Dins lur prumier sense, virar fai referéncia ad un movement circular sus se-mesma, tornar un desplaçament dins la direccion opausada a la dau despart.

Virar : exemples (tourner)

La Terra vira autorn dau Solelh (tourne)
Far virar la ròda. (faire tourner la roue)
Tota la nuech ai pas ’restat de me virar d’un costat de l’autre dins lo liech e ai pas pogut trobar lo durmir.  (me retourner)
Autres exemples : virar la testa, virar l’eschina (tourner le dos), se virar darreir davant (se retourner)

Tornar : exemples (revenir, rentrer)

Faguet semblant de s’en anar e tornet sus sos pas. (revint)
Ai obludat mon pòrtafuelha, fau que lo tòrne querre. (que je revienne le chercher)
Tòrna dau trabalh tots los sers a sieis oras. (revient, rentre).
Un chaçador aima gaire tornar (a la maison) sens ren. (revenir bredouille)
Es pas enquera tornat. (rentré)
L’anar e tornar : l’aller-retour
Tòrna-me los sòus que t’ai prestats. (Rends-moi…)
Vos vendrai querre mai vos tornarai. (Je viendrai vous prendre et (en plus) je vous ramènerai)

Au sense figurat

Sens entrar dins tots los detalhs, podem remarcar quauques emplecs interessants de tornar e de virar au sense figurat :

Tornar (rendre, recommencer)

Tornar pòt servir per indicar un retorn a un estat anterior (tornar + adjectiu, locucion adjectivala) :
Los remèdis te faran pas tornar jòuna. (Les médicaments ne te rendront pas ta jeunesse)
Gaëtan tornet de bona umor. (J. Ganhaire) (retrouva sa bonne humeur)
L’asne tornet de gost dau costat de Sent-Barrancon. (retrouva son entrain)
Tornar, au figurat, pòt indicar una repeticion (Veire dejos : tornar + infinitiu) :
Per ’queu còp, vos perdòne, mas n’i tornetz pas. (ne recommencez pas)
A taula, òm ditz a sos convidats : Tòrnatz-(l)i ! (Reprenetz-en !)
« Dija donc, brave tridau, tornet lo comte, … » (Dis donc, mon lascar, reprit le comte…)
Autra expression interessanta : a ne pus (l)i tornar : en veux-tu en voilà  
« ’La li faguet de l’onestetats a ne pus i tornar. » (Elle lui fit des salamalecs à n’en plus finir.)

Virar : autres exemples

Disem : virar (daus sòus) de costat/de biais : mettre (de l’argent) de côté, 
virar los talons : « Lo jòune òme aviá a penas virat los talons que (la chaminéia) tornava fumar que jamai » (J. Ganhaire) (avait tourné les talons ; se remettait à fumer)
e avem la locucion : « de quauque biais que quò virés » : quelle que soit la tournure que prendront les choses
Sabetz coma lo mot occitan « viralinga » se ditz en francés ?  Virelangue ! Ten, ne’n veiquí un plan malaisat a dire dins nòstre parlar nontronés, ente ch- se ditz ts- : « Lo chat lecha lo chin, lo chin lecha lo chat » !
Laissam de costat los verbes desrivats de virar : desvirar (retourner, bouleverser), trasvirar, chapvirar, revirar (traduire)… e de tornar : (s’)entornar, contornar, destornar…, — e obludam las « tòrnas » (fantômes) ! —  per parlar de la locucions verbalas formadas de tornar segut de l’infinitiu.

Tornar far

« La chaminéia tornava fumar »… Per exprimir la reiteracion (repeticion), lo prefixe re– es benleu pas tant productiu en occitan coma en francés. Aimem mai utilizar tornar : tornar dire (redire, répéter), tornar far (refaire), tornar veire (revoir), tornar començar, (recommencer) tornar partir (repartir)… :  dire un còp de mai, far un còp de mai, etc.
Lo tornerem pus veire. (On ne l’a pas revu.) Lo lop deuguet lo minjar perque degun lo torneren veire (E. Delaja)
Tornar se pòt conjugar a tots los temps e totas las fòrmas e, normalament, dins mon parlar, lo verbe que seg demòra a l’infinitiu. La conjugason de tornar coneis l’alternança o/ò de trobar, copar… 
A la votz passiva trobem daus còps una fòrma benleu mai gramaticala : estre/esser + tornat + participi passat (en plaça de l’infinitiu) :
Lo pont sirá pas tornat bastit. (E. Ros)
mas, dins la mesma novela, podem legir : 
« Anonciatz que lo pont sirá tornat levar », 
çò que vòu benleu dire que quauquas reglas sintaxicas pòden estre un pauc diferentas d’una varietat de la linga a l’autra.

Tornar dire pòt, dins lo contexte e segon l’intonacion, exprimir de las emocions diferentas :
Neutre o irritat : Zo tòrne dire. (Je répète)   Esmanciaire : Tòrna-zu dire ! (Répète un peu !)  Zo te tornarai pas dire ! (Je ne te le répèterai pas !) Aprovaire : Tornatz-zo dire ! (Ah oui, alors !)

E per ’chabar, veiquí una pita devinalha. De ’quelas doas frasas : « La torneren querre », « La torneren cherchar », laquau vòu dire : « Ils reprirent leurs recherches » ? Laquau : « Ils revinrent la chercher » ?

A Javerlhac, lo 1er de feurier de 2021
Jan-Peire Reidi

Jan-Peire Reidi, es un passionat de literatura russa, pas nonmas de literatura anglofòna.

Avia desjà revirat directament dau russe en occitan "Lo nas" de Gogòl ( edicions Lo chamin de sent-Jaume). 

Aura, bòta a dispausicion "La filha dau capitani" de Poshquin  en legida liura sus lo blòg http://poshquin.canalblog.com

De veire regularament lo blògue de Jan-Peire Reidi: http://www.lochamindelafont.com/

Ven nonmàs de l'i pausar un texte plan interessant: "Quauques mots que trobava a ma mòda", mots e expressions plan occitans.

Son d’un bonas, ’quelas pitas peras ! Chas nos las ’pelavan dau perons, pus precisament daus perons Magdalena, perque son madurs per la Senta Magdelena, lo 22 de julhet. Son rosseus, sucrats, fondents, finament perfumats, gaire pus gròs qu’un pitit uòu de pola. Ne’n cherchetz pas sus los merchats, ne’n trobaretz en degun luòc. Si son machats, se garden pas, coma beucòp de vielhas varietats que la gent d’aura aimen mai laissar perdre. Pas pus tòst que tomben dau perier, fau los ’massar e los minjar d’abòrd o ben los far esterilizar dins daus bocaus.

Lo perier rasis la maison a pogut se sauvar, pas coma los nogiers e los pomiers au mitan de las terras que geinavan los agricultors per passar las machinas. Es annadier : ujan es cubert de perons, endueinan benleu menará ren. Sabe pas l’atge que pòt aver. Cent ans ? Cent cinquanta ? Es benleu tan vielh coma los bastiments. Tots los ans, me damande si ne’n es pas a sa darniera annada. Fluris au mes de març, gaire de temps aprep los boissons negres, avant los ciriers e los pomiers. Creiriatz que son daus tapons de névia, ’quelas flors blanchas tan doças aus uelhs daus crestians coma lur frucha aigosa dins lur gòrja. Las ’belhas pòrten lo semen dau fruch a venir d’una flor a l’autra e tot l’aubre brundis doçament. La vigor de l’aubre viu se sent au fons dau còrs coma las nòtas armonicas d’una musica.
Lo perier es un present de nòtres ancians que, d’una generacion a l’autra, an chausit los empeuts sus los aubres que menavan los fruchs los mai abondos e los mai saboros. Crese pas que coneitriá lo mesma bonur si trobava dins lo vargier nonmas daus aubres que venen pas naturalament au país, que menen ren que se minja e que son ’quí nonmas per far brave.

Los aime plan los vielhs aubres que interessen pus degun. Lo cormier es gaire pus jòune que son vesin lo perier. Un cormier es un aubre cosin dau sorbier, la varietat sauvatja. Sa frucha, las còrmas, son jasbras que lo diable. Fan coma la menesplas, son pas minjablas avant d’estre completament bonhadas, quasi puridas. Chas nos ne’n fasian de la piqueta au mes d’octòbre. Ma femna ne’n fai de una confitura roge fonçat que pareis un pauc espessa e rufa de gost, mas que se marida finament emb lo fetge gras. Autra recepta : se pòt engraissar sus la pasta precuecha d’una tartra de pomas. Lo bois de cormier es plan dur; serviá autres còps per far los engranatges de las ròdas daus molins : triquetí-triquetí-triquetí…

E los alisiers ? Siran benleu minjats per las machinas que còpen los bòscs en totas sasons e que laissen nonmas quauques chaisnes deçai delai au mitan d’un champ cubert de bròchas copinhadas, espansilhadas sus lo terrenh. Las coçadas de chastenh tornaran frotjar e tornaran ’trapar la maladiá que los fará crebar, mas veiram pus los alisiers que an lo malur d’estre pus pitits que los autres aubres. Fan dietz, quinze metres, gaire mai. Flors blanchas au printemps per las ’belhas, pitas grapas de fruchs roges per los auseus, fuelhas rossas e rojas per la festa de las colors a la darriera. La silvicultura modèrna, racionalizada e rentabilizada, coneis probablament pas los alisiers, pas mai que pomiers e los ciriers sauvatges, los boissons blancs, los genebres… aubres dau país que son tots, chascun a sa mòda, coma un poema de sensacions sens paraulas. Lo modèle economic de la monocultura laissa gaire de plaça a la biodiversitat e a la beutat.
Los òmes an totjorn fai la guerra aubres. Cedres dau Liban per los bateus Egipcians, chaisnes de Santonja e de Perigòrd per la marina dau rei de França, aubres roges (sequòias) gigants e millenaris de California per los chamins de fer, aubres precios d’Indonesia e d’Africa, sens parlar de los d’Amazonia que cramen dins daus incendis gigants… tots ’quilhs tresaurs besilhats per la cupiditat, la vanitat e l’imprevesença de l’estre uman. Los ormeus an disparegut e los chastenhs son malaudes. Cresetz pas que siriá tòst temps de laissar los vielhs aubres tranquilles ?
Obludava de vos dire. Ujan los perons de la Senta Magdelena eran madurs a la fin dau mes de junh, emb un mes d’avança. Los autres ans n’i aviá la meitat de cussonats, mas ujan que vesem mens d’insectes, son sanciers. Qu’es-quò dire que son pas minjats per las becas e los burgauds e becats per los auseus ? Es-quò bon o meschant signe ?

A Marennes, lo 10 de julhet de 2020
Jan-Peire Reidi

Per ne'n saber mai, de veire lo blògue de Jan-Peire Reidi: www.lochamindelafont.com