La luna que ràia

Vira los afars

       En béstias sauvatjas

Prestas a nhacar.

 Mas sus la teulada

                                      Lo jau a chantat

                                        L’auba s’es levada

                                         La paur m’a passat.

Ai paur, brava chançon de Peiraguda…

que chanten aitot nòstres amics nontronés de La Tireta Duberta.

Eram ’quí dins nòstre vilatge de Sent-Baralhon-de-Crosaviala a trabalhar per viure – los que avian dau trabalh – e per paiar los deutes de juec daus mossurs. Los Sent-Baralhons, los riches mai los paubres, trobavan que tot anava mau e fasian portar lo blasme sus lo baile, pas sus los mossurs. Los mai riches avian sarrat lurs sòus dins daus vilatges delai las montanhas o delai la granda aiga. ’Quilhs sòus aurian plan fait mestier per paiar los deutes e per far trabalhar la gent deleser, mai que mai los jòunes e los pus tan jòunes. Pas de sòus per ’chaptar dau semen, pas de semen per bladar las terras, pas de trabalh. Una partida dau semen era estada semnada dins las terras d’autres vilatges que, aura, nos vendian lur blat. E lo baile contunhava d’empruntar daus sòus per que la gent crebessan pas de fam e per paiar los deutes daus mossurs minjasòus. Per complicar las chausas, la gent besilhavan çò que prenian dins la natura, se cresian oblijats de ’chaptar aus merchands de la besunha que los fasiá tots malaudes e sabian pus que far per ’restar la sechiera que nos estofava annada aprep annada.

Los Sent-Baralhons avian paur. Darnierament, daus sauvatges venguts de vilatges eslunhats, mai quauques jòunes fòus dau vilatge, avian massacrat de las diezenas de brava gent. Quauques uns avian paur daus raubaires que atacavan nòstres vielhs a la television e dins los jornaus. Mas la gent crànhian mai que mai los mila d’estrangiers que arribavan, daus paubres maluros que damandavan nonmas de donar un bocin de pan a lurs pitits dins un vilatge ente auvian pas estiflar las balas e tombar las bombas.

Daus charlatans que volian prener la plaça dau baile nos fasian creire que los estrangiers sens teulada profitavan de nautres sens trabalhar, que nos prenian nòstres sòus, que, si los laissavam far, raubarian nòstras maisons e nos farian quitament partir dau vilatge. Repropchavan au baile de defendre los assassins e los envaïdors, e lo metian pus bas que terra. Disian que tots los contramestres eran cussonats. Los semnaires de paur e de messonjas fasian creire que tot ’niriá mielhs si barravam las pòrtas, si ’restavam de nos aidar los uns los autres per trabalhar, nautres e nòstres bons vesins. Si levavam un mur autorn dau vilatge siriam tranquilles, auriam mai de trabalh, mai de lotjaments… D’autres vilatges avian volgut far entau. Los maniganç disian dau mau de tot lo monde e volian far creire que eran daus paubres maluros atacats de pertot e que tot lo monde lur volian dau mau, mai que mai lo jornau e lo jutge dau vilatge. Mas parlavan gaire daus mossurs minjasòus, mai de la sechiera, mai daus còps de barrancon que ’massariam, a començar per los de nautres que parlavam occitan. Faliá de l’òrdre e de l’autoritat e tot ’niriá mielhs. E tot un monde esmalit que bonhavan dins lur bila sostenian la menairitz daus semnaires de paur, Miïon La Vipera.

Los Sent-Baralhons avian paur dins ’queu monde noveu que degun podiá enquera comprener. Se brejavan. Los uns disian fau far quò-’quí, los autres fau far quò-’lai, e degun sabiá se far auvir mielhs que los merchands de paur. Quò se polhava, quò s’insultava, quò s’esmanciava. Un daus menaires los mai escoltats, que era un ’trapa-sòus de prumiera, voliá ’restar de paiar lo regent, l’infirmiera e lo cantonier per remborsar los deutes daus mossurs. Un autre voliá paiar tot lo monde sens lur damandar de trabalhar. Un tresesme, granda gòrja e linga de pelha, que comptava gaire los sòus mai que aimava gaire l’occitan, disiá a la brava gent çò que volian auvir e laissava veire de mai en mai que voliá comandar tot sol…

Un dròlle que degun aviá vut venir, que disiá de mau de degun, e que prometiá de far nonmas çò que podiá far e çò que sabiá far, se metet en chamin. Quauques uns lo segueren d’abòrd, d’autres lo laisseren passar perque volian pas estre oblijats de chausir Francilhon ’Trapasòus o ben Metotsol Bramafòrt contra Miïon la Vipera. Quo fuguet ’queu dròlle, pas Bramafòrt, que los Sent-Baralhons vegueren tuar las messonjas de La Vipera. Aguet pas paur de se chaulhar e de fomorjar, ’queu-d’aquí, pas coma Bramafòrt, que demorava ’quí a chinchoinar. Lo dròlle fuguet chausit per estre baile.

Aprep una nuech de meschants raibes, lo matin es tornat. La paur m’a passat.

A Javerlhac, lo 12 de mai de 2017

Jan-Peire Reidi

Une fois n'est pas coutume, ce n'est pas un album !

Joan-Pau Verdier vient de terminer l'enregistrement de "Lenga de Pelha, ragots d'oc",  22 chroniques en occitan, à paraître dans un livre + CD édité par Novelum IEO Périgord.

Ci joint, un bon de souscription à prix préférentiel 10€ au lieu de 12€, avec frais de port offerts; offre valable jusqu'au 30 avril 2017.

Soyez-les premiers à en bénéficier en recevant le livre+CD directement à votre domicile!

BON DE SOUSCRIPTION LDP-1.pdf

Photos par Denis Gilabert (DR) : Joan-Pau Verdier et Franck Lutton, ingénieur du son, au travail fin mars 2017 dans les studios de France Bleu Périgord.

Seconde partie de la chronique de Jan-Peire Reidi sur les fameuses particules fines (voir 1ère partie lundi 13 mars 2017)

°°

Aguí la curiositat de ’visar la carta que mostrava l’espandida d’aer chaulhat sus la França e l’Occitània. Suspresa ! Lo quite Perigòrd Verd, que es pertant pas rasis la grandas metropòlis, era cubert per la nivol. Segur, era pas tant espessa coma sus París e Bordeu, mas totparier ! Degun era a l’acelat ! Creguí tombar de cuu quante auví un especialista dire a la radiò que, en una jornada, lo fuòc dins lo fogier emetiá dins l’atmosfera mai de particulas finas que un motor diesel de camion sus mila quilòmetres. Nòstre fuòc, que dançava dins lo fornet e dins nòstre eime, fasiá malaudes daus millions de personas dins las grandas vilas, fasiá poschar los mainatges que suerten s’amusar dins la cort de l’escòla, fasiá morir los vielhs gaire drucauds e redusiá nòstre temps de vita de quauques mes. ’Chabada, la bona conscéncia !

Puei venguet un moment de revòlta. Se foten de nautres ! Quo es pas nautres que ne’n som causa ! Van pas nos far creire que quo es nòstre fuòc que… Que dire dau carburant besilhat per lo camions que circulen voides, de l’electricitat degalhada per esclairar las reclamas… Quo es coma los que nos dònen meschanta consciéncia per quò-’quí o per quò-’lai. Vòlen nos far barrar lo robinet quand nos netiem las dents per mainatjar l’aiga, mas disen ren de las piscinas, daus terrens de gòlfe, daus arrosadors de bigarroelh que asaiguen las rotas e los plais… Nos fan ’chaptar de las ampolas electricas que còsten los uelhs de la testa e de las alarmas d’incendi que marchen pas… e ch. a. Som esmalits.

Çò que nos ditz la colera es benleu verai en granda partida, mas quò nos empaicha pas d’isolar las maisons, de ’chaptar daus fornets « flamba verda » quand los devem remplaçar e de mainatjar lo carburant, perque, en atendent, contunhem de poschar, poscha-poscharas-tu. La nivol de las particulas finas, coma la de Chernobil, coneis pas de frontieras.

Jan-Peire Reidi