Quò tombava plan. Lo trabalh qu’aviái de far me maucorava, l’actualitat internacionala me paranoïdizava, l’actualitat nacionala m’esquizofrenetisava e la regionala me fasiá sobechar sus las paginas centralas de Sud-Ouest. Mon bon astre vouguet que mon aurelha alassada se tendesse de vers lo pòste de ràdio que s’eissurissiá tot solet coma un robinet d’aiga tèbia que son junh seriá bon per la reforma.

« Il est de bon ton de se moquer de la publicité, disiá una votz, mais la publicité fait pleinement partie de notre culture, au même titre que la Bible, Homère ou Victor Hugo. La publicité, c’est l’usine à rêve de notre siècle. » Me virí de vers lo pòste e li pausí la question per fin de saber quala era l’usine à rêve dau segle XIX, la dau segle XIV, la dau segle XXI avant J.-C. mas me respondet pas.

Basta ! De raive, de pantais, de sòmis, n’aviái plan mestier. E - miracle ! - lo portaire, emb lo Sud-Ouest, m’aviá pausat un desplejant de Leclerc, un d’Intermarché e un de Carrefour ! E enquera, quand dise « desplejant », rende pas compte de la vertat ! Tres revistas tan espessas e tan quadricromatizadas coma un Paris-March (Le poids des maux, le chuc des photos.) En tot una liura e un quart de raive tot drech vengut de l’usina ! Ne’n lebretava, paubres amics !

E fuguí pas decebut. La publicacion de Leclerc se dubriá sus una plan bona fotografia d’un topinon de iogort au bifidus. Coma lo cubertilh era dessús pausat, era pas possible de veire lo bifidus mas quò se sentiá plan que i era. Lo iogort tanpauc se vesiá pas mas fau pas tot mostrar, si que non lo raive crebariá dins l’uòu. Era d’un realisme a te’n tombar de cuol. Quatre perlas d’aigada, coma sus una ròsa matiniera, eran aquí per alucar ton desir de freschor, alucar lo raive. Mon det passet, eniurat, sus la foto coma per cerchar lo caire levadís que permet de desoperculizar sens mau lo topinon. Mas quo era res mai qu’un imatge e deguí m’acontentar de raivar de la frescha e immaculada onctuositat dau iogort furmijant de bifidussonets de l’uelh coquin.

Lo iogort de Carrefour era mai classic, quasi militari : sieis topinons alinhats democraticament qu’era pas possible de dire quau era lo cap d’escadrilha. Lo d’Intermarché era mai audaciós : la fotografia en low-angle shot (1) te laissava l’impression de davalar dessús coma una belha sus una flor confla de nectar, coma un burgaud sus una pera madura o coma un avion camicaze sus las pòrtas dau Paradís. Un momenton d’emocion prigonda coma ne’n rescontras quatre - cinc còps dins ta paubra vita !

E la saussissa de Tolosa ! Tota ròsa coma un arquetip de tesson surtit tot drech d’un sovenir d’enfància o daus albums du Père Castor. La de Leclerc, en partir dau centre de la sieta s’envertolhava, s’elicoïdizava vers la drecha coma una fantastica cauquilha de cagolha de mar. La de Carrefour s’envertolhava vers man mansa coma un vertiginós vortex daus antipòdes, pòrta duberta benleu sus la quatrena dimension, los plecs misteriós de l’espaci-temps. La saussissa d’Intermarché, arribada au bòrd de la sieta, s’escartava de son quite envertolhament e, en plan de fugida, quitava la sieta e mai lo quite quadre de la foto. Ont anava ? Vers quala libertat conquesida ? Ma pensada era ben tròp impoderosa per la poder segre.

E la botelha d’òli de Carrefour . Òli de solelh ! Sens marca ! Òli venician que s’avança mascarat ! Quala chara s’escond darrier queu misteriós anonimat ? Vielha fachilhera o jouna fada ? puta o divessa ?

E lo talhon d’Emmenthal d’Intermarché ! Trogloditic ! Las alveòlas de la ciutat daus mòrts. O las qu’una vita terribla i es en gestacion, alien rosicaire o belha emmialairitz...

E los malinons de Leclerc ! Tres, plan pejats e estachats per un riban ròsa ! La quita esséncia de l’erotisme ! Ovidi, Safò, Pierre Louÿs, l’Amant de Lady Chatterley, Robert Lafont ! Pour l’achat de trois Sloggi, le quatrième gratuit ! E lo quatren, òc! aquí, rasís los autres, mas sens riban. Liure ! A ! lo quatren ! lo quatren !

E dire que dau monde que i a an besonh d’alcòl, de drògas, de libres, de musica o de museus per entrar dins lo monde de la beutat, de l’art, dau raive, dau temps que l’usina lo nos conha democraticament e a gratis dins la boitia, entre Sud-Ouest e la letra dau Tresor Public !

Micheu CHAPDUELH

1. Low-angle shot : francisme per « contra cabussada »

Avem un autre noveu contribuador dau costat de Sarlat, Sèrgi Lespinasse que nos mandet queu texte plan simpactic per nòstre partenari Sud Ouest, a l'enchaison dau lançament de "Rubrica en òc" version papier et sudouest.fr . Un bel hommage en occitan à nos porteurs de journaux à domicile qui désormais vous livrent aussi "Rubrica en òc" dans votre journal chaque lundi !

°°

Dins nòstra bona villa de Sarlat – prononçar chòrlat – una petita veitura blanca, entre un fum d’autras veituras blancas, a una plaça particulara dins la vida de cada jorn dels sarladès. Aquesta veitura, se la seguissetz, vos vai far romegar tant fòrt qu’un tropèl de carretièrs, que n’arrèsta pas de s’arrèstar e de tornar partir ! Parlatz d’un amusament ! E vos aquí darrièr esperatz : esperatz d’aver la plaça de li passar davant per pas èstre tardièr al travalh ! Quò’s far, sètz passat …per vos trobar al cuol deus amassaires de pobèlas ! Mas aquò es favas d’un autre panièr.

Doncas la petita veitura blanca s’afana aital cada matin e puslèu que de rondinar avisatz çò que la menaira far : pòrta «  Sud-Ouest » als abonats del portatge a l’ostal, quò’s la portaira de novèlas !

Se un diluns matin, jorn ont sètz tots plan preissats e pas tròp desrevilhats , la petita veitura blanca vòl passar de fòrça forçada, daissatz la far que lo diluns pòrta lo jornal emb la pagina en LENGA D’ÒC.

Digatz-me, repotegatz totjorn aprèp la petita veitura blanca ?

Sèrgi Lespinasse

La contairitz Félicia Brolhet aviá beu estre d’Auginhac, faliá auvir coma parlava de la gent de Pueg ‘Gut e de lur merchat a la Felibrejada de 1962 !

« Quo es que vautres avetz de pus uros que la gent de Pueg ‘Gut ? Ilhs an ‘na tor, si ben coma los Parisians. I a de tot a Pueg ’Gut. I a de tot. I a daus merchands. Vos podetz ’ribar tot pelat e vos ne’n tornatz ’bilhat. Vos podetz ’ribar en crebant de fam e vos ne’n tornatz sadol. Vos podetz ’ribar malaude e vos ne’n tornatz demieg fier. »

Aviá plan rason, la Felicia. Un còp que òm a trobat una plaça per parcar sa veitura au pè de la Tor un dimecres matin, òm ‘rieba sus un merchat que s’estend sus mai de cinc cents metres. Òm tròba de tot, quo es verai, de la bona besunha, mai de la salopariá.

I a daus vestits per los pitits mai los beus. Ne’n an fait dau chamin, quilhs abilhaments, per venir jusca sus los bancs daus merchats dau país ! I a de las pantoflas que la gent an quitament pus mestier de fabricar coma autres còps dins las usinas de Nontron. Es-quò pas pas pus aisat entau, de far trabalhar los estrangiers e de ‘chaptar lur besunha bon merchat ? Los quites paniers son faits en China. Quò fai si ben l’afar coma un panier de vime o ben de clessas, non ? E quelas bravas tronçoneurzas de 80€ que marchen si ben coma las de las boticas, mai que peten e fumen pus fòrt ! E Diu mercés, quand òm zo vòu foter lai, i a de las dechetarias pertot ; pas coma autres còps. S’es vut que la gent zo fasian servir tant longtemps que podian e que zo tornavan au merchand per zo far esgar quand quò se desmanchava !

Mas, ma fe, per lo minjar, passen fauta de ren. I a de que far ! Pomas, peras, maussas e tota la frucha dau monde, confit de canard, pautas de canard, magre de canard, alas de canard, grilhons de canard, còus de canard, fromatge de ‘quí, fromatge de lai… A beu lo far gostar a tot lo monde, fai pas aisat per lo vendre son fromatge de 40€ dau quilò queu paubre jòune òme vengut d’Auvernha. Son pas òrres quilhs legumes biò de la merchanda olandesa : de la gent plan valhents ‘quilhs oladés ! I a de las quitas cagolhas que fan venir dins un elevatge en Charanta. Mai la gent son contents de trobar daus peissons fresches e de la uistras que venen tot drech de la mar.

Dau temps de la Felicia, dins las annadas cinquanta e seissanta, i aviá gaire de quilhs merchands de musica en conserva que venden daus CD per far la dança daus canards o ben À la queue leu leu. Son pas chins : zo fan auvir a tot lo monde ! E de son-t’ilhs braves ‘quilhs païsatges de montanha pinturats sus de las ardesas ! E dire que autres còps, la gent avian ren que lo calendrier dau factor per metre de la color dins la maison ! Mai que los pitits coneissian pas tots quilhs jugarons de plastic benleu pas tròp biodegradables que se venden aura sus l’ancian feirau!

Quo era ‘quí que mon pair menava sos pitits pòrcs, despuei Vilajalet, si aviá la chança que los cors fuguessan nauts quand eran bons a vendre. Autrament, quò valiá pas lo còp de far tot ‘queu chamin. E los òmes coifats de berrets e de casquetas era contents de trobar un camarada (« Béstia, que fas-tu ‘quí ?) e de lo convidar a beure un viatge. Era plan complicat lo juec que se menava entre los maquinhons, los vendeires emb los que venian los acordar (« Anem ! Tustatz ‘quí ! »). Tots se tornavan trobar a l’auberja un còp que quo era ‘chabat, e los merchands comptavan los bilhets davant los paisans.

Òm tròba de tot, si òm vòu. Mas non, Felicia, au jorn d’aüei, vau mielhs pas tombar malaude a Pueg ‘Gut, perque i a pus bien de medecins emperaquí. Los que parten en retrirada cugen pas trobar daus successors. Volen pus venir a la campanha, los jòunes diplòmats, quitament quand son lotjats per ren. Quò fai que, quand òm es patraca, quò pòt prener dau temps per tornar « demieg fier ».

Vau vos dire perque aime lo merchat de Pueg ‘Gut totparier. Quo es un daus darniers endrechs ente òm auva enquera parlar la linga dau país, e pas nonmas per mos amics occitans. Escoltatz-los parlar (parlèr), los Pueg ‘Guts : « Cà fai chaud aüei, cà vai tueire là codená ; faudrá pès obludèr de fèr beure lès vàchès ! ». Mas fau i anar daborá, perque la gent dau país an l’abituda de ‘ribar pus tòst que los autres. Los anglés se leven pus tard. Aime ‘chaptar de la vianda de pòrc cuu negre. Aime veire rire los uelhs de mon amic lo merchand de trufas sos son chapeu negre darreir son drapeu occitan. Aime lo merchand de iaorts que me respond totjorn dins nòstra linga quand li adrece la paraula. En cherchar, sei segur que ne’n trobaretz d’autres…

Jan-Peire Reidi