Per chabar nòstra seria sur los contes e bien començar l'annada, un present de Jan-Peire Reidi, una cronica entre Nadau e estrenas.

Bona annada a tots.

°°

Lo pus brave conte de Nadau que coneisse, quo es « Lo Present daus Reis Matges », una novela d’un escrivan american dau segle dietz-e-nòu, O. Henry. Un dròlle e una dròlla nonmas maridats son talament paubres que an pas de que viure, mas, per Nadau, vòlen a tota fòrça, l’un coma l’autre, far un brave present a la persona que aimen mai que tot au monde. Coma far quante òm a pas lo sòu ? La sola richessa de la jòuna femna, quo es sos piaus : longs, frisats, color de fuòc… una beutat ! L’òme, de son costat, es plan fier de la brava montra d’argent que li ven de son grand-pair, una montra que auriá plan mestier d’una chadena… Avetz devinat : la femna vend sos piaus e ‘chapta una chadena d’argent per la montra de son òme, dau temps que l’òme vend sa montra per que sa femna puesche penchenar sos braves piaus emb una penchen d’ivòri…
Òm tròba d’autres contes de Nadau doç-amars coma queu-‘quí dins la literatura anglesa e americana. Dins ‘quilhs país, la tradicion daus presents per la Nadau es mai fòrta qu’en Occitània. Nadau vòu estre la festa de la patz e de la bontat universala, de la jòia partejada, daus mainatges que s’esmiraudien d’una beutat cosmica davalada sus terra.
Afen, quo era benleu entau avant l’orror de la musica en conserva e daus Pairs Nadaus roges dins los subremerchats, de las babòias pendilhadas a las gotieras, de las guirlandas luminosas dins las ruas, mai daus mila de lampirons que pilhonen sus las quitas maisons en defòra de las vilas. D’alhors, dins la prumiera partida dau segle vint, los goiats de chas nos a la campanha, coneissian gaire lo Pair Nadau. Non, i aviá pas de pinhiers dins las maisons – ne’n plantavan de’n pauc mai beus a l’entrada daus chamins per la nòças o ben dins las charrieras, contre las granjas, per los conselhiers. Tots los sers de l’Avent, fasiam bruslar una lonjor de la bilha de chaisne quilhada dins la chaminéia, pendent que los dròlles fasian sonar la clòcha de l’egleisa de Nontroneu. La velhada davant lo fuòc … Una clòcha dins la nuech…
Crese que quò venguet aprep la guerra, ‘quel afar de Pair Nadau. La gent se meteren de far coma los vilauds. Los sotliers davant la chaminéia, z’ai conegut. Los presents ? Un aurantge, de las pralinas, quauque jugaron de boesc… Mas chas nos devian pas prener tròp de pena per nos far creire au Pair Nadau, perque, aüei, me damande si i ai jamai cregut. Ieu fasiá benleu dau Pair Nadau coma la gent fasian daus surcelatges : zo cresiá sens zo creire.
Pas coma mon jòune filh quand era a l’escòla mairala… Un còp que lo Pair Nadau aguet donat los presents aus pitits de l’escòla, l’òme s’eissubit darreir lo bastiment. Mon dròlle, enquera enviblat, lo seguet.  Veguet lo Pair Nadau troçar son manteu roge per pissar contre lo mur. La poesia era roinada… « Il fait pipi, le Père Noël ! », çò-ditz lo goiat, plan chucat !
Non, la festa daus presents, quo era las Estrenas. La granda feira de Nontron – la Feira de las Estrenas – se teniá aprep la Nadau, lo 28 de decembre, si me trompe pas. Se’n vendiá, de las pralinas ! Lo Jorn de l’an, portavam una topina de graissa o ben una botelha d’aiga de vita a la dama de l’escòla. Nos fasiá entrar dins son lotjament au prumier estatge de la maison d’escola – pausavam los pès sus lo planchat lusissent – e nos donava una cròta de chocolat. Los monsurs donavan las estrenas a lurs vaslets e lurs chambarieras. Quo era benleu lo sole jorn de l’annada que los goiats embraçavan de las femnas que eran pas de lur familha. Fasiam pas la bisa a tot lo monde coma au jorn d’aüei ! « Vos soate una bona annada ! » « La te desire de mesma ! »
Aura, pus d’estrenas. Lo jorn de Nadau, daus modelons de papier chafrelhat e de ribans envertolhats s’apilonen jos lo pinhier. I a de la gent embarromats. N’i a d’autres que an pas tròp de sòus, mas que an fait coma los dos amoros d’O.Henry per far plaser a los que aimen. Se fai enquera de las creschas dins las egleisas. L’òrretat comerciala empaichará pas la gent de s’aimar e los mainatges de raibar.
Jan-Peire Reidi

Veiquí Nadau que tòrna. Quo es lo moment que me sente frair de l’orsa blancha. A viscut sus son continent de glaça, l’orsa blancha, e l’a vist fondre au punt que leu n’aurá pus pro plaça per s’i tener plantada sus sas doas pautas de darrier. «Créature passeïste qui ne sait pas s’adapter au progrès, qui le refuse même » dirá la votz de la Societat Anonima. E l’orsa se nejará dins l’aiga venguda chauda.

Me sente frair de quela bèstia perqué vese tanben mon continent fondre jos mos pès. Pas vos ? Vos sentetz urós de ‘chaptar de las besonhas obligatòrias per far daus presents que ‘chabarán dins la pobela o dins un voida-granier, minjar a vos ne’n olhar, beure a ne’n desparlar, corre de botica en subre-merchat, despensar, tot oblidar dins lo bruch, lo lum, las palhetas e los songs de Christmas ?

Mas alaidonc, perqué mandatz de las cartas de vots totas blanchas de névia, totas adornadas de giure, de pendelòcas de glaça ? Cresetz pas que quo es quò la Nadau qu’es au fons de vos ?

Nos desire un Nadau enneviat d’un grand manteu blanc, d’un manteu de patz. Quantben quò fai qu’avem pas agut de Nadau blanc ? Per un pauc los aubres tornarián flurir ! Vos desire que vòstre patron vos dise : « Fau pas traulhar la névia. Demoratz chas vos, au chaud, a la visar de darrier vòstra fenestra. L’ivern trabalha per l’estiu a venir, per la santat de vòstre vergier e de tota la terra. Siatz en patz. Lo trabalh vos esperará. »

Viure l’ivern coma l’orsa bruna per pas crebar nejat coma l’orsa blancha. Sola chausida rasonabla mas que la vita de uei rend impossibla. Demòra nonmàs la patz blancha de las cartas de vots.

Micheu Chapduelh