(Seguida e fin)

Lur conte la vesita dau matin de la vielha femna bizarda. Semblen en far cas, me pausen quauquas questions, me grandmercien e se’n van. Profite que sei defòra per anar aus comuns. Quand tòrne, qu’es l’ora d’anar en recreacion e ieu fau surtir los dròlles.
Pendent la recreacion, parle de la visita de los gendarmas a mon collega. Nos eschamgen quauquas platitudas sus la maladiá d’Alzheimer. A miegjorn, dos cachets d’aspirina assuausen los efechs de la visita dau Fifone e la jornada se ‘chaba regulierament.
A quatre oras e demiá, sei abracat mas sei pus malaude. Prene lo plan de montar au granier los quaserns de presència vielhs de dos ans daus escòlans de las doas classas que son sus mon bureu dempuei doas setmanas.
La chalor es estofanta jos la teulada. Pause los quaserns de presencia dins una cageta emb los autres. M’apreste a davalar quand pòrte los uelhs sur un pilòt de registres matriculas ‘renjats dins un carton. N’i en a una diesena. Los mai ancians son de las annadas trenta. Prene los registres matriculas, dòste l’espessor de pouvera qui z’a cubert e davale me botar a mon bureu.
Sus lo prumier registre, tròbe los noms daus grand frairs e de las grandas sòrs daus escòlans d’aura. Ne’n coneisse quauques-uns. Druebe los registres los mai ancians. Los noms son escrichs emb de l’encra violeta o roja. Legisse tots los noms, en remontar lo temps. Fòrça noms me son coneguts. Los parents son mai que mai agricultors o gent de mestier.
‘Chabe per trobar çò quò cherchava : Daniel Weissman. Es estat inscrich a l’escòla, au CM1, en octòbre de 1943. Au contrari daus autres escòlans, ni la data de son despart de l’escòla nimai las causas de son despart son pas mencionadas. Dins la colona nòtas, un mot es escrich au pòrtapluma, a l’encra roja : Alsacian. Entau, i aviá ben un pitit Daniel Weissman a l’escòla, en 1943 - 1944. Barre los registres matriculas e los tòrne montar au granier. Sarre mon ordinator portable dins sa cuberta. Zo bòte sus mon espatla. Barre la pòrta de la classa. Trauche la cort. Suerte dins la charriera e barre emb clau la pòrta de l’escòla. Tire la sacòcha de mon ordinator sus lo sieti arrier de ma veitura. Balance de me botar au volant e decide d’anar veire lo Crestian. Qu’es l’ora de l’aperitiu. En anar chas se, risque de tornar tombar dins l’estat que ieu era l’enmatin...
Crestian es chas se. Tuste. Me fai entrar dins sa cosina, butis los libres que ocupen la riba de la taula e me voida un oisquí. “Aimas mielhs un còp de roge ? çò-ditz, en me mostrar la botelha estelada sus la taula.
- As auvit parlar d’un Daniel Weissman ? li responde.”
Me ‘visa, sembla cherchar, agacha la sòla, beu una gorjada de oisquí e se decida de parlar.
“Que’s un vielh afar, çò-ditz en pausar son veire.
- 1943 o 44, responde en levar lo meu. L’alcòl m’eschaura la gòrja e me brusla l’estomac. Quò me remembra mauplasament l’estat que ieu era, eimatin.
- Per mon arma, eu contunha, ieu, l’ai pas conegut, l’Andriu. Ieu era juste nascut. Mas son afar a fait dau bruch. Se’n a parlat pendent un moment. Aura, z’an presque obludat. E puei qu’es benleu mielhs que n’um parle pus de quelas vielhas istòrias. Subretot per daus uns...
Andiu Weissman ‘ribet en 1943 coma sa familha e d’autres Alsacians. Vertadierament, ilhs eran jusius. Un jorn de mai 1944, la milicia venguet lo querre a l’escòla. Partit, entre dos milicians francés, davant sos camaradas e degun l’a jamai pus vut.
- Aviá una granda-mair ?
- Òc, qu’era subretot ela que s’ocupava de se. La paubra femna es venguda mai qu’a meitat fòla. Sabe pas çò que es devenguda. ‘La deu estre mòrta dempuei longtemps. Tu te rapelas? Qu’era la granda d’un pitchon que aviá dietz ans en 1944. ‘La era desjà d’un atge. Auriá mai de 110 ans aura...”
Blagassem un moment. Crestian me tòrna servir un oisquí. Zo ‘chabe e tòrne a ma veitura emb de l’amarum dins la gòrja e dau fuòc dins l’estomac.
En anar a l’escòla, l’endeman, me ‘reste a la maison de la premsa per ‘chaptar Sud-Ouest. La pagina locala m’apren que la dama dispareguda de la maison de retirada de Maruelh aviá estada trobada a una demiá dotzena de quilometres. Sa fotò acompanha l’article. Qu’es una granda dama fòrta, daus piaus blancs, e a l’espiada perduda. Cherche mas ‘la ne sembla pas dau tot ma visitaira de diluns...
… Decidament, aime pas lo diluns. Subretot quand lo Fifone ven passar prener l’aperitiu lo diumenc au ser.

Gilbert Borgés.

Un còp de mai Joan veniá de se copar un òsse ! Aqueste còp qu'èra l'òsse del cambajon de la camba drecha ! Aquò Joan n'èra segur ! La brandida qu'aviá sentís quand son pè s'enterrèt dins una gròssa talpinièra l'entresenhava plan, subretot que i èra anat de tot son pes ! Mas tanben quala idea de sautar sul rastolh dumpuèi lo sièti del tractor ? Podiá pas davalar coma aquò se deu far ? Podiá pas se tener al volant e botar lo pè sus la grasa qu'es aquí a l'exprès ? Non ! Uèi aviá pas lo temps, caliá anar cercar la perga lèu far per tener lo cargament de garbas..

«  E ara ? La pòdes anar querre lèu lèu la perga en ta garra petada ? » Sembla al Joan ausir l'Ernestina, la sia femna, lo felicitar per sa lusenta iniciativa. E encara ...se n'en disiá pas mai... !

Pr'aquò lo Joan podiá pas demorar aital ! Trapèt son telefonet e expliquèt a l'Ernestina que primièrament caliá venir querre la cargament de garbas per lo botar jol cobèrt que la pluèja anava pas tardar, que segondament caliá tener prèsta la maleta amb las fardas per anar a l'espital e que tresenament caliá sonar los pompièrs que, el, Joan veniá de se copar una camba.

Tot aquò semblava reglat coma la musica, e ...aquò l'èra!

Lo Joan aviá costuma de se petar quicȯm tots los dos o tres ans, siá a la prima, siá pendant l'estiu.

E qu'èra quora una cavilha, quora un ponhet, o encara la clavicula; Qu'èra coma, se per prene de vacancias, aviá nonmas trobar aquel biais.

Los vesins l'avián de costuma e quora l'un, quora l'autre o de còps a tres o quatre acabàvan de far los fens, de segar los blats o de cabeçar se n'en viraba !

Joan, garit o en covalescéncia, los mercejàvan plan e los voliá pagar almens de lors fraisses ! mas los vesins volian jamai res ! Disián totjorn : «  nos pagaràs quand te coparàs una aurelha ! »

Es vertat que l'Ernestina fasiá la sopa, e la sopa de l'Ernestina èra talament bona que se sentissián pagar ! I aviá tanben deus bruchs que corrissián sus las bontats de l'Ernestina...mas sabetz plan que per empachar un bruch de corre se cal levar d'oras !

E tot èra plan, e los trabalhs se fasián e los òsses de Joan se petaçavan ....

Quand qualqu'un demandava a l'Ernestina de novèlas de son òme, ausissiatz tot

simplament :«  Joan se petaça !»

Se un jorn avetz mestier d'encontrar Joan Cachanoses, vos cal pas estre susprès se, sul moment, degun sap pas vos entresenhar ; mas se apondetz qu'aqueste òme va plan sovent a l'espital, endonc ausiretz un vintenat de votz credar«  A! Cercatz sepetaça ? »

Mon diu, mon diu, come lo monde es truffandier !!

Aquesta pichona istòria a estada inventada, e se de per azard un personatge eisistissiá vertadièrament, aquò seriá sonque una coincidéncia independenta de ma volontat.

Sèrgi Lespinasse