Dolor daus uelhs per Jan-Peire Reidi
Beauty is in the eye of the beholder
(La beutat es dins los uelhs de lo que ’visa)
Proverbe anglés
Los Anglés disen que quo es an eyesore, « una dolor daus uelhs », quauqua ren de talament òrre dins lo païsatge que los uelhs vos dòlen. Coma las roinas dins nòstres vilatges : teulada esbolhada, murs descrespits e bombats, fenestras sens carreus que an pus nonmas un contravent de bingois, vergiers ganhats per las ortrujas e las romdres… Un paradís per las serps e l’autra sauvagina. Aquí, queraque, los uelhs lur dòlen pas, a ’quilhs Anglés que an ’chaptat una maison benleu vint metres pus loenh dins lo vilatge. Ne’n fan pas de cas, o zo tròben benleu romantic.
Daus còps, rasis ’quilhs pilòts de peiras cuberts de liedra, trobaretz un angard metallic per gardar las balas de fen a l’abric. Los agricultors an quauqua ren mai a pensar que de s’ocupar de çò que marca mau dins lo vilatge. Per las reparacions, van totjorn au pus preissat : clauven de la tòla rolhada sus las pòsts d’un portau de granja que ten enquera, o ben meten un portau galvanizat pendilhat ad una ralha per remplaçar lo vielh que teniá pus. Dirian benleu coma auriá dich granda-mair, mocandiera : « Si quò vos platz pas, setz pas oblijat de zo ’visar ». E perdiu !
A l’entrada dau vilatge, veiretz de las grandas inscripcions sus dau plastic negre : « NON A LAS EOLIANAS », « LOS LAISSAM PAS DESFIGURAR LO PAÍS », « NON A LA TROMPARIÁ ». Comprene pas tròp. Avem desjà las linhas electricas, las estabulacions a la cima daus termes, los angards cuberts de paneus fotovoltaïcs, las machinas que desboigen los bòscs tota l’annada e que apilen au bòrd de la rota daus tròç de bilhas de ’quilhs braves chaisnes… Lo país ne’n passa pas fauta, de ’quilhs elements estrangiers venguts de la societat industriala sens que degun se’n planhe. Mas vòlen pas las eolianas.
Pareis que lo bruch de las eolianas pòt geinar la gent alentorn. Mas – dijatz-me si me trompe – las deven plaçar a mai d’un quilometre de las maisons. Si son pro loenh per desrenjar degun, perque sirian-t-elas pus òrras que lo resta, ’quelas machinas que rapòrten daus sòus aus proprietaris e que fan de l’electricitat pròpa ? Las parciriatz pas las centralas nuclearas de Blàia o de Civaux, rasis nautres, aprep çò que a ’ribat a Chernobul e a Focoshima ?
Benleu que las eolianas son coma los chamins de fer e las usinas : son òrras mai bravas. Una granda gara a de que vos donar lo maucòr, mas ren que de veire un de ’quilhs grands ponts que escambalen las valadas, sentetz quauqua ren coma dau contentament. Benleu que per lo chaminòt abonat a La Vie du rail, lo TGV es l’imatge de la beutat. Per lo que ganha sa vita sus los chamins de fer o dans las usinas, òrre o brave, la question se pausa pas. Ne’n coneissetz beucòp de gent que aguissen lur ustilh de trabalh ? Per ilhs, lo pus òrre, quo es una usina barrada. Quò sirá parier per las eolianas : si nos renden servici, degun pus las trobará òrras.
E ai ren dich de la Tor Eiffel, ten !... La trobatz brava ? Quante damandavan a Maupassant perque anava disnar au restaurant de ’quela Tor Eiffel que trobava tant òrra, respondiá que quo era lo sole endrech de París d’ente se vesiá pas. ’Queu monument es ben la pròva que l’orror fai pas fugir la toristalha. Vos parie que faran parier per las eolianas : las faran visitar !
Quo fai de quò-’quí coma dau resta : lo pus òrre es sovent çò que vesem pas d’ente som… Per far despiech aus ’belhaires coma me, la Comission europenca e lo Senat de la França venen d’autorisar los neocotinoids que tuen las ’belhas e empoisonen los crestians. Veiram pas daus cents de mila de personas davalar dins las ruas e degun plantará de las plancardas au bòrd de las rotas. Mas quò sirá pas nonmas los uelhs que nos dòuran.
A Javerlhac, lo 25 dau mes de mai de 2016
Jan-Peire Reidi
Lien permanent
Catégories : Cronicas d'autors
Un texte de Micheu Chapduelh per commençar l'an noveu...
Un còp era un país que son nom se’n es perdut. La democracia, dins queu país, fonccionava sus un mòde bipartista. D’un costat los vegetalistas que se nuirissián de la charn de las bèstias e pretendián qu’òm aviá pas lo drechde se’n prener a daus paubres vegetaus sens defensa, que dau mens la lebre pòt corre, pas la lachuja. Lo buòu a de las banas per se defendre, pas la raba o lo chaul que pòden quitament pas cridar secors quand lo coteu lor passa sus la gargamela. D’un autre costat los charnistas que refusavan tota nuiritura animala, considerant que l’òme es un animau tanben e que quo es pas normau, pas morau de se repàisser de la charn de sos frairs. I aviá ben quauques pitions partits de mai, coma los vegetalistas dau segond gra que se nuirissián unicament de charn de bèstias vegetarianas, los carnivoristas per la benda que se nuirissián nonmàs de vegetaus femats emb daus engrais animaus, quauques antropofagistas clandestins… Mas basta ! los dos grands partits representavan mai daus tres quarts daus electors. Au temps que vos parle, lo partit vegetalista era au poder dempuei bona pausa. Lachujas, rabas e chauls vivián en patz. E la gent, qualas que siá lor conviccion se devián repàisser (a belas dents o en chichinhar) de la charn de bèstias sacrificadas segon los rites. Tot aquò semblava voler durar, mas arribet la Granda Crisi. E a tots los còps que poncheja lo morre, quela-d’aquí, lo monde se bòtan a votar lo contrari de çò qu’avián votat la velha, deselegissen lors elegits, vòlen reformar la constitucion, l’escòla, la justícia, lo negòci, e tot e tot…Quo es entau que los noveus elegits (charnistas donc ), tanleu la prumiera setmana, fagueren interdire los tuadors e l’abatatge de las bèstias. E voteren l’obligacion de se nuirir de rabas, de chauls e de lachujas, sacrificats ritualament vòle ben, mas sens anestesia e sens avocats per los defendre. Quo es lo juec normau de la democracia : balança d’un costat puei de l’autre. Mas aquí las consequéncias fugueren plan mai grandas que çò qu’avián previst. Los que fasián venir chens, chats, tortujas, pòrcs d’India, ratonets e canaris fugueren pas tucats. Mas los que fasián venir vedeus, vachas e buòus, anheus e tessons e mai polalha fugueren roinats e se degueren reconvertir. Quo es que quelas bèstias tenen un pauc tròp de plaça coma animaus de companhiá ! Tanben a la riba de doas generacions, se trobet pus una vacha, un buòu, un tesson dins tot lo país. E contunhava lo chaple de las lachujas. Tot semblava entau irreversible mas arribet una crisi novela emb la fin dau petròli, puei de l’urani e dau gas de merdolha. Pasmai d’energia per far petonar los tractors per fin de laurar per semnar lachujas, rabas e chauls o los tornar picar. Los mai vielhs se sovenián qu’autres còps òm atalava de las bèstias per las far trabalhar, que la traccion animala era utilizada per lo trabalh de la bòria. Mas avián pus de vachas, pus de buòus… Alaidonc, per contunhar de far venir de las lachujas, de las rabas e daus chaus e ne’n far ripalha desvergonhada, degueren dondar las solas bèstias que demoravan per fin de las far laurar. E veguèrem daus ratonets, daus pòrcs d’India, de la tartujas, daus canaris e daus peissons roges tirar aplechs, arairs e garliments.