ben papi, mas tot aquò es pas una demonstracion scientifica, son nonmàs de las impressions. Ton arbre a simplament desvolopar una resisténcia al fred e, zo sabem tots, a Cauterêts i a pertot de las fonts d'aigas caldas. Lo sòl ont repausa lo glacièr s'es recalfat emb la calor que vèn d'en dejós.

-Petita, as de la seguida dins las ideas ! Mas ton paire qu'a trabalhat dessús zo te poirà dire, la temperatura mejana a pas jamai tant augmentat qu'aquestas detz darrièras annadas, e los pics de calor an pas jamais estats tant nauts. E puei, avisa coma la calòta glacièra es a fondre. Ara los batels pòdon traversar l'Ocean Artic l'estiú en crear de vias novèlas de navigacion. Del jamai vist !

-Bon pàpi, migra pas, aquò t'agradarà, te doleràn pas mai los rumatisms !

-En prumier de fach podem pensar que serà melhor, mas plan rapidament, nòstre climat d'Aquitania se tornarà mediterranèu e quitament african per la seguida. Puei lo nivèl de las mars va montar, de las isclas e de las terras van esser aprigondidas. La vegetacion va cambiar, d'unas espècias van desaparèisser. I aurà un desplaçament important de populacion e d'animals.

-Mas pàpi, dels refrescaments e dels recalfaments n'i a dejà aguts e lo monde s'es adaptat, quò vai esser parièr aqueste còp.

-Òc, mas aqueste còp, lo rescalfament es tròp subte e lo monde auràn pas pro de temps per s'adaptar.

-Mas de qué a paur ?

-Ieu, ai pas paur, sei tròp vielh, qu'es per tu e tos dròlles que m'inquieti, perqué se la corba s'invertís pas, benlèu qu'aquí, dins cinquant'ans i aurà pas mai qu'un desèrt de sable.

-Cultivarem dels palmièrs e dels olivièrs e los Anglés qu'aiman tant lo vin, chas èls, poiràm far frotjar la vinha. Los camèls remplaçaràn las vacas e los cabals, ont es lo problema ?

-Sias tròp optimista polèta, veràs que los òmes se faràn la guerra per aver terra e aiga. E, lo temps, serà completament destimburlat, verèm apareisser de fòrtas tempèstas emb de las inondacions devastatoiras, màs tanben de grandas calorassas emb d'incendis que cremaràn dels ectaras de bòsques, e benlèu, d'iverns plan freds, mai que mai se los icebergs se desfan en aiga perqué riscaràn menar lo Gulf Stream a s'avalir.

-Sabi pus ieu. Per contra me demandi, perqué lo climat se recalfa tant lèu. As una idèa tu ?

-L'efiech de sarra pichona ! Qu'es lo gas carbonic produch per l'activitat umana qu'es responsable d'aquela augmentacion de temperatura. Prengam l'exemple d'una serra.Quand i a del solelh ,la calor, ondas infra-roge, se fa prene per la sarra e pòt pus s'escapar. L'atmosfèra, cargada de gas carbonic se compòrta coma una sarra grandassa, e mai i a de gas e mai la calor augmenta.

-Podem far quicòm per evitar una tala augmentacion ?

-Òc ben, segur ! Cambiar d'energias,  pus utilisar lo carbon, lo petròli e mai lo gaz que son fossils e se tornar subretot cap a las energias renòvelablas coma lo solelh, lo vent, l'ondada e l'aiga dels torrents.

Far plan atencion a la deforestacion, isolar lo mielh possible los nòstres ostals, en alimentacion, consomar los produches locals e se comportar de manièra mai ecologista en respectar la biodiversitat.

-E laidonc perqué zo fasem pas ?

-Sabi pas, benlèu los enjòcs comercials. Avisa, dos grand païs coma l'America e la China ne'n vòlon pas auvir parlar, cambiar lors abituds economicas seriá per èls una revolucion.

-Bon Papi cresi aver comprés tot aquò, avem pro soscar per uèi, cal anar sopar, Màmi nos sona.

-Oc, mas pòdi pas m'empachar de me demandar çò que minjarètz dins cinquant'ans, lo mesme jorn, a la mesma ora ?

- Un repais qu'apelarem « sabors d'Africa » !

JL. Orazio

Octobre c’est aussi la brume et le début de ce qu’il est injustement convenu d’appeler les mauvais jours. Observons les signes annonciateurs.

« Octòbre brumerlós, Apresma buscha dau canton ». Si octobre est brumeux, approche la bûche de l’âtre car il va faire froid.

Et même peut-être très froid: « Octòbre en crumor, Ivern en furor ». Octobre obscurci par la brume, hiver en fureur.

Mais la brume n’est pas seule en cause : « Octòbre jalussier Te deu rendre mainatgier ». Si octobre amène de nombreuses gelées blanches, cela doit te rendre économe (car l’hiver sera dur et long).

Michel Chadeuil

Sègle tresen avans Jesus-Christ.

Al fons del golf que pòrta son nom, la vila grèca de Corintes s’espandís sul istme que liga Pelopònes e Attica.

Sus la plaça bèla del Mercat se vend una banda d’esclaus presa sus un vaissèl en plena mar.

Demest eles, un òme crane respond al mercadièr que li demandava çò que sap far :

- Sabi governar lo monde, alara te caldrà me vendre a qualqu’un que cerca un mèstre !

En reconeisser un filosòf cinic, un nòble vilandrés lo compra e li balha la libertat sul pic . Un còp afranquit, lo Diogènes ( se tracha plan d’el) se recapta al pè d’un temple, duèrm dins una mena de barrica de tèrra cuècha, manja çò que li escampan las gents e se passeja pertot en plen jorn amb sa lanterna alucada per dire de trobar un òme vertadièr.

A l’encòp, ensenha que desprovesiment e umilitat condusisson a sapiesa. Morís a l’atge de ochanta seis ans d’una mordida infecciosa per çò que assajava de raubar son òs a una vièlha canha. Son comportament mespresant cap al poder ne farà lo rèire dels anarquistas-rebalaires.

Mas lo mai celèbre episòdi de sa vida se debana quand, atragut per sa renomenada, lo quite Alexandre de Macedonia li fa una visita e li ditz :

- As pas paur de ièu ?

- Qual ès ? Lo ben o lo mal ?

- Lo ben.

- Qual poiriá doncàs crénher lo ben ?

Impressionat per la responsa del vièlh òme, Alexandre apond :

- Demanda-me çò que voldràs, o te donarai.

- Bolega te un pauc, me fas de l’ombra.

Felip Frens