Jean-Claude Dugros propose une série de toponymes qui font référence au monde animal. 

Aujourd'hui, le rat.

Lo Rat

Si le rat est un animal bien présent en Périgord, rares sont les nombreux toponymes portant ce nom qui ont un rapport avec lui.

On trouve en Périgord une vingtaine de lieux-dit Le Rat, avec ou sans déterminant (croix, font, combe, pech (sommet, colline, etc.). Dans la plupart des cas, il s'agit sans doute de l'occitan rapt (prononcer /ra/, qui désigne « une pente raide, un ravin ». La prononciation identique avec l'occitan rat, a pu provoquer la confusion.

Le Rapt à Grignols (forme ancienne Mayn. del Rat en 1406), Le Rapt à Lalinde (Le Rat), Le Rapt à Lusignac (Le Rat), Le Rapt et Le Puy du Rapt, à Saint-Martin-de-Ribérac, La Croix du Rapt à Bertric-Burée et à Champagne-et-Fontaine.

À Sarlat, relevés par Peter Nollet, on trouve Le Ratz-Bas et Le Ratz-Haut (formes anciennes, Rat Bas, Rat Haut) : « le lieu se situe en haut et en bas d'une pente assez raide ».

Bien entendu le toponyme Le Rat peut aussi désigner un sobriquet donné à l'habitant quand on sait le penchant qu'avaient nos ancêtres pour « baptejar » (baptiser) leurs prochains !

Ce doit être le cas pour Chez le Rat à Bussière-Badil. 

Les Rats à Audrix doit désigner « les terres, les biens », de la famille Rat, comme Les Ratoux à Montagrier, qui est un diminutif et qui désigne « les terres, les biens », de la famille Raton (prononcé /ratou/ en occitan), dont le nom de personne est attesté en Périgord .

Une autre possibilité pour les toponymes Le Rat proches de Corrèze ou de Haute-Vienne, est l'interprétation de ròc (le rocher) : « des chapelles du Rat sont parfois simplement vouées à Saint-Roch : chapelle du Ròc… chapelle de Saint-Roch (Yves Lavalade).

Johan del Rat est un homme du comte Archambaud, au Moyen Age. 

Quand à Les Pisserates à Verteillac, qui semble récent, plutôt qu'à l'occitan pissarata, qui désigne une chauve-souris, nous pensons qu'il s'agit d'un endroit où l'eau coule avec parcimonie : occitan pissar (pisser, couler) et rata (rat femelle, souris).

Joan-Claudi Dugros

Coneisse gaire de vielhs paisans aüei en retirada que rencuren lo trabalh d’avant los tractors e las mestivuerzas-batuerzas, quante liavan las vachas per bladar emb lo brabant, fauchavan au dalh e mestivavan a la faucilha. Pertant, saben plan las dificultats de lurs filhs e pitits-filhs venguts « agricultors » : lo lach e la vianda que se venden pas o tres còps ren, la sechiera, los emprunts que fau remborsar…
Nautres aimem mai nos rapelar los bons moments de la vita dins nòstra jounessa. Las vielhas batuerzas que fan virar per los toristas au mes d’aust nos fan pensar a las batasons de dins lo temps, las colhonadas, las chançons, los bons repas. Obludem la pouvera que picava los cròs de nas e lo gorjareu, lo vin que beviam tots dins lo mesma gobelet per la far colar, las espinas de romdres e de chaucidas, lo trabalh de forçat. « Es totjorn brave, lo temps passat… », coma ditz la chançon. 
Los sovenirs tòrnen. Auvem enquera lo farralhadis las chadenas dins las creschas dau temps que la machina virava davant lo portau de la granja… O  ben quand destachavan las vachas una après l’autra per las menar dins los prats. La china que seguiá. Los vielhs tramalhs que vesem enquera dins quauques vilatges nos rapelen benleu la sentor aspra de la còrna cramada daus buòus que menavam farrar au mareschau. Quand tornavan dau prat, era plan bona la cosina de las femnas : l’enmatin per disnar la sopa bulhenta fricassada dins la marmita, l’enser per lo sopar las sòbras de farcit que friulavan dins la paela. L’ivern, quand ’ribava de l’escòla, esperava las dauradas de pan trempat dins daus uoùs, que ma mémé fasiá cueire coma una moleta e sucrava coma una crespa… 
Avem tots besonh de sentir la permanéncia d’un passat en partida imaginari. Sabem que l’ancian temps tornará pas, mas es pas totjorn desplasenta la piunada de còr de la nostalgia quand òm es ad una epòca e dins un país ente òm pòt viure sens se tròp crebar au trabalh. 
Autrament, lo bonur de sentir la permanéncia dins lo chamjament pòt venir de quauques signes rassegurants de la natura. A ! la jòia de veire gruas anonçar lo començament e la fin de la meschanta sason (« Quitatz los chapelons, prenetz los mantelons », o ben lo contrari), lo cocut que tòrna au mes de març, o de preferéncia au mes d’abriu (« Quand lo cocut ven tot nud, mena mai de palha que de grun »), las irondelas au mes de mai… ! Las prumieras flors sus los pruniers e los ciriers, las prumieras maussas, la prumiera tomata dins lo vargier per lo quatòrze de julhet, los rasims, las chastanhas, los cacaus, los champanhòus… Lo temps passa, mas tot tòrna dins la natura e som enquera en vita. Endueinan benleu (Siram-nos ’quí ?), endueinan segur, tot tornará. O benleu pas. 
En partida, benleu. Fai gaire d’annadas, la natura era benleu pas totjorn reguliera, pas totjorn generosa, mas aura m’eivis que nos fai mai d’infidelitats qu’autres còps. Ujan, ai ’gut tòst fait de peschar mos bornats : pas un grama de miau. Au mes d’abriu, quò gelet los aubres fruchiers. Au mes de mai, las ’belhas pogueren pas trabalhar quand los los acàcias e los telhoùs eissaiavan de flurir. Mingeren çò que avian ’massat avant la gelada. Pleviá e fasiá freg. Parier au mes de junh quand los chastenhs eran en flors. A la fin dau mes de mai, totparier, avian trobat una jornada de brave temps per eissamar. Las ’belhas se gòrgen totjorn de miau avant de partir ; quò fai que un eissam que lo ’belhaire pòt pas ’trapar es pas un bon afar. Annada sens miau. Despuei benleu 40 ans que ai de las ’belhas, z’aviá pus vut. Pense aus ’belhaires que quo es lur ganha-pan, aus jòunes nonmas installats que an empruntat...
Coma mas ’belhas faran-t-elas per passar l’ivern ? Espere que van enquera trobar de las flors de luserna (si los agricultors li laissen lo temps de flurir) e la liedre au mes d’octòbre. A la fin dau mes de feurier, si fai pas tròp meschant, ’massaran benleu un pauc de pollène sus los minons de nosilhiers. Normalament, ai pas mestier de las nurir, mas l’ivern que ven…
La natura es malauda, plan malauda... Es malauda de parasites noveus, de plantas estrangieras e de maladias inconegudas. Sens zo far exprès, un agricultor d’un autre vilatge a semnat aquí de l’ambroisia, una planta plan allergizanta. Es benleu venguda dins de la palha ’chaptada dins un país que ne’n es enfecit. Faran plan malaisat per la far partir. Los quites rampalms creben ; quò s’aviá pus vut de los tractar per los sauvar de la pirala. I a pas enquera de remèdi per lo noveu virus ToBRFV (Tomato brown rugose fruit virus) que ’bisma las tomatas e fai crebar los pès pieg que la brima. Ujan, las tomatas sòbren pas dins los vargiers emperaquí. E mos onhons – los que an pas purit sus plaça – se garden pas. Paubra annada, si n’es que los peseus, las mongetas e las pompiras an bien vengut.
Antan, en ’questa sason, los burgauds asiatics ’restavan pas de ’trapar las ’belhas quante tornavan au bornat ; un seguiá l’autre. Aura, ne’n vese pas. Es-quò perque ’trapí mai de trenta mairs dins de las trapelas per burgauds au printemps ? Cresiam pertant que ne’n seriam jamai desbarrassats, de ’quela salopariá de burgauds. Vesem que los quites chamjaments venguts permanents zo son pas. Lo burgaud asiatic es un predator d’autres insectes. Los insectes son tuats per l’agrochimia. Es finançada per daus investiments enòrmes. Pas tant d’insectes, pas tant de burgauds. Pas tant de pitits auseus. Pas tant de cocuts e d’irondelas. Pas tant de…
E l’estre uman, lo subrepredator, fará-t-eu coma lo burgaud, si los insectes son pus ’quí per espandre lo pollène de las plantas ? Si quò deu ’ribar, si la natura ’resta de nos tornar nòstre viure tots los ans, nos borraram pus per las mesmas rasons qu’aüei e trobaram que era plan brave, lo temps passat.

A Javerlhac, lo 8 de setembre de 2021
Jan-Peire Reidi

De veire regularament lo blògue de Jan-Peire Reidi: http://www.lochamindelafont.com/

Un còp èra una còla joiosa de Perigòrds qu’anavan al Festenal Interregional de las Culturas Occitanas dins una brava vila del sud. E, zo sabètz ,èran un pauc estropiats de l’èime  aquèls festejaires !

Qu’ èra del temps del Dracovint, aquèla espècia de bestioleta invesibla e banuda que nos faguèt migrar fòrça annadas.

Aquel virús nos sautava dessús cada còp que voliam far la fèsta.

Voliatz dançar la borréia ? E òp ! tanlèu la musica , te veiquí lo dracovint que te virava alentour !

Voliatz minjar un bocin d’aligòt / salssisa ? La bèstia èra sus la forqueta !

Voliatz potonar lo vòstre galant ? Mèfi ! Èra aquí a gaitar per dintrar dins la vòstra boca !

Voliatz legir un conte de Bodon  empruntat a vòstre vesin ? Atencion la bestiola èra sul papièr !

-E marda ! Disiá lo Tiranòc ! Podèm pas far res !!

La bèstia èra pertot, pertot !!!La vita impossibla !

Endonc, amont naut , a París los decidaires decidiguèron que se voliam tornar dançar la borréia e minjar l’aligòt nos caldriá nos far fissar dos còps !

En arribant al Festenal los Perigòrds vegèron ben que lo monde brandissián un braçalet roge per anar al concèrt .

- Se quò’s mas quò lo sesam...pas de problèma ! De petassons roges ne’n avèm dins la saqueta.

A la lèsta de ribans fuguèron talhats dins lo drapèl de la Guilhemeta que se deplaçava totjorn emb un drapèl als colors de l’Occitània.

E te veiquí nòstra assemblada fisançosa que pren la direccion de l’entrada en brandissent fièrament lors braç enrodats de roge. E cantavian :

- Sèm de Perigòrd ! N’avèm pas paur !!

-A ! non ! Ço ditz lo contrarotlaire . Per dintrar vos cal un QRCÒDI .

-Mas ne’n avèm un QUICÒM DE ROGE !

-Non ! Vos cal estre vaccinats, endonc aurètz un QRCÒDI sul vòstre smartfòni .

- De qué ? De smartfòni ne’n avèm bric que sèm del Perigòrd !E de mai aimèm gaire las ondas.

E per lo vaccin, vos veiquí lo papièr , una atestacion del medecin . Avèm ajut doas fissadas tres mes i a.

- Non ! Vos cal un papièr emb un QRCÒDI dessús !

- Mas ont lo trobatz vosautres lo papièr QRCÒDAT ?

-Vos cal anar veire Amelia

-Amelia ? Mas ont demòra aquèla femna ? La coneissèm pas nosautres ?

-Tot suau, tot suau ! La responsabla del festenal, emb fòrça empatia nos convidèt a l’ostal de vila per anar consultar l’ordinator ont deuriá se trobar Amelia.

Mas res se passa...Podèm pas aver Amelia que nos manca lo còdi . Enquera aquèl fotut còdi !!

Li comprenèm pas res. I a del monde alai sus la plaça que son a credar .

- « Lo QRCÒDI ne’n volèm pas! Botatz- lo vos dins lo cuol ! »

- Dins lo cuol? Quò’s malaisat ! Mas los autres se lo bòton al punhèt ?

La tropa Perigordina es complètament desemparada … E lo concèrt que vai commençar ! Cal trobar lèu lèu un biais per dintrar

Puèi , qualqu’un ajèt una idèia .

- Anèm veire a la nòstra Mutuala !

- Bonjorn Madama, vos seriá possible de lo trobar lo QRCÒDI qu’avèm aquí la carta vitala  e la nòstra carta d’identitat ?

-A non, zo podèm pas far , mas benlèu als impòsts .

- Al impòsts? Mas coma cal far ?

-Emb lo vòstre còdi dels impòst .

- Enquèra un còdi ! E de còdi ne’n avèm totjorn pas .

Lo temps passa e cal trobar una solucion lèu fach.

Urosament la Proteccion Civila es aquí per far lo tèst que nos vai permetre de l’aver aquel sesam per dintrar.

En veire la nòstra atestacion lo medecin nos fasquèt un papièr per certificar que eriam plan fissats dos còps .

- Òsca ! Òsca ! L’avèm lo papièr indispensable per dintrar al concèrt !

E te veiquí la tropelada de festejaires que se presentan plan rassegurats davant los contrarotlaires que contrarotlan plan coma cal !.

-L’avèm ! L’avèm

-Mas non ! Avètz un tèst negatiu ,segur, mas vos cal lo QRCÒDI per aver drech al sesam !

-E marda ! Tòrna dire lo Tiranòc. Cal trobar un autre biais per dintrar !

………..

E quò’s aital que la Guilhemeta qu’èra pas vaccinada passèt lo contròla sens problèma emb un QRCÒDI panat a sa sòr.

E los autres qu’èran vertadièrament fissats dos còps deguèron cercar dins las pobèlas qualques braçalets roges, solas pròvas legiblas per un contrarotlaire seriós.

-Bona serada Dònas e Senhèrs nos diguèt lo contrarotlaire respectuós quand dintrerèm a la cordinada , dignes , sul la plaça per escotar los cantaires...Legalament.

Tota semblança emb de las personas que coneissètz seriá mas una coïncidéncia !

La Brigita