Mon ’reir-’reir-’reir- grand-pair bastit ’quela maison tota sola ente demòre aüei dins lo país daus singliers (daus singlars, si aimatz mai), un país plan sauvatge ente, coma òm disiá autres còps, lo lop minjariá sa mair que degun zo saubriá. Pareis, justament,  que lo darnier lop fuguet tuat a dos o tres quilometres de ’quí, gaire loenh dau vilatge de Chantagreu, lo 6 de decembre de 1940 (Premium Sud Ouest 18/12/2020 ; Dordogne : l’histoire du dernier loup abattu en 1940 à Javerlhac). Aura enquera, avem ben chas nos l’aiga correnta, l’electricitat, lo telefòne, internet, mai un quite robòt per netiar la maison, mas vivem dins la natura. Som pas exactament « a la campanha », coma nòstres vesins au vilatge. Avem nonmas de ’visar  defòra per espiar las chabras sauvatjas e d’autra sauvatgina. 
Sovent, los jorns de chaça, vesem passar los quatre x quatre emb un singlier dessenhat sus una portiera. Son menats per daus chaçadors ’bilhats de verd e de roge que tenen lo volant d’una man e un telefonet de l’autra. Fan segre dins una remòrca daus chins que son bradassats deçai delai darreir una grilha. Daus sauvatges modèrnes ?
Non, lur ai jamai defendut de passar e de chaçar sus la proprietat, a ’quilhs predators dau diumenc. Zo rencure pas ; avem pro jarras de singlier e de chabra sauvatja dins lo congelator per far minjar nòstra granda familha dos o tres jorns de reng. Ne’n avetz gostat dau singlier, ròstit o ben en cebier ? Un còp que tueren un gròs singlier rasis la maison, lur aní damandar de me metre de costat un bocin de vianda per se far perdonar. L’endeman, veiquí un grand sac de charn sagnosa. Filh de lop ! quau bocin !
Au chasteu de Chambord, las damas dau segle XV montavan sus la terrassa d’ente podian segre la chaça dins los grands bòscs a l’entorn. Fau parier ; me  plante un moment sus lo balet per escoltar o ben devinar çò que se passa dau temps que sei a esserbar lo o ben ’massar la besunha. 
« Cho !…
Quò i es, quo es partit ! Clau ! Clau ! Clau !...
Quò se’n vai dau costat de Las ’Badias !... 
Non, quò tòrna vers Las ’Chanaus. Quò vai surtir dins ’quilhs fons au bòrd de la rota !...
Pau ! Pau ! Pau !  Mas m’es ’vis que quo es tornat partir… CLAU-CLAU-CLAU-CLAU ! ’Queste còp quo es mancat, la béstia es pas mòrta ! »
Quauquas minutas pus tard, vese surtir dau bòsc doas chabras sauvatjas que se planten doas-tres segondas benleu dietz metres pus loenh, coma per escoltar o ben se damandar de quau biais virar. Senten benleu ma preséncia… Vooo ! las vese se destindar, sautar-volar-traçar dins lo prat, per-dessus la clausura electrica, tan leugieras sus lurs pautas teunas que semblen pas tucar terra. Piunada de còr quand las vese s’essublir darreir lo tuquet. Moment d’enviblor e de gràcia que s’esvanis.
Loenh darreir, los chins seguen la piada clabau… clabau…, la perden, la tòrnen trobar… Un chin mens valhent que los autres laissa la tropa un moment per venir nos sinar, se far aflatar, beure dins l’arrosador, l’esversar. Puei los quatre x quatre suerten tot d’un còp dins un brundir d’infern, redde-redde, coma per mielhs ’rachar las peiras dau chamin. Som-nos dins un autre monde ? Los senhors de dins lo temps menavan benleu pas tant de bruch quand acorsavan la sauvatgina a chavau. En musica !
Las chabras sauvatjas que vesem aquí suerten mai que mai l’enser a jorn falit. Las auvem raunar o, per mielhs dire, japar coma un chin rauche, per prevenir un estrangier, o benleu lur pitit, que son ’quí. D’eran-t-ilh minhards ’quela pita chabra e son pitit que, sietats sus lo balet los sers d’estiu, ’visavam passar au fons dau vargier ! Se sarravan un moment darreir lo reng de peseus, nos espiavan per veire si bolegavam pas, puei doçament, leugieramant,  contunhavan lur chamin per anar beure au lac. Quante ne’n vesiá quauqu’una a la chaça, fai quauquas annadas, faliá ben que li tiresse, per far semblant, davant los autres chaçadors, mas crese ben que fasiá exprés de la mancar. Aura, fau mielhs que quò ; vau pus a la chaça.
Pertant, tan gentes que sian, vos promete que los plànhe pas, los chabròus que ’massen una bona descharja de chabrotinas. Ne’n ai mai d’un, de repròches, a lur far. Per començar, mos pitits chaisnes trufiers : ne’n plantí 70 i a vint ans ; ne’n laisseren 5 ! Quò contunhet per lo vergier. Troberen que los pebrons e la salada biò eran una bona sorça de vitaminas. Prenian delicatament lo còr de la laituja e laissavan las fuelhas sus los bòrds. Fauguet far un barradis autorn dau vargier e metre dau trelhis per garantir los trufiers. E que diriatz-vos si plantavas un pitit cirier empeutat, de bona varietat, e lo trobavas tot pelat l’endeman ? Mas quo es ren a costat de çò que fan aus bòscs. Coden la testa daus pitits chaisnes ; quò fai que los jòunes chaisnes que essaien de frotjar dins las jarriças son sovent ranquenits, drechs coma mon cobde quand me mòche. Las nosilhieras prenen lur plaça ; los chabròus aimen pas las gitòlas de nosilhier. Autres còps, lo lop minjava los chabròus que podiá ’trapar e espaurissiá los autres. Aura, avem tuat los darniers lops e, au luòc d’acorsar los chabròus, los lops que tòrnen tròben que fan pus aisat de se servir dins daus tropeus d’ovelhas que pas una bargiera ven defendre en tustar sas suchas. Mas zo vos damande : los quaus fan lo mai de mau aus aubres : los chabròus o ben las machinas novelas que còpen tot ?
Ten ! Vos mente pas : i a doas minutas, en levar los uelhs de mon ordinator, quo es un pòrc singlier d’una bela talha que vene de veire. Quo es pas sovent que vesem un singlier si fai pas brun. Los chins l’an benleu acorsat ; es benleu blaçat. A fait dau chamin. A un gròs ventre ; quo es benleu una tròia plena que chercha un endrech tranquille. La tuaran benleu deman, que la prefectura a prolonjat la sason de chaça. Un còp de mai, escoltarai. Saubrai si los chins an fait levar quauqua ren. Un, dos tres còps de fusilh… los chins que se taisen l’un aprep l’autre… un chaçador que còrna sa victòria : saubrai que la béstia es mòrta. Si auve los chins japar-janglar, jape que te jape, totjorn a la mesma plaça, me dobtarai que quauque vielh varrau es aculat. Emb sos cròcs afilats coma daus rasadors, voldrá esventrar lo prumier chin que passará a sa portada. Si los chins se pausen e si auve ren pus, me calcularai que an ’chabat la béstia d’un còp de carabina.
Los chaçadors los cugen pas far surtir daus bòscs, los singliers, e quand lur pòden tirar, quo es mai d’un còp que los manquen ! Los merchands de cartochas se’n plandran pas. Pas pro de chaçadors, pas pro de chins, tròp de singliers. La nuech, los singliers son sus las rotas, dins los parcs, au beu mitan las vilas. Son causa d’accidents de la circulacion, de maladiá dins los elevatges de pòrcs e de perta de revengut per los agricultors. Desviren los prats e las terras per cherchar los vermes e los rats. Traulhen, chafrelhen e esversen çò que mingen pas. Fius electrifiats autorn dau bigarroelh, chaçadors subrequipats, sason de chaça prolonjada, ren n’i fai. La Federacion de chaça podrá pas tot indemnizar. Los singliers son pertot sus çò que los crestians cresian estre quò lur.
I a-quò tròp de sauvatgina dins lo monde o ben tròp de gent ? Los uns vòlen limitar « la propagacion daus nosibles », los autres laissar far la natura. M’es ’vis que nòstres vesins d’Euròpa an decidat que i aviá daus problemas plan mai importants que nòstres afars de lops, d’orsas e de singliers. Sabe pas si, dins los Länder, an damandat a lurs elevaires e agricultors, mas, dins de las grandas vilas coma Berlin, vòlen laissar la sauvatgina e la gent viure ensemble. Aquí, ne’n vendriam quasiment a nos brejar. Chaçadors, agricultors, ecologistas intransigents, son pas enquera prestes de s’acordar. En atendent, me faretz pas creire que los chaçadors fan mai de mau a la natura e a la societat qu’una sauvatgina que ren ni degun pareis contròllar.

A Javerlhac, lo 20 e lo 21 de març de 2021
Jan-Peire Reidi

De veire regularament lo blògue de Jan-Peire Reidi: http://www.lochamindelafont.com/