LA PIETÀ

Pietà, signori, pietà. Rigoletto (Acte II), G. Verdi

Ai legit un roman(1) que conta la vita d’un escultor italian e l’istòria de son òbra subrebela : una pietà, una « davalada de crotz ». Maria ten son filh mòrt avant lo sebeliment. L’estatua fai sus los que la vesen a Florença, puei a Roma, un efiech talament fòrt que ne’n son tots desvirats sens comprener perqué, au punt que lo Vatican sarra l’estatua dins quauque monasteri escartat ente degun pus pòt la veire. Pas d’explicacion scientifica o teologica de ’quela fascinacion. Gaire de gent an remarcat que la Maria de l’estatua aviá una chara doça, apasimada, e Criste la figura d’una femna martirisada. 

L’escultor a donat a Criste la chara de Viola, sòr espirituala de l’escultor. Viola, una femna que raiba de prener sa volada e sauta d’una teulada. Pus tard se fai portar a las prumieras eleccions legislativas en Itàlia après la guerra. Muert tragicament pendent la campanha electorala, sens poder contunhar sa lucha perduda d’avança per sa libertat de femna. Lo país es nonmas deliurat dau fascisme, la societat italiana es enquera contròllada per l’Egleisa e, de mai en mai per de las fòrças economicas novelas. Femna que accepta pus d’estre una femna de sacrifici e de far pietat coma dins los operas de Verdi e de Puccini. Femna d’en pès, mas que ’chaba per estre una autra victima tot parier. Darnier comentari de l’autor a la fin dau roman a perpaus de l’estatua : « Si Criste es dolor, Criste es una femna. »

Deve dire que, sus lo moment, fuguí un pauc deçaubut de ’quela fin dau roman. Mai de cinc cent paginas sens nos dire lo secret de ’quela estatua d’una fòrça misteriosa e dangeirosa, e veiquí : lo Criste de la pietà a una chara de femna androgina. Trobí l’idéia leugiera, simplista, plaçada quí per aflatar la mòda feminista actuala. Dins lo recit crestian, Criste es mòrt per lo sauvament de tots los estres umans. La sufrença que endura es la de tota l’umanitat. Ren laissa creire qu’una partida de l’umanitat ne’n patis mai que l’autra, de ’quela sufrença. Las femnas an las sufrenças de lurs mes e de las jasinas, mas avem las mesmas dolors sus nòstres vielhs jorns. Los òmes usats per daus trabalhs penibles an lur granda part d’infirmitats. Lo sexe fai pas la diferença dins l’angoissa mai o mens fòrta e l’agonia, mai o mens lonja, avant la mòrt. E las femnas viven mai de temps que los òmes…

Pietà, pietat, Viola : paraulas charjadas de la violéncia daus estres umans contra los estres umans, pertot e de tots temps. Òc, la condicion umana es la mesma per los òmes e las femnas, mas per las femnas, quò es pas nonmas la Destinada que pòrta lo mau ; una bona partida lur ven daus masles. Laissatz me creire que quò es pas lo bon Diu que damanda aus masles d’Afganistan de barrar las femnas dins las maisons, de lur defendre de surtir, d’estudiar, de trabalhar, d’estre sonhadas quand son malaudas e aidadas quand acoigen, de se ’bilhar a lur faiçon e d’aimar la persona que vòlen. Vòle pas creire que Allah damanda aus masles d’Iran de metre en prison, de borrar, de torturar, e quitament de tuar las dròllas que chausissen de viure en defòra de lurs leis de sauvatges arrierats. Non, quò es pas lo bon Diu que a damandat a Pelicot de drogar sa femna e de la far bicar per daus masles que an gaire mai de testa que d’onor. Quò es pas l’Autisme que dòna aus pus chaitius daus òmes, maridats o pas, lo drech de tuar una femna que los vòu pus. Las femnas barradas, borradas, forçadas, tuadas, e totas las que defenden lur dignitat d’estre uman valen ben una estatua. Los mainatges mautractats ne’n meritarian ben una autra.

A Marennes, lo 27 d’octòbre de 2025

Jan-Peire Reidi

Jean-Baptiste Andrea, Veiller sur elle (Prix Goncourt 2023)