Jaumeta Beauzetie évoque le souvenir d'un ancien horloger de son endroit.

°°

Lo long dau chamin, 'na roina de granja, que demòra a netiar, ente possen dins un grand boiradis, nosilhieras, rondres e vinha de Noah, apartenia autres còps au « vielh Piaròt » l'orlotgier de Pueg Ardich. En faça, sa maison.
Pitits, nos eram atirats per un grand escalier de peira que nos convidava a montar. Pertant los parents nos disian totjorn «fasetz bien atencion de pas montar alai, un jorn quò vai s'esbolhar !» mas l'edeia de trobar daus tresaurs obludats era pus fòrta que los tots los conselhs. Doçament, a torn de ròtle, montavam per trobar que ?... quauques bocins de mecanismes de pendula, quauqua peça de monuda traucada mas segur, pas de traça de montra gosset en aur !
Pus tard, lo vent faguet colar los teules, l'aiga faguet purir los traucs e la maison s'esbolhet. Las peiras fugueren menadas dins lo chamin dau Maurin. Demòra solament un montant de chamineia en peira dins lo mur daus vesins.
Mas qui era « lo vielh Piaròt » ? Son nom Puydoyeux, escrich d'una brava escritura en plens e en desliats, tròna sus lo naut de la 'gulha dau quadrant. Jos la 'gulha dins la mesma escritura es marcat « Puyhardy ». D'ente venian los quadrants ? N'um sap pas ! Apres, eu montava lo mecanisme e 'nava chas la gent per instalar la pendula.. Fau mai ò moens de gruns de plomb per far anar lo balancier a la bona vitessa per l'ora justa !
D'apres Adrian L que se « soven de loenh », Piare Puydoyeux era un brave òme plan intelligent que se 'restava sovent en passar davant chas ilhs per discutar un moment. Eu aviá doas borricas qu'eu pelava Julion e Noémie e que lu menavan a sa terra aus Pinquelis. Eu portava tanben, jos lo braç, sa pola per li far gratussar la terra e trapar quauques vermes. La pola aviá prengut l'abituda de 'queu mòda de vita e li poniá un uòu per jorn directament dins la maison !.
« Lo vielh Piaròt  era pas totjorn estat vielh ». Aviá maridat 'na jòuna dròlla dau vilatge que defuntet leu. Agueren pas de familha. Se tornet pas maridar. La vita passet entau.
L'aiga a d'enquera colat jos los ponts e a chasque còp, quand vire la manivela per montar los dos pés de la pendula, sei plan urosa d'auvir lo bruch metalique dau mecanisme e la sonaria au timbre clar que contunhen de far viure l'òbra dau « vielh Piaròt » !
Jaumeta Beauzetie.

Vos sovenetz-vos de vòstras dents de lach ? De 'quelas "pitas ratons" coma disiá ta minin blanchas coma nèvia e ponchudas coma gulhas que brandinavan e que tombavan un jorn en laissar un grand cròs dins vòstre rison ?
Chas tu, pas de pita soriç que passava jos lo chabeç per chamnhar la dent en uelhs de grapaud (loís d'aur) ò pus simplament en peça de monuda.
Non ! Lo rituau, chas tu, qu'era de sarrar la dent dins un pitit cròs de mur de la charriera "entau, quò t'aidará a trobar la maison quand tu siras tòrna !" disiá ta granda-mair. 'Quela frasa auvida tota ton enfança te pausava pas problema. Cherchavas un brave cròs, « un chasteu de rapieta » e laissavas glissar doçament la dent dins la fenda. Aimavas auvir lo pitit bruch de dos ò tres gruns de sable dau mortier que l'acompanhavan dins sa tombada. Tu comprenias qu'una partida de te demorariá 'quí dins lo mur  per l'eternitat !
Pausavas pas de question ! "quand nos siram devenguts tòrna", afirmacion qu'auria pogut estre una gròssa interogacion per tu, sustot de pensar a la mòrt mas non, t'eras pas espaurida. Qu'era dich simplament emb talament d'afeccion que qu'era quitament rassegurant. Damandares pas tanpauc ente ta minin e la soa, avian botat lurs dents ? Comprengueres que las tòrnas qu'era coma daus anges gardians qu'eran 'quí presents e que te montrarian lo chamin dins ta vita.
Pus tard, tu sirias tòrna coma tots dins la familha, coma tots dins lo vilatge. Qu'era marcat dins la marcha naturala de la vita. Totas las personas partidas eran 'quí presentas e tu percebrarias lur presença. Qu'es segurament a 'queu moment que t'aprengueres a veire e sentir l'univers invisible de l'autre monde  !

Jaumeta Beauzetie .

Dins lo vilatge, dempuei totjorn, nos partatjem l'aiga de nòstre potz coma los pus pròpches vesins qu'an lo drech de tiratge.

Mas lo temps passa, los vielhs vesins son mòrts. La maison s'es venduda a 'na familha de jòunes merchands Olandes plan dinamiques. Tenen 'na botica de produits religios de totas las civilisacions de la terra, a Rotterdam. Coma lur comerce deu plan bien marchar, passen tot lur estiu dins lo vilatge.

Aimen beucòp decorar lurs bastiments, plan flurits. Lur maison a prengut lo nom de « Mystique » escrich en fer forjat sus lo mur de davant, l'ancian jalinier a estat esmaïat de pitits drapeus de totas las colors que flotejen au vent e d'un gròs Bodha que tròsna au mitan, la terrassa a reçaubut la visita d'una granda Senta Vierja en abit blanc brodat de blu conhada dins 'na granda nicha en peira pres d'un bananier -n'um es dins lo Sud, tot parier!- e nòstre potz a eiretat d'una divinitat indiana plantada sus la peira ente n'um pausava autres còps las selhas.

'Quela divinitat en plastre que sembla dau boesc, pareis estre 'na femna coifada d'un grand colet indian. D'en pes, un braç plejat sus lo parpalh, 'la fai un geste « zen » e sembla estre de bona umor.

Lu prumier còp que 'la veguí, per tot dire, aguí un pauc paur. L'estonament passat, 'quela presença demòra un pauc pesanta per me. Per los vesins, sabe que qu'es juste un produit de decoracion qu'ilhs chapten e tornen vendre per ganhar lur vita, qu'a la bona color e la bona dimension per anar sus la peira dau potz. Mas per me, me damande totjorn qui qu'es ? Coneisse pas son istòria, a-t-ela perdut un filh coma la Senta Vierja, es-quò 'la regis l'aiga dins son país, balha-t-ela de las fòrças, pòrta-t-ela bonur ?... Ai cherchat sus l'ordinator si vesiá de las divinitats indianas que li semblavan. En associar l'aiga e la semblança, ai trobat « Indra » que s'ocupa dau ceu, dau fuòc dau ceu, de l'aiga dau ceu. Qu'es un òme, eu es tanben considerat coma lo diu de la fertilitat gràcia a l'aiga qu'eu mena sus terra. Quò siriá lo darnier diu guerrier que representa la fòrça e lo poder.

Mas la nòstra divessa, nòstra divinitat de la sorça a nautres, que se tròba dedins lo potz, a qui ma granda-mair m'a aprengut a balhar tots los prumiers de l'an, una pita poma roja, que pensa-t-ela de tot 'quò ? Sabe pas son nom mas sabe que gràcia a son amabilitat, 'la nos AVIA totjorn balhat de l'aiga quitament dins las grandas sechieras de l'estiu. Emploie lo passat perque aura, coma quilhs Olandes an installat 'na pompa au fons dau potz, tiren l'aiga pendent 'n'ora de temps per un virolet qu'abeura las flors. Esgorcen tota l'aiga. Lo potz es tarit. « Demain, il y en aura d'autre !». Autra cultura, autra faiçon de far. Qu'es pas parier que d'acrochar la selha au crochet, far desbrundelar la chadena dau torilhon, remplir la selha e tornar far montar en tirar sus las 4 chavilhas, descrochar la selha sus la peira e anar arrosar las saladas perque arrosavan gaire las flors, a l'epòca. Los ancians avian aprengut a mainatjar lur pena e sustot a mainatjar l'aiga que fasiá la sopa.

Aviá fait las recherchas tanben per trobar lo nom de nòstra divessa galesa que regis las sorças. Per la Dordonha, aviá trobat Vesunna e tanben Stanna. Coma lo nom de Vesuna aviá estat prengut a Perigùs, aviá optat per Stanna. Stanna que viu, dempuei la nuech daus temps coma la Vielha munida de son grand trenc « que-fai-segre-los-pitits-que-se-quiten-sus-lo-peiron-dau-potz».

Me damande totjorn, que deven-t-elas pensar de 'quela novela venguda ò tot simplament la prenen-t-elas per de la frima, un faus casson de boesc, en plastre que sembla 'na babòia ?

Jaumeta Beauzetie.

Devineta : Qui es 'quò que davala en chantar
e tòrna montar en purar ?
La selha.