Aprofiechi de la sason per far coma los vielhs, de parlar sovenirs. Daus temps que occupavan pas beucòp de plaça dins ma p’ita cervela, parli daus sovenirs, lo mes d’octòbre era lo mes daus dets negres que eissaiàvam d’esclargir a l’aiga de javela, e quitament a la podra de gratar, avant que de tornar a l’escòla los diluns matin o lo dijuòus matin. La regenta nos espiava las mans avant de nos laissar entrar en classa, e los que las avián pas netas eran bons per anar las ‘chabar d’esfarbir au robinet d’aiga contra lo mur, en defòra, dins la cors de recreacion. Una vergonha que de s’auvir designar davant tot lo monde per çò que consideràvam coma una meschanta punicion qu’auriam pogut eschivar aisadament. Mas au mes d’octòbre, la regenta sabiá que tots los dròlles ajudavan massar los cacaus, e los dets negres podián rentrar en classa sens mai de dolors sentimentalas.

Chas nos, per ‘massar los cacaus tot lo long de la sason, lo permanent era lo grand pair. Tanleu las vachas fomorjadas e palhat adobar, aprep lo marendon dau matin, preniá son panier e quauques sacs per segre en prioritat los nogiers de bòrd de rota o los qu’eran dins los prats onte laissàvam codar las vachas. L’aprep miegjorn, sobretot quante fasiá brave temps, lo demorant de la familha venián participar au massadís, coma quauques vesins daus uns còps. L’Elena de chas Chapeirós veniá sovent ; çò que empaichava l’Aliça de venir, que podián pas se sufrir ! Mon pair aimava pas tròp se baissar per massar los cacaus. Veniá totparier s’i banturlar quauques còps per far esquipa o portar los panier e tirar los sacs.

Quo es mon grand pair, evidentament, que m’aviá apres a massar los cacaus, en linha, e cobde a cobde, dins la mesma direccion e a la mesma nautor : per puesser platussar. Chascun prend una larjor de benda que li permet d’aver los cacaus a portada de mans sens aver mestier de se desplaça lateralament per trapar los de la riba. Ai apres a utilisar las doas mans en mesma temps dins doas fonccions diferentas : una massa pendent que l’autra boida dins lo panier. Entau quò enança. Lo problema es que zo podetz pas far entau aisadament quante las fuelhas son tombadas sus los cacaus. E òc, massar los cacaus, quo es un mestier ! En plaça de marronar, setz de vos adaptar !

A la fin de la jornada, que avetz pro pompar lo cuol, vos demòra de portar los sacs boidar sus de las cledas, que disem « grellas », per los far sechar au solelh, quante ràia. L’enser, avant que lo seren fuguesse tombar, las foliá breçar emb d-una tòla jurca au lendoman que las desbreçàvam si lo temps zo permetiá.

Quela grellas, quo es lo monde que las fasián. Aura, lo monde sabem pus far entau çò que lor fai mestier. Se’n van banturlar dins los magasins e ‘chaptan çò que lor es perpausat de consomar, sens puesser trobar çò que lor farián vertadierament mestier. Mas quò-quí, quo es un autre afar ! Per tornar a las grellas, las trobaretz pas dins los magasins de farlabicas. Se fam a partir d’un cadre rectangulari de quatre pòsts d’un quinzenat de centimetres de nautor. Lo fons es garnir d’un treliç tendut e jostengut per quauquas barras que deven au còp tener lo pes daus cacaus e lo cadre d’encair.

Quante trobàvam los cacaus pro secs per los montar au granier, desbarassàvam entau de las grellas per d’autras fruchas. ‘Laidonc tornàvam los cacaus prestes dins daus sacs que mon pair, e io pus tard, montava a l’espatla, per l’eschala. Un sac de cacaus olhat pesa un quintau, quo es a dire 50 quilòs. Dins lo granier situat, plan de segur, dessús las peças de la maison, boidàvam los sacs de cacaus sus lo planchat. Fasiam un beu tapís d’un diezenat de centimetres d’espassor que rejonàvam bravament. Aquí, auretz benleu mestier de quauquas precisions : en realitat los cacaus son pas completament secs e los fau remudas regulierament per que chaumenissián pas. Per aquò, los boiràvam emb d’una pala o un raclador e ‘chabàvam en tirar coma daus rejons, bien drechs (e quò fai plan brave) per fin d’aidar l’aeracion dau planchat. E tot aquò jusca a la venda que, chas nos permetiá, çò-disiá ma mair, de paiar las talhas.

O. Pijasson – lo 25 d’octòbre 2016