Les Prés Fagnoux à Creysse : en occitan Los Prats Fanhós [lej pra fɒʼɲu] (prononcer /ley pra fagnou/). Du nord-occitan fanha : « fange, boue, limon ; latin médiéval fanga (fange, boue) » + suffixe -ós = « les prés fangeux ». En zone sud-occitane, on s'attendrait plutôt à trouver fanga, comme Les Fangats à Paunat ou Les Fangues à Fleurac.Autres toponymes : Le Fagnou à Augignac, Puy-Fagnou à Lussas-et-Nontronneau, Fagnouse à Eygurande-et-Gardedeuil.

Jean-Claude Dugros

Anèrem au Chasteu (frç Château-l’Évêque), dins los pròpches ranvers de Perigüers, sadolats per una deleitosa ambiança nasala, odors enniurantas que saubrán jamai nòstres pitits-enfants : susors daus chavaus, cròta frescha, cuer molhat, lo tot solidament acompanhat a tot moment per daus pets e de repets reddes e precís. A ! Onte son las odors d’autres còps ?
La gardaira dau chasteu, una vielha grassa a lard emb un gròs-còu e sadola de tics, nos aculhiguet, ranhosa, per çò que, probablament, los mestres, vergonhós, aimaven pas que se visitessen lors obluedas tragicas, mas tanben per abrandar la generositat de mon pair, en tener compte daus risques que preniá per far plaser aus estrangiers. Se botet jos lo braç quauques vielhs jornaus e los faguet paiar argent bas lo pretz de dietz chandelas. Puei, nos menet a mia-tastons dins lo sorne e móstie ventre dau gigant de peira, ‘lumant de temps en temps un pitit brandon de papier que, en la bruslar, li fasiá nos maudire. Mas sabiá baissar l’eslanç e se far migrosa d’a mesura que apropchaven dau mistèri. Talament que me sentí pauc a pauc destachat dau temps present, de mos acompanhants, e que tremolave de jamai tornar veire lo jorn, nimai degun, menat non gran vers un espectacle secret, mas per rusa dins una preison onte me laissarián per totjorn per fin de me chastiar de mon bolegadís.
E entau, emb daus còps de jornaus e, per io, daus dobtes creissents, ‘ribèrem a una darniera cava voutada, carrada e crebada per terra d’un grand cròs. Sus un signe de nòstre guide, nos botèrem de januelhs, nos clinant vers çò de mai negre enquera que remplissiá l’oblueda rasís-bòrd. Una òrra odor de musit e d’escaravats espotits rodava per aquí. La femna faguet de gròssas bolas emb las paginas daus jornaus, que ‘lumet e gitet viste l’una apres l’autra dins lo cròs, e veguí...
... Veguí, a dietz metres benleu, au fons de l’oblueda redonda coma una subrebela gèrla, veguí los restes ossuts, esqueletas fòrt ben conservats, d’un grope de sodards anglés de la guerra de Cent Ans ; una mia-dotzena de preisoniers mau-chanciers, martirizats e gitats aquí sens pietat, probablament enquera vius, abandonats a la mòrt lenta e crebats de fam coma sus un radeu perdut dins la mar.
En credar tots nòstra emocion, en far daus ò ! e daus ò coma si descrubissiá per lo prumier còp quela scena macabra, la femna sabiá manejar la curiosetat, l’esmai e la páur tant adrechament coma sas entòrchas de jornaus, bolas luminosas que davalaven suausament e, pissaratas arderosas, planaven sus quilhs restes d’òmes subrebeus, alonjats en estela, pès vers lo mitan, ‘bilhats emb daus vestits roges o gris, estòfas puridas per endrechs, fasent veire de las grilhas toracicas, daus conchons de bacins e daus bastons de tibià botats.
Deve reconeisser que ma paur faguet còp sec plaça a una jòia que se pòt pas contar, coma si era io que aviá butit l’enemic dins queu cròs crudeu ? E quel embelinament en veire los subtes e corts revelhs de quilhs cranes que desgaunhaven la colera de las ombras desplaçadas, e queu frijolament glaciau en devinhar quilhs bufeus movements de las chambas e de braç en se rebutant per eissaiar de levar lors còrs per fin de me prejar d’en-pè, a pietat o a esmanciadas, io lo prince d’Aquitània emb son onor venjat ! Afrós e miraudiós tableu qu’es quela oblueda aus Anglés, giton de mai d’una nuech de chaucha-vielhas, mas umús daus mai feconds dins lo quau mon imaginacion desenant se plantet e frotget.
Claude Seignolle, Una Enfància fachilhièra, in L’âpre verdeur des légendes, textes de Claude Seignolle choisis et traduits en occitan par Jean-Claude Dugros, Éditions de l’Anguis, Mussidan, 2010, p. 21-22.

L’annada d’apres, mon pair ‘chaptet la novela Chenard, tant nauta de pautas que fasiá pensar a una vielha domaisela que vòu pas s’engaulhar la caissa sus nòstras rotas perigòrdas tant fanhosas. Bolide en man, decidet de l’estrenar en far un torn dins la vau de Vesera, endrech raibat per un futur troçaire de mistèris preïstorics. Entau faguí coneissença emb las cròsas de Las Eisias - prononciar : las Zeiziàs -, en queu temps liuradas a qui voliá d’elas e desirava emportar daus remembres paleolitics de prumiera man, destarrats coma òm culhís de las pompiras mas impressionants emb lors dietz mila ans d’atge au mens. Òm aviá nonmàs entrar dins la prumiera cròsa venguda, cluseu o fenda alluvionaira qu’avián de queu temps ni pòrta nimai romzes de fer, e òm era segur de tornar a la surfàcia, en quauques còps de trencha, una plena biaça d’ustilhs e d’armas de fojau. Era gran coma anuech que, per chavar lo mai pitit jasiment, destarrar un clau merovingian o un tesson gallés, fau tant d’autorizacions que per ‘nar bufar l’er de Pekin. E quantben de còps avem rebondut nòstras sòbras apres aver minjat dins la terra cromanhona ; òs de jarra o de polet en part de dents d’orsa e d’òssas de rènes ! Tot quò sens meschantas intencions de portar quauquas futuras confusions rencurablas per la sciéncia de las cròsas.

Segur, se pòt pensar qu’ere laidonc plan jòune per comprener o me far una simpla idéia de la preïstòria ; se figurar lo monde e la vita de quela epòca... E ben non, que, per un treblant azard, se trobava que mon pair era lo qu’aimava lo mielhs un de sos vielhs oncles, qu’anaven visitar pas lonh d’aquí, en Corresa, los diumencs quand ploviá, en fauta de Zeiziàs, passant entau dau parier au quasi parier, endrechs e imatges que s’alternaven e se completaven perfiechament dins mon jòune esperit tot belujós.

Mon grand-oncle Feliç, qu’aviá laidonc quatre-vint-cinc ans, demorava a Briva e viviá sens vergonha sa natura primitiva. Sa desgaina lenta e son anar tot d’una massa m’impressionaven plasentament e demorave mut, treblat davant sa pivelanta testa dolicocefala, òs espés, front cort, pialut, maissas subrebelas e ponchudas qu’avián de larjas dents usadas rasís las gengivas mas non gran brejadas e que podián, en gafar un calhau, ne’n far dau sable. Quantben de còps, en lo badant, l’ai vist crussir una aucha entiera e escicar una jarra de molton en tres còps de cisalhas de bocha !
L’ògre Feliç viviá tot sol dins doàs peças plan negras, a penas ventiladas, emb la saletat per terra, vertadier fons de cròsa qu’era sa chambra e sa cosina, quela d’aquí era sa preferada. I apilotava son minjar per lo mes, o b’etot mesma per la sason coma l’òme de Cròs Manhon que auriá paur d’una invasion d’autres sauvatges o d’un deluvi que durariá sieis mes. Reservas que mon parent anava querre emb la sacha sus l’espatla, laissant son abric a reir-còr, mas escarrabilhat coma si partiá per chaçar l’orsa. L’auvissián pausar lo pè a trenta metres a l’entorn, bravas solhas claveladas, rondinadas e desplaçaments d’er en mai, çò que lo fasiá crànher daus comerçants, que son anar d’auròcs mau lengat e tanben sos ronhaments raucenós eran totjorn prés per de las esmanciadas, coma si l’oncle voliá jugar emb sa fòrça preïstorica per emportar sens lo paiar una meitat de buòu o b’etot una ovelha entiera, eu tant oneste ! mas que se gardava ben de privar de plaser la bèstia que marronava en d’eu.
De segur, lo biais de vita primitiu de l’oncle Feliç, darnier sauvatjon de la familha e segurament darnier modele viu daus semens de la peira talhada, finiguet per me balhar un secret desei de m’interessar a d’autres homo de sa raça, e mai fuguessen dins l’estat d’òssas fossilizadas, de cendres misteriosas o b’etot de preséncias problematicas. (Queu darnier cas plan espandit dins la preïstòria e daus mai aisats de tirar au clar.)
Claude Seignolle, Una Enfància fachilhièra, in L’âpre verdeur des légendes, textes de Claude Seignolle choisis et traduits en occitan par Jean-Claude Dugros, Éditions de l’Anguis, Mussidan, 2010, p. 27-28.