Un texte de Micheu Chapduelh per commençar l'an noveu...

M’embestiava, lo pepé. « Tu qu’as una brava escritura, vas far las cartas de bona annada. E oblides degun.» E comptava e tornava comptar, que mancar un cosin, quò se deu pas far. E n’aviam una armada ! E io me curava las cervelas per variar las formulas, mostrar a chascun que, mai si quo era nonmàs un còp l’an, òm pensava a eu.…

Uei, los cosins fan lor vita sens nautres. Emb tres o quatre, nos telefonam. Los mai tecnologizats mandan un « e-mail » a tota lor lista. Texte impersonau, valable per tot lo monde, e trobat tot preste dins l’ordinator.

Las cartas representavan daus paisatges de nevia, daus pinhiers luquetant de palhetas argentadas que volián semblar lo giure, daus bonsòmes de nevia. Quo era pas d’un gost terrible, mas quò era un rite que fasiá qu’aviam l’impression que per de bon quauquaren de noveu començava.

Uei, los merchands de cartas fan pas fortuna. Manca d’anar a l’esquí, la nevia es pus de sason ni lo giure sus los carreus. Per passar dau darrier jorn d’una annada au prumier de l’autra, que demòra ? Una indigestion d’ustrias e de fetge gras, un mau de piaus degut au Champagne, un « show » de Patrick Sebastien a la television, los vots convenguts dau President… E doman será coma ier. Benleu aurem estrenat un agenda tot nuòu, pendilhat un noveu calendier, benleu nos anam trompar de data quauques temps en emplir los chècs, mas quo es ben tot.

Pasmens, per que tots los jorns sián pas pariers, gardam lo pauc de rites que nos demòran. Quo es per quò que vos dise un còp de mai : « Bona annada, granada e acompanhada. E l’an que ven, si sem pas mai, dau mens que siam pas mens. »

Micheu Chapduelh

Un còp era un país que son nom se’n es perdut. La democracia, dins queu país, fonccionava sus un mòde bipartista. D’un costat los vegetalistas que se nuirissián de la charn de las bèstias e pretendián qu’òm aviá pas lo drechde se’n prener a daus paubres vegetaus sens defensa, que dau mens la lebre pòt corre, pas la lachuja. Lo buòu a de las banas per se defendre, pas la raba o lo chaul que pòden quitament pas cridar secors quand lo coteu lor passa sus la gargamela. D’un autre costat los charnistas que refusavan tota nuiritura animala, considerant que l’òme es un animau tanben e que quo es pas normau, pas morau de se repàisser de la charn de sos frairs. I aviá ben quauques pitions partits de mai, coma los vegetalistas dau segond gra que se nuirissián unicament de charn de bèstias vegetarianas, los carnivoristas per la benda que se nuirissián nonmàs de vegetaus femats emb daus engrais animaus, quauques antropofagistas clandestins… Mas basta ! los dos grands partits representavan mai daus tres quarts daus electors. Au temps que vos parle, lo partit vegetalista era au poder dempuei bona pausa. Lachujas, rabas e chauls vivián en patz. E la gent, qualas que siá lor conviccion se devián repàisser (a belas dents o en chichinhar) de la charn de bèstias sacrificadas segon los rites. Tot aquò semblava voler durar, mas arribet la Granda Crisi. E a tots los còps que poncheja lo morre, quela-d’aquí, lo monde se bòtan a votar lo contrari de çò qu’avián votat la velha, deselegissen lors elegits, vòlen reformar la constitucion, l’escòla, la justícia, lo negòci, e tot e tot…Quo es entau que los noveus elegits (charnistas donc ), tanleu la prumiera setmana, fagueren interdire los tuadors e l’abatatge de las bèstias. E voteren l’obligacion de se nuirir de rabas, de chauls e de lachujas, sacrificats ritualament vòle ben, mas sens anestesia e sens avocats per los defendre. Quo es lo juec normau de la democracia : balança d’un costat puei de l’autre. Mas aquí las consequéncias fugueren plan mai grandas que çò qu’avián previst. Los que fasián venir chens, chats, tortujas, pòrcs d’India, ratonets e canaris fugueren pas tucats. Mas los que fasián venir vedeus, vachas e buòus, anheus e tessons e mai polalha fugueren roinats e se degueren reconvertir. Quo es que quelas bèstias tenen un pauc tròp de plaça coma animaus de companhiá ! Tanben a la riba de doas generacions, se trobet pus una vacha, un buòu, un tesson dins tot lo país. E contunhava lo chaple de las lachujas. Tot semblava entau irreversible mas arribet una crisi novela emb la fin dau petròli, puei de l’urani e dau gas de merdolha. Pasmai d’energia per far petonar los tractors per fin de laurar per semnar lachujas, rabas e chauls o los tornar picar. Los mai vielhs se sovenián qu’autres còps òm atalava de las bèstias per las far trabalhar, que la traccion animala era utilizada per lo trabalh de la bòria. Mas avián pus de vachas, pus de buòus… Alaidonc, per contunhar de far venir de las lachujas, de las rabas e daus chaus e ne’n far ripalha desvergonhada, degueren dondar las solas bèstias que demoravan per fin de las far laurar. E veguèrem daus ratonets, daus pòrcs d’India, de la tartujas, daus canaris e daus peissons roges tirar aplechs, arairs e garliments.

Micheu Chapduelh

Paregut dins Anem, 0ccitans ! n°145 (2013)

Extrach de "Coleras e retrachs", IEO edicions, 16€

« AND CURSED BE HE THAT MOVES MY BONES »
(E maudich siá lo que remudará mos òs)
Inscripcion ente es entarrat William Shakespeare, dins l’egleisa de Stratford-upon-Avon

« … et passe sa mort en vacances » (Georges Brassens)

Mai nautres, portem de las crisantemas au cementèri per la Tots-Sents. Quauqua ren nos ditz que quo es un chausa que fau far, que fau far veire a tot lo monde que som de ’quela terra e de ’queu país, aitot nautres, que som ’quí e que obludem pas.
Quo es pas totjorn aisat de trobar una pita tomba de quauques metres carrats au mitan daus cadafalques de maubre ròse. Òm chercha ente son entarrats nòstres « paubres mòrts », coma disiá ma defunta granda-mair. Lo nom gravat dins la peira, pas escrich coma fau, se veu a pena. Òm cala lo topin de crisantemas entre una placa e un crucifiç, flors de fuòc sus la terra freja. Òm se ditz que òm fai son dever de pietat filiala, sens puescher s’empaichar de pensar que lo geste a nonmas lo sense e la valor òm li dòna e que los mòrts que son ’quí son pus ’quí.
Pas aisat, dins un endrech parier, de reviscolar en se-mesma lo sovenir de la gent que avem aimats. La morbiditat estofa la chalor trista dau sovenir. Lo cementèri es tròp òrre. Lo champ daus mòrts es un imatge orrible de la societat daus vius, de lor gloriosetat pretenciosa. Òm sap pas si fau plànher la vanitat de la gent que despensen daus sòus per onorar lors mòrts o ben eissaiar de comprener lor raibe de permanéncia. Vòlen far veire a ilhs-mesma e aus autres que garden quauqua ren que, per ilhs, a una granda valor. Òm se damanda quitament si lo sense de nòstra dignitat nos comanda pas de far parier. Òm voldriá creire que ’quilhs monuments son una fòrma de pregiera, mas que vau una pregiera sens umilitat ? Òm a enviá de virar los talons e òm ne’n a un pauc onta.
Avetz-vautres vut un cementèri anglés ? Quo es nonmas una peluja e de las peiras tombalas emb un nom gravat dessus. Pas de cavòts, pas de chapelas e de monuments. Aus Estat-Units, òm veu quitament daus cementèris que semblen un grand prat ; quo es nonmas quand òm s’i permena que òm remarca, pausadas a plat dins l’erba, de las placas de bronze per far veire ente es lo mòrt e un pitit cròs per metre quauquas flors. Mas crese ben que los Anglés e los Americans respecten lors mòrts tan ben coma nautres. Farian benleu coma lor grand autor, William Shakespeare, que voliá pas que sos òs fuguessan remudats, per l’amor de se mielhs reïncarnar lo moment vengut. Per nautres, l’endrech ente nòstres mòrts son entarrats es una chausa que nos estacha a un país. Pareis que, quand bastissen un barratge, çò que « pausa lo mai de problemas », coma disen los engenhaires, quo es de desplaçar los cementèris daus vilatges que deven estre nejats.
Avant que ieu tornesse viure au país e que veniá metre de las flors au cementèri per la Tots-Sents, ’visava la natura dau Nontronés au mes d’octòbre, e me damandava si mos ancians, que me fasian venir en ’questa sason per dever de fidelitat, me fasian pas en mesma temps un autre present tots los ans. Avetz vut lo païsatge dempuei lo cementèri de Nontroneu ? La beutat de las jarriças e daus plais, roges e rosseus coma lo fuòc au solelh d’octòbre nos fasiá plan laissar nòstras idéias de mòrt. Mos pitits dròlles espingavan dins lo cementèri (« Montes pas sus las tombas ! ») e legissian los noms sus las peiras (« E.R., monier a Vilajalet, mòrt en 1934 »). Rencontravam daus ancians vesins, lor damandavam lor portament, s’eimajavan de la familha. Puei, avant de tornar en vila per trabalhar, ’massavam dins nòstres bòscs quauques champanhòus e de las chastanhas. Sei segur que nòstres ancians eran a nos espiar d’ente som e, de nos veire tan uros de viure, se sentian coma nautres, coma Brassens dins los cementèri de Ceta : en vacanças.

A Javerlhac, lo 3 de novembre de 2015
Jan-Peire Reidi