Una cronica de Joan Pau per chabar l'annada escolaria.

°°

« Quò’s un’ istòria enginhada. Tota semblança emb una persona existanta seriá mas una endevenança »

Adiu mond e ben lo bonjorn. Endonc per quela darrièra cronica de la sason e ad aqueste moment ont sèm a celebrar nòstra cultura e nòstra lenga, me’n vau vos contar qualqua res a n’i pas creire.

Un còp èra, i aviá chas nos en Dordonha – vos dirai pas ont es exactament – un tipe – que de segur vos dirai pas tanpauc lo nom - qu’èra regent dins una escòla. Era mesma director de l’escòla. E dempuèi de las annadas fuguèt totjorn estat completament opausat a tota lenga regionala, e subretot la nòstra, l’occitan. Me fasiá pensar aus famos ussars de la republica del segle passat. La sola lenga possibla sul territòri francès quò’s… lo francès. Aviá jamai volgut lo mendre pitit bocin d’ensenhament d’occitan dins son escòla, enquera mens de classa bilingua, - of course !- tot lo mond aviá esseiat de lo convencer, sos colegas, amics, educacion nacionala, politics. Res a far ! Aital, las classas bilinguas fuguèron organisadas mas dins d’autras escòlas de la vila. Lo mai risent quò’s que lo monsur en question, quand zo voliá, sabiá parlar l’occitan. Mas per ilh quò èra nonmas un patois. Degun jamai li aprenguèt que Mistral aviá agut lo premi Nobel de literatura.

Quò’s desjà ben triste quela istòria. Mas quò’s pas tot. Ad un moment, la mairariá de la vila aviá fai pausar una placa dins la carrièra a costat de son escòla mas una placa en occitan ! Oh filh de Diu la colera del tipe ! quò èra quitament un blasfemi e un afront per ilh…

Per segre, qualques temps aprèp, la mesma mairariá aviá ufèrt aus escolans del primari, deus estilòs, gredons e autras causas utilas. Un bona idèia non ?

Lo problema èra que sus aquestes instruments de classas i aviá una inscripcion, una frasi, un pitit mot mas… en occitan ! Vade retro Satanas ! Còssec lo gardian de la puretat linguistica devenguèt pieg qu’un asne roge, esmalit coma un burgaud ! Segond deus uns tesmonhs en vesent quò, aviá udlat : «  aurián pogut me damandar l’autorisacion per lo mens ! » e aviá mesma rajostat : « Perque pas en arab tanben ? ». Aviá rason lo pauret e perque pas en inglès, qu’es a la mòda e ben vist dins los mitans « branchats »?

Veiquí mond. Sèm al segle 21 a parlar d’Europa e deus uns se creson totjorn a l’eipòca de Valmy quand la republica èra en dangier. Emb de las talas personas, avèm enquera del trabalh per ajudar e desvelopar nòstra lenga.

Urosament, per acabar quela cronica dins lo rison e l’esper, lo Jacobin que vos parlavi dins la faula, èra jà pas tot jòune e ne’n aviá pus per longtemps per prener sa retirada.

Quò’s per aquò qu’a la fin de l’istòria, beucòp seràn uros de li dire sens reir-còr : «  Adiussiatz ! »

Joan Pau Verdier

Lo tema de l'emission de ràdio animada per Joan-Claudi Dugros "Parlèm nòstra lenga" sus Bergerac 95 es consacrat aqueste mes de junh au poèta Pau Froment, nòstre vesin de Òlt (Lot) e a las noveutats literaras occitanas, subretot « Chaucidas dins los blats » , lo noveu libre de Jan-Peire Reidi.

De escotar sur http://www.bergerac95.fr/index.php?category/Emissions/Par...

E de veire sus aqueu blògue: Chaucidas dins los blats

Seguida e fin daus textes de Felip Frens lo viatge occitan partida 1 e lo viatge occitan partida 2 sur aquel blògue.

°°

Tres ans pus tard, lo Patrici lisava sul internet melhor que la Solanja, la dròlla d’en facia que alisa son telefonilhon quora que siá.
Aviá segut un cors d’informatica organisat a res non còst per Miègjorn-Pirenèus a Gordon avans que li prestèssi un ordinator portable inutilisat. N’enantissiá talament qu’èra pas de creire !
S’èra pas encara embarcat sus « Morrelibre »* mas picava los accents occitans mai lèu que la secretària de l’I.E.O. !
De còps, emplegava sa lenga mairala tant aviat que li deviái demandar de parlar dapasset.
D’aver a man un locutor de naissença vos permet de presar melhor una lenga cantadissa.
Deguèt m’apréner quicòm qu’es pas tot un per un francofòn : dire los èrras en produire una vibracion de la lenga al darrièr de las dents.
O fan tanben los catalans e los quite castelhans.
Un còp èra, me parlèt de la gramatica de l’Alibèrt qu’aviá manlevat a la bibliotèca municipala.
- Me’n vau t’assabentar, ço diguèt el. L’òme que escriguèt aqueste libre en 1936 nasquèt a Bram de Lauragués en 1884 e tenguèt una farmacia a Montreal d’Aude mentre que venguèsse un lingüiste plan celèbre. Se disiá « lengadocian central » que lo còr de la lenga bat a l’entorn de Carcassona. Zo pòdes veire sus la carta geografica qu’es estada estampada aiçí.
Notaràs que Brageiragués e Sarladés forman part de l’airal lengadocian. Lemosin comença sonque al delai de Vesera.
- Gaita ‘quí , dins l’introduccion : l’autor avertís qu’a negligit d’estudiar lo parlar sarladés del Peirigòrd meridional per defugir d’èsser acusat de megalomania lengadociana !
- ‘Quò fai res, avem lo « ca » e non pas lo « cha ». Sostengam nòstres fraires lemosins encara mai que tòcan Oïl !
- Pr’aquò dises « chen » en luòc de « canh ».
- M’embèstias,tu.
- Te mainas pas que te carpinhi ?
- De segur. Avisa, t’ai portat una ponhada de morilhas per ne te far la pascada.
En devalar las grasas del celièr, me pensava que se semblan la moleta e l’amistat. Devon se calfar
a l’entorn d’una brava botelha.
Felip Frens
* « Facebook » en anglés, « Tronchelivre » en françés

°°

Publicat dins lo n° 36 de la revista Plumas d'òc.

Plumas d'òc se vend unicament per abonament : 15€ per 4 numeròs.

Cheque de mandar a : Association "Las bonas lengas", sur la font, 24250 DAGLAN.

Corric  : lbl.daglan@laposte.net