Non solament la vita de ma pita enfància fuguet monlada a còps de sarcofages romans e d’arenas emb de las sauvatginas totjorn dangierosas jos la fòrma de bricas, d’obluedas per Anglés vencuts, de grand-pair Jan de l’Orsa, de granda-mair amija dau Jusiu chaminaire, d’oncle preïstoric, mas tanben, fuguet embarbolicada per un subre-realisme sanguinós, que podiá pas, emb son origina tragica, èsser separat de la produccion rupestra de las cròsas vesinas emb las parets ‘vodadas autres còps a las ritualas giscladas de sang uman o de bèstia. E tot quò gràcia a la sòr de l’oncle Feliç, Cecília, un brin mai jòuna, mas que valiá ben son originalitat, tots los dos tot-parier despassats per un tresesme frair, un drollichon de quatre-vints ans, pitit e rebondut coma un capucin, l’òme lo mai medalhat de la Corresa, e que aviá gloriosament participat a tots los Tonkin, Crimée, guerras colonialas e autra China onte se podiá ganhar una medalha, que aimava pareisser poderós, eu qu’era de santat grolauda comparat a sos frairs mas que, tot-parier, auriá fach envèia a un mamot.

Era tant fòrt de medalhas, queu d’aquí, que ne’n portava d’unas, meritadas per son coratge mas balhadas per de las batalhas que s’eran passadas longtemps avant sa naissença ! L’auriatz forçat un pauc dins sos remembres, que vos auriá explicat coma aviá ajudat l’armada de Napoleon a passar la Beresinà ! Quò fuguet nonmàs apres sa mòrt que se descrubiguet la mair au niu en virant las decoracions dins lor escrinh en velós e en i legissent, gravats darreir, daus noms desconeguts per çò que anava se las procurar, apres de solidas batalhas sus los pretz, chas los merchands de vielhariás de Limòtges e de Tula, per fins que se’n sapcha ren a Briva onte tot se sap. Auriá aimat lo sarrar mai sovent dins mos braç, quel enginjaire de batalhas, queu gascon de bona fe, que aviá ‘chabat per se creire lo eròs de sas medalhas ; e venguesse a contar sas nafras imaginàrias, veiquí que tot plen de dolors vos fissaven, de que meritar sas medalhas a vòstre torn...

Parlave donc de ma tanta Cecília. Comediana que lo diable e, emb aquò, minharda ! Audaciosa enquera, dins sos quatre-vints ans, anava vos far esperar defòra un quart d’ora, que plòga o que vente, avant de drubir, jugant l’endurmida que venetz d’esvelhar, laidonc qu’aviá fòrt ben auvit quand aviatz fach dindrinar l’eschinleta mas aviá botat queu temps per espandre sus son chais un maquilhatge daus mai reüssit onte senhorejaven, espés, l’òcra fondamentau e lo negre que fai besonh, desjà utilizats per los artistas magdalenians vint mila ans en per avant a... trenta quilometres d’aquí, lo long de la Vesera ! Treblanta reproduccion de çò que deguet èsser lo mascarat fugidís d’una fachilhiera paleolitica, talament que anuech, rancure de pas aver pogut fotografiar en colors la tanta Cecília per ‘mor d’illustrar un article sus la subrevita de l’art preïstoric. Mas fau jamai dire mai que pendre de las femnas faròtas : nos eschivan de veire lor vertat.

Mielhs, un còp entrat dins son salon minhard, e sietat davant una tassa de cafe, veniá lo moment daus remembres-per-purar. Durbissiá una limanda e ne’n surtiá emb mila precaucions un large bocin de tela bisa, escicada e esgirdada de vagas tacas negras, gitadas aquí emb la pus crudela de las fantasiás per la mòrt, quela artista de qualitat.

Òc, m’explique sens tardar. S’agissiá tot simplament daus canaçons ensangnosits de son filh, l’Edmond, tuat a Baccarat en 1917, e qu’era ‘nada querre tanleu que aprenguet la trista novela, en partir, escarrabilhada, per lo front, trompant los contròlles militars e ‘riebant a prener sus lo còrs de son dròlle, segurament emb lo biais daus fetichistes de nòstras cròsas veserianas, queu sol remembre dau malurós. Ne’n demandava lo reconfòrt dau temps passat, en tot conjurar las esmanciadas que podián balhar daus meschants sòrts a son autra dròlla, la Ròsa, un fenomène dins son genre, partida per sos vint ans a la conquesta de l’America, presta a far que que sià, e que venguet una quasi-vedeta dau cinemà mut, a Los Angeles, quand l’emplejaven dins tots los filmes que l’accion se debanava en França. Per los Americans, quo era vertadier, representava la Francesa modela, si tant ben que tenguet daus ròtles consequents aus costats de Rudòlf Valentinò, de Raquel Meller que ne’n venguet l’amija e de plan d’autras estelas que veguí sovent sus las telas mudas de mon jòune temps. Enquera mai comediana que sa mair, tornava en França un còp per an, cruberta emb de las pelhingas curiosas, colier de dos metres de long, lo parlar yankee forçat jusca a la minhardisa mas, çò que me conortava, sens poder se desfar d’un inexpugnable rotlament de rocalhas brivistas e preïstoricas que gargolhava dins lo torrent de son gorjareu.

Demorave chasque còp sangglaçat davant quilhs canaçons sanguinós, traça de mon reire-cosin, impudicament monstrada per quela tanta fardada, ausariá io dire, a la mòda de la... Manhon Las Caus, tenent au bot dau braç, sens lassiera, quitament emb complasença, lo vestit de dejós, estranja tela expressiva digna de figurar dins una expausicion subre-realista e d’i trobar lo succès.

Quela òrra flor, tirada dau cosin Edmond, fasiá espectacle dins lo còr de la tanta tant coma dins la sensiblariá daus visitors, per çò que esparnhava degun, familha o non. E quant de dolors auturosas aviá degut costar a l’artista maugrat eu ! Per tant que m’en sovene, la bala li aviá laborat lo ventre. Se vesiá una lonja trainada au mitan que pareissiá un semblant de tronc d’aubre a qui de las levadas tòrtas botaven de las raiç entrebreschadas, las mai curiosas eran quelas esteluras giscladas de la ruscha, parieras coma de las chaucidas verenosas. Extraordinària flor d’un monde que nos es desconegut, tremol materializat surtit dau país daus mòrts, eschapat au cort passatge d’entre vita e mòrt. Un messatge tanben que degun podiá, nimai cerchava a comprener l’eime plen d’ensenhament metafisic, chascun desvirant lo regard, oblijant quitament la tanta a sarrar viste l’afrós tableu.

Òc, quela taca, surtida lerpeiosa dau ventre traucat, chauda puei venguda glaça, contava emb daus treblants dessenhs ieroglifics : contava emb intensitat dins una apocaliptica pintura que fasiá simpla una corta e crudela epopéia ; contava en pintura los plan fins detalhs de la mòrt martirizanta que se gardava nonmàs lo biais d’una ordinària chaulhadura.

Per mon compte, sens intencion sadica, demandave totjorn a tornar veire l’òbra de mestre, çò que me valiá los còps d’uelh esmalits de mos parents e, daus uns còps, una discreta mas crana pinçada de ma peu, que, en me pompar de bruscas grumilhas de dolor, provocaven las de la tanta desvirada per quela involontària comunion emb sa sofrença de mair. Mas, per io, quala pertocanta atirança vers l’art magic e la crudeutat, quelas partidas vitalas que fau aimar laidonc que l’òm es apelat a trevar queu cople format emb la plan imaginativa dama Arquelogia e lo plan sorniaud Conte fantastic.

Claude Seignolle, Una Enfància fachilhièra, in L’âpre verdeur des légendes, textes de Claude Seignolle choisis et traduits en occitan par Jean-Claude Dugros, Éditions de l’Anguis, Mussidan, 2010, p. 28-31.

Son rasís lo mur de rauchas engraissadas d’aiga. La Jana sec lo Blasi que a prés la sacha a plen braç e que tòrna pensar a las monstruosas volontats de la filha. De las trainadas color de cendres se son placadas sus lo chais brunesit de la Mauvenguda coma se, per endrechs, la vita se’n anava. Quo es que se tòrna veire quí, la velha, las chambas dins quela fanha silenciosa e afamgalida.
- T’apropches pas de tròp, marmusa, migrosa.
- ... Faudriá èsser neci per se laissar prener quí dedins, çò-ditz mocandier emb una votz que, ela-mesma, a de mau a se surtir d’una autra nauva : quela promessa criminala que ven de far emb l’intencion de l’acomplir... Un goiasson de quatre ans, dise pas... mas tu o io !...
La Jana ditz ren. Tòrna veire las aparicions. Puei las balaja en se las explicant emb una luor de bel eime : quela lebre descharnada e quela femna sus l’aiga an pogut èsser nonmàs de las farfantelas, degudas a l’alcòl begut a las Rudessas. Tanben la color bruna de la vita li tòrna sus las jautas.
’Rieban contra la partida mens espessa de la cintura de las rauchas. L’aiga de la Mala Nauva es pas lonh darreir. La filha ditz au Blasi de voidar la sacha per terra. Zo fai, e apres ’massa un daus calhaus. Lo passa d’una man dins l’autra, lo vira, l’èspia, lo sospesa e lo tusta contra son esclòp que respond.
- Estonanta peira, remarca en fin.
- Fai coma io... li ditz vivament la Mauvenguda.
Pren un esclapon de l’estatua, e emb una brava lançada dau braç, l’envia en plen mitan de la Mala Nauva. Quita la man quasiment tot sol. Una leugiera escuma se pausa sus l’aiga suausa que se fruncís d’aneus ondulós, soples coma l’eschina d’una colobra. Lo Blasi fai parier. Lança emb sa fòrça d’òme, mai brutala. Mas sa peira vai a penas mai lonh que la peira lançada per la filha. L’un apres l’autre, tustan l’aiga e, a mesura que gitan, la surfàcia escuma en gròs bolhons que montan dau fons purit e esclatan emb de las pudentors enfetosas. Leu, los aneus liquides se fan ersas. Òm diriá que la Mala Nauva es tot d’un còp un immense pairòu bulhent sus una de las bochas de l’infern. Lo Blasi e la Jana credan per s’encoratjar e veire loquau anirá lo mai lonh. Bòtan talament d’estrambòrd a gitar las peiras que se renden pas compte de quela chausa estranja. Juegan e vesen pas que quelas ersas montan e s’espandissen sus la terra, a lors pès. Non, lo vesen pas. Son tròp ocupats per lo juòc. Vesen que demòran enquera nonmàs quatre bocins a gitar : dos per chascun. Lo Blasi en gieta un... la Jana un autre... Lo Blasi gieta lo darnier que fai un vòu corbe... Lo veiquí que a disparegut. Lo dròlle alena fòrt e ritz. La Jana ritz tanben emb lo mesme rire. Las chambas ben plantadas per terra, se prepara per gitar lo darnier de tots, mas son rire s’arresta redde. Dins sa man la peira ven de bolegar. Sos dets se deisserran tots sols. Sembla que lo calhau sautica. Quo es quò, tribola. La filha creda tant de plaser coma de paur.
- Blasi, tene un còr viu !...
Lo dròlle ufla lo rire.
- Anem, gieta viste queu còr de peira avant que sagne sus ta rauba... podriá la tacar...
Lo rire e las paraulas de l’autre la cinglan. Tanben la gieta emb la fòrça dau despiech. Seguen la corba de la peira e vesen montar una enòrma gerba d’aiga mai escumanta que las autras, espantosa e tant gròssa coma un tronc de casse centenari tres còps. La filha ‘trapa bruscament lo braç dau dròlle. Prenen en fin consciéncia de la turmenta que secod las aigas de la Mala Nauva maudicha. I a pagun dobte, venen de la provocar.
Un vent bufa de las remolinadas. Udola parier coma una bèstia malauda. Aspira e laissa tombar en cascada l’aiga uflada daus rebats negrauds. L’escuma mossa en far daus gròs bolhons. Las rauchas son desrabadas per queu còp de rauja estrange. La Mauvenguda s’agripa aus ‘bilhaments dau Blasi. An dau mau per recular. A chasque pas, lo vent eslarja sa corsa. Òm diriá que los vòu far cabussar dins l’aiga fòla. La Jana cròcha la chamisa dau dròlle. Las onglas li arpian la peu. L’estòfa ceda. Lo ‘trapa a braçat. Son chais s’escrasa sus sa peitrena d’òme. Sent chaud la peu dau dròlle. I preissa las pòtas. Lo Blasi lucha per ilhs dos. Veu pas qu’aurá, per la Jana, ren d’autre exista nonmàs eu. Sent sus sa peitrena nonmàs una pita cramada que ven de mai en mai larja.
Tot d’un còp, una luor trauca lo ceu. Leva bruscament la testa. Una granda ombra s’es desplejada. Ocupa tot lo jorn. Un trundiment sec la luor. L’auratge es quí, entier, portant totas las brasas que barrutlan din lo ceu. Lo Blasi brandís la Jana. Per fin de s’en fugir, la buta emb tota sa plena fòrça. En fin, la filha li montra sa chara : sos uelhs onte viran de las cendres mirgalhadas d’aur e de moira, pesentas e incisivas au còp. Veu sas pòtas que se tenden en desei. Un noveu esclaire lo neja de fuòc molhat e lo clina vers la Mauvenguda. Fond sas pòtas sus las soàs dins lo temps que s’esbolha la montanha de bruchs esversada per lo fuòc dau ceu.
Lo vent s’assuausa. Tanleu de las gròssas gotas tébias raian lo ceu que a lo ventre malaude. Tomban emb una corsa drecha. Son lordas e espetan sus la terra assedada. Se rodelan dins la pouvera d’aut. Leu son versadas a plenas citernas. Quo es un pauc parier coma se l’aiga braçada de la Mala Nauva tombava en plòia. Cruvelan la chaumassa que barrutla demest las niblas de colera e la terra que començan de ravinar.
Las prumieras gotas se prenen dins los piaus de la Jana e dau Blasi plunhats l’un contra l’autre. Lo dròlle fai tot son possible per acialar la Jana en la plejant emb sos grands braç, mas quita pas sas pòtas de las pòtas de la dròlla. Las grandas flambas d’amont grasilhan a l’eschala dau Bon Diu, o dau diable (Anatz veire, v’autres, qui esmància entau !...) Leu, la plòia ven mai espessa, macha. Arnhosa, tusta queu cople que demòra aquí jos sos timplats. Lo Blasi resista mas, dins sos braç, la Jana trantalha de plaser. Lo dròlle la leva e la pòrta a l’acialat daus bòscs. Los longs piaus de la Mauvenguda son placats per l’aiga que, tanben, blanqueja la peu de sa chara. L’estòfa es engemada sus sas fòrmas qu’òm diriá nudas. La sarra emb fòrça contra sa peitrena. Li demòra dins la bocha lo gost sauvatge e perfumat de las pòtas de la Jana. Se regala coma se ‘viá a beure nonmàs una sola golada d’un vin miraudiós e rare. A botat lo front contra son còu. Aurá, lo Blasi pòrta la Jana coma voliá portar quela sauvatgina que, jusca aquí li a eschapat e que, aurá, ven de se gitar dins la trapela de sos braç. Una fina vapor blancha monta de la terra. Daus uns còps, lo solelh vòu traucar demest las niblas sornas e grassas que engeman lo ceu. Lo bruch de l’aiga que copinha la terra es eissordissent.
E la Jana pesa tot d’un còp. Es lorda coma una lonja rocha. Lo Blasi la pòt pus portar. Laidonc la pausa dins la fanha que trassauta pertot sus la terra. La Jana tira lo Blasi vers ela. S’alonja a costat d’ela, jos la plòia, dins la fanha.
Lo Blasi vòu lo còrs de la Jana. Tira l’estòfa engemada a la peu. La dròlla se rend mai leugiera per l’ajudar. Quò plòu, plòu... Lo Blasi perd paciéncia. A un geste mai brusque. Tot ven d’un còp. L’aiga dau ceu riva... La Jana es nuda, lusenta de plòia. Leva los braç e los barra sus lo Blasi. La peu d’un glissa sus la peu de l’autre. Lo Blasi la sarra, la sarra... e tot d’un còp ela, bruscament creda. Per quilhs dos, plòia e fanha an subran disparegut.
Claude Seignolle, La Mauvenguda, in L’âpre verdeur des légendes, textes de Claude Seignolle choisis et traduits en occitan par Jean-Claude Dugros, Éditions de l’Anguis, Mussidan, 2010, p. 378-381.

Quo era tanben lo reiaume de las serps emb un sobeiran cranhut. Entau, dins la Dobla, lo cingle, serp emb daus muscles e daus cròcs, qu’es pas verenosa mas qu’es sens pietat per estofar quau que siá que s’apropchava sens far atencion de son jaciaud onte engulissiá sens s’arrestar per los constants besonhs de sos sieis a uech metres de còrs gròs coma la jarra. Serp qu’era pas bric mitica e que monstraven la testa pariera coma la d’un brochet emb daus cròs de l’uelh voides mas que l’òm se figurava capables d’aver portat los fuòcs de l’embelinament e de la mòrt. E quelas serps de tots semens trevaven lo trabalh daus champs o daus bòscs dau monde de per ençai, talament fasián de las victimas a veren-en-vòles-aquí-n’as, daus uns jorns d’auratge que los rendián fòlas, folia contra qui los « enclovaires » de viperas podián ren, ilhs que tot-parier ‘ribaven, emb de las pregieras e daus gestes magics, a las empaichar d’apropchar los fens onte s’amagaven en cercha de mans per fissar.
Ne’n veguí tot plen ma pita enfància, fermijant tot lo long de las nauvas, o b’etot aus pès de las ròchas, talament que anuech enquera dins las rocalhas, las gresas o las estolhas, i a la projeccion de las fotòs de quelas salopariás dau diable e que ne’n vese onte i a pas mas onte porriá se’n trobar.
E, coma per mielhs joslinhar la fantasmagoria de queu país vispolat per las trevanças, un daus chamins secrets que va vers Compostela lo traversava, drenant per ençai daus vrais e daus faus cauquilhards, cerchant lor pan de segur coma daus traina-biaças privilegiats. O b’etot enquera, daus Crists-Chaminaires que vese enquera lo pièger demest ilhs, magre e esblanchurit penitent vestit entau per plaire a Diu (que, quo es vrai, ne’n demanda pas tant per los sents repentiments !), valent-a-dire de gaire ren sus la peu mas de tot sus l’eschina e la testa. Fau aver vist passar coma dins una chaucha-vielha quilhs personatges de pas creire en sofrença de còrs, a penas cruberts emb una sacha de juta balhada per quauque monier apietosit, trainant emb l’espatla una pesenta crotz de sapin o de casse. Fau aver vist lor còrs pesar lo doble jos lo fais, ilhs-mesmes crotz d’òs crostada emb totas las saletats de la rota e dau ceu. Fau aver vist lo sang calhat sus lor front per las arpiadas d’una corona de romzes presa aus plais dau chamin e totjorn renovelada. Fau aver vist lor regard absent de queu monde, espiant per terra, indiferent a las mocariás daus pitits o b’etot a la pietat daus grands : lor regard totjorn lonh davant ilhs, desjà quasiment ‘ribat au sublime Compostela, tot-parier enquera a tres cents legas. E tot quò d’aquí dins un rasclament de ferralhas, maisei que se trobava, çai e lai sus lor passatge, de las armas pro pietadosas per clavelar un esclòp en fer a la pauta de la crotz, per ‘mor que s’usesse pas tròp viste, o per ‘crochar de las eschinlas per las vachas aus braç en boesc per ‘mor que lo « Crist » demoresse en contact emb la realitat e s’endurmesse pas de lassiera en marchar... Òc, fau aver vist o auvit quilhs extraordinaris tesmonhatges per comprener la vertadiera existéncia d’un Diu-Grand, mas farjat emb tots los pitits dius pagans, totjorn aquí, per lo moment amagats e exigents, tainós coma la raca en esperar lor retorn victoriós, maisei que senhorejaven totjorn per la supersticion.
Ranvers onte deviá tornar mai d’un còp quand ere dròlle, endurant de las estrementidas novelas, descrubissent chasque còp d’enqueras mai negras maniganças de la maucresença nativa, en far de las novelas constatacions que apilotave en pagalha, quasiment materialisadas, dins lo granier de mon enfància : idòlas talhadas dins la fanha durcida coma un ròc ; espleitas magicas pestridas dins de la nibla solida e imatges pagans pinturats emb dau sang que se pòt pas esfaciar sus la prumiera peira dau passat, sarrant quelas richessas que mon eime anava aver rudament mestier per sos pretzfachs a venir : l’arqueologia, lo folclòre, lo contatge e l’escritura, tots goluts de remembranças.
Claude Seignolle, Una Enfància fachilhièra, in L’âpre verdeur des légendes, textes de Claude Seignolle choisis et traduits en occitan par Jean-Claude Dugros, Éditions de l’Anguis, Mussidan, 2010, p. 39-40.