Una novela cronica de nòstre autor dau Nontrones

°°

"L’aiga de ròcha te fará morir, filhòta,
L’aiga de ròcha te fará morir.
Te fará morir, o quela aiga, quela aiga,
Te fará morir, es pus clara que lo vin."

‘Quela chançon me fai pensar a la Font Charlespa, dins lo fons de la ruá de Nontron que pòrta son nom. Estiu coma ivern, un pitit fiu d’aiga pissava d’una chanòla conhada dins lo mur de peiras grisas. Era rasis la ruá de Perigús, au pè dau terme. Pissa pus gaire totaura. S’es vut que de l’autre costat de la ruá bassa, se trobava l’auberja Lasterras (*Lasseterre, disian la gent en francés-francitan). Per la felibrejada de 1958, quauqu’un aviá escrich sus un bocin de carton pausat a costat dau tudeu : « AQUI QU’EI MOINS CHAR QU’IN FAÇO ».
I aviá totjorn un potet que se garnissiá d’aiga frescha, e tres o quatre topins de terra o ben de plastic que esperavan lur torn. L’aiga era bona, clara, jauventa. La mainatjavan. La fasian beure aus pitits : un travers-det de vin dins lo veire e de la bona aiga de la font per zo nejar (La chançon ditz ben que l’aiga clara es dangeirosa !). Non, Diu mercés, la gent de chas nos dins las annadas cinquanta ne’n bevian gaire de quela liquor d’anis que apelavan « passetisse », sens pensar a çò que lo mot voliá dire en occitan. Si lur avian dich que cinquanta ans pus tard, la gent sirian oblijats de ‘chaptar de l’aiga en botelhas per dire de beure quauqua ren de pas tròp maujauvent que a pas tròp meschant gost !
Quo auriá plan estat domatge de la laissar perdre, quela bona aiga de ròcha, en la laissar pissar dins lo Merdançon. Z’avetz plan devinat, si setz pas de Nontron ; lo Merdançon, quo es lo rigalhon que cor jos las maisons de las ruas bassas. Tota l’aiga sala anava dedins. Per pausar culòta, la gent davalavan a la cava. Lo cròs dau chiador era drech dessus lo riu dos metres pus bas. Lo fondament bien pausat sus las pòsts, eran plan benaises per escoltar lo marmus de l’aiga…
Aura, l’aiga de l’aduccion es aseptizada, esterlizada. Bevabla, pareis. Davant las fonts, los meras de las pitas comunas, que vòlen pas anar davant los tribunaus si per cas l’aiga fasiá malaude quauque vilaud, an fait plaçar daus paneus « Aiga pas bevabla ». Dins nòstra comuna, l’aiga ven de la Dotz, lo riu que suert de l’estanh de Sent Estefe. Los elegits, que son de la gent serios, defenden d’arrosar los vargiers per temps de sechiera. Los agricultors pompen l’aiga benleu cent metres jos nòstres pès per « irrigar » lo bigarroelh emb lurs canons. De la bona aiga pura que es jos terra  dempuei daus mila d’annadas e que nos tòrna empoisonada.
L’aiga de ròcha te fará morir…

A Marennes, lo 23 de junh de 2014
Jan-Peire Reidi

De legir tanben: Chaucidas dins los blats