Veiqui tres comptinas, "Sautareu", "L'erbeta" e "Lo det".

Sautareu A5.odt

27 Sautareu.mp3

L'erbèta.odt

23 L'erbeta.mp3

Los dets.odt

11 Los dets.mp3

Una autra cronica de Vent l'i bufa, per Joan Ganhaire.

°°

Anem, quò i es, las eleccions son pas lonh, e lo Maximin Brandisson comença sa campanha. A paur de ren, lo Maximin, perqué chascun sap que quò a jamai ren donat de se portar contra nòstre maire, Baptiston Fompeirina, que dempuei trenta ans fai çò que pòt per manténer un pauc de vita a Chantagreu. Fau ben dire que es bien ajudat per son pitit conselh que per ma fe es tot a fet seriós : i a lo Micheu Bòria, nòstre medecin, dich Bòria lo jòune, lo Ramon Delbruelh, nòstre regent, lo Leon Desfarjas, dau Tuquet, lo Josep Labatut, de Cuòu de Chen (quo es lo nebot de la Marià), l’ Amedeu Chassanhòt, lo Ricon Rebiera (son paisans, tots quatre), lo Fermin Pijason, nòstre charpentier, l’ Enric Martin, nòstre factor, e la Mireia Naissenças, la femna de Trompa-Jai, qu’ es obriera en confeccion a Maruelh. Me sembla que oblide quauqu’un… Vejam… A ben òc, quo es io, Françot Belesmet, de Vent-li-Bufa, retirat de la RATP e pas maucontent de z’èsser. Es-quò pas ‘na crana esquipa, quò-quí ? Segur que si eratz de Chantagreu, votariatz sens barguinhar per queu monde !

E ben, mas gent, dempuei trenta ans, lo Maximin Brandisson mena ‘na lista contra lo Baptiston, e a chasque còp, massa una esbradelada de prumiera. Mas quò fai ren, a chasque còp, i tòrna, nonmàs per fotre la pagalha, e per quò, s’i entend lo bogre. Mai que quò fai sies ans, quò ‘viá mau virat, e que lo Baptiston e eu s’eran passats una plumada que se’n parla enquera dins tot lo país.

Queste còp, faguet fòrça misteris, disent que ‘viá una brava surpresa, que anonciariá nonmàs au darrier moment, e que per lo segur ’nava far mau. Desjà, lo Renat Brocchilhot e lo Vladimir Graczyk eran partits en campamha. Quo es a dire que eran ataulats au Bon Viatge un pauc mai longtemps que d’avesat, que parlavan enquera mai que d’avesat, e que eran assedats enquera mai que d’avesat. La gent agueren beu los questionar, disseren ren, per la bona rason que ne’n sabián pas mai que los autres. Lo misteri era bien gardat. Lo bruch corriá que quauqu’un se portava coma lo Maximin, quauqu’un d’important, que queste còp, fariá batre lo Baptiston. Quauqu’un d’important a Chantagreu ? Un ‘viá beu cerchar, un vesiá pas. Lo nom de la Barona de Montalassus fuguet ben avançat, mas la paubra vielha ‘viá ben pro a far a torchilhonar lo Baron que es vengut completament babòia. Non vertadierament, un vesiá pas. L’amassada anonciada per lo Maximin fuguet donc esperada emb tot plen d’impaciéncia.

E l’enser, la pita sala de las festas era plena coma un uòu. Lo Chiqueton aviá quitament degut prestar sas chadieras, mai i ‘viá enquera dau monde d’en pès au fons. Lo Maximin s’uflava, quo era un triomfe. Fin fimala, levet la man per damandar lo silenci, e comencet son discors. Disset que era urós de veire tant de monde s’interessar a la vita de la comuna, e que pensava que lo moment era pas lonh ente la dictatura que estranglava Chantagreu s’anava esbolhar coma ‘na vielha muralha minjada per la ledra. Disset que queste còp, un còp desiciu ‘nava èsser portat, mercès a la preséncia a sos costats d’un òme, bien conegut de tots per son onestetat, son amabilitat, sa discresion. Tot lo monde s’entrespiava, qui era quel auseu rare ? D’un sole còp, lo Maximin mostret dau det lo vielh rideu roge de la scena e, d’un votz fòrta, disset : « quel òme, vei-lo-quí ! » Mancava nonmàs los rotlaments de tambor e las petadas de trompetas per que l’efiech fuguès complet.

Lo rideu se drubit letement e, sietat sus una chadiera, apareguet los mai insperat daus candidats, lo mai inversemblable daus ciutadans de Chantagreu, lo mai incresable daus abitants de la Nauta Dordonha ! La gent ne’n badavan : bien penchenat, emb la reja au mitan, roge coma un trasluc, espandant ‘na fòrta sentor de violeta, sarrat dins un costume que semblava lo de sa prumiera comunion, davant nautres era sietat… lo Tranuja ! Fier coma un papa,frucinssent la cilias per se donar l’aer seriós, espiava drech davant eu, coma si se deviá far fotografiar.

Lo prumier moment d’estabosiment passat, la gent comenceren de s’espofidar, de se butir dau cobde, de se tustar sus las jarras. Mai d’un ne’n purava de rire, d’autres ne’n benlavan coma de las ovelhas que an tròp minjat d’ave-maria, d’autres enquera se devián far tustar dins l’eschina per tornar prener alen. La sala de las festas ne’n trundiá talament que quauques teules eslampieren e que los carreus de las fenestras( los que son pas cassats) vibreren coma quand la fanfara de Sent Vincenç ven jugar per la festa. A la fin, lo silenci tornet, entrecopat enquera per daus sanguts e de las espofidadas. Lo Maximin eissaiet de prener la paraula,mas fuguet ‘restat disn son lanç per lo Ricon Rebiera que se levet e se trapet a badar : « À, Podes dire que nos a fotut lai un gente candidat ! L’a espiat un pauc ? Mos pòrcs son mai pròpes que eu, e ma sauma a mai de cervela ! E de se voidar una botelha de sent-bon sus los piaus empaicha pas de pudir au fems ! A òc, es gente per mon arma ! Coneis pas sa drecha de sa gaucha, es sadol la meitat dau temps, e quitament pas fotut de far venir de qué nurrir sa sauma ! » Lo Baptiston, lo medecin e io lo traperen per una mancha per lo far estar, mas contunhava de desvoirar son chapelet sens se poder ‘restar. Lo paubre Tranuja era vengut pâsle coma un mòrt, las suors li rivavan, e sos genolhs tremolavan coma los d’un vedeu nonmà nascut. Eissaiva de desfar la cravata de son paubre pair, que quo era plan lo prumier còp que la portava, mas un Mossur que vai èsser elegit conselhier pòt pas far mens que de portar cravata e ‘bilhament negre. Era bien aimable, queu Brandisson, d’aver entau pensat en eu. Quand aviá comprès çò que li voliá, la testa li ne’n’viá virat de bonur. Tranuja, Conselhier Municipau ! Pensatz si quò fariá brave, mai queu pinhier pincat dins la bassa-cort. Quo es sa paubra mair que seriá estada contenta de veire quò. Aviá bombat au cementeri e li ‘viá après la novela. A ela ‘viá respondut que quo era tota fet bien. Laidonc que li volián tota quela gent que ‘viá l’aer de se fotre de eu, e quela salòpa de Rebiera qu’aviá pertant totjorn pres per un amic ? La testa li ne’n virava aurà, jos las insultas que degun podiá far ‘restar.

Quò durariá enquera si, d’un sole còp, avián pas bombat dins la sala la sòr dau Tranuja, que es regenta a la Chapela Brujaud, e son òme, lo Robert. ‘Vián après dins la serenada lo meschant còp dau Maximin. ‘Ribats tròp tard a Pueipeirós, eran colats còp sec au borg per eissaiar d’empaichar lo massacre. Boteren pas doas oras per comprener que quo era tròp tard. Lo Robert trapet lo Tranuja per lo braç e lo tiret defòra, escartant la gent a grands còps de cobdes, e vos responde que era pas plasent. La Joaneta, ele, disset ren. Mas pasla coma ‘na mòrta, se plantet davant lo Maximin e te li passet un parelh de chataurelhas que compten dins la vita d’un òme.

Torneren lo Tranuja chas eu, lo sieteren a sa taula, onte se laisset ‘anr, la testa entre los braç, a beus sanguts que ne’n fagueren fendre lo costume a la cosdura de l’eschina. Doas oras de temps, essaieren de lo conortar, mas vanament. La Joaneta, de temps en temps, las dents sarradas, li eissujava las lagrimas emb son mochanàs, e li passava la man dins los piaus que sentián fòrt a la violeta, per mo arma. Li parlava suau, suau, mas ren i fasiá. Lo paubre Tranuja purava, purava, de onta e de rauja. Quo es lo Robert que trobet la solucion.

« Benleu que los Chantagreus te tròben pas de lor gost, çò-disset, mas segur que si ‘viàs nonmàs los Pueipeirós per votar, seriàs elegit, e larjament enquera ! » Los sangutes se resteren e un niflament se faguet auvir. Lo Tranuja drubit un uelh roge de larmas e de fretadís. »⎼ Creses ? »damandet. ⎼ « mas segur ! Ten vam votar, vas veire ! » Copinhet daus bocinons de papier, masset lo beret nuòu, (sabetz coma chabet lo vielh…) « Electors de Pueipeirós, a las urnas ! Lo Mossur de Paris e sa dama, l’ Anglés e sa dama, la Joaneta, lo Robert, quò vòta tot per lo Tranuja, quò pas ? Vejam, qui i a de mai, enquera ? La Friqueta, quo es bon ! La Toscà, quo es bon ! Las polas si bien nurridas de bon grun, quo es bon ! Los lapins, pensa, emb totas las chabeças que lor donàs, van plan votar per tu ! Las graulas… » Aquí, lo Tranuja faguet non de la testa. « Bon, e ben, las graulas vòten pas, mas las jaças, que t’an pres tots los pitits culhers, vòten, elas ! »

Voteren enquera los greus, las senzilhas, las cigalas, las lauvetas, e sabe pus que de tant. Talament que quand l’ora de la despolha fuguet venguda, quò fuguet un trionfe coma se’n veira pus d’un moment. Lo Robert, la Joaneta e l’urós elegit arroseren queu succès coma se deu. E quante los fuòcs roges dau Robert agueren dispareguts detràs los chastanhs, quo e urós, fier, e un pauc sadol que s’anet coijar lo Maira de Pueipeirós.

Joan Ganhaire, Cronicas de Vent l'i bufa

La bibliothèque départementale de Dordogne propose un certain nombre d'ouvrages numériques en occitan, surtout en languedocien et en gascon, parmi lesquels des traduction d' Arthur Conan Doyle, de Jules Verne et des écrits originaux d'auteurs occitans.

A lire en ligne et gratuitement sur : https://dordogne.mediatheques.fr/#livres&sm=catalogue&refer%5B%5D=8_155&sort=docid&ex_situ=1