Episòdi 4, onte lo notari Mestre Pradier nos fai descubrir la familha Cubertafont e lor vielh vilatge de talhaires de peira ...

°°

Justament, Mestre Pradier nos en portava un, de misteri. Un pauc raviscolat dau prumier contacte, lo pitit òme calhau plumat, de la pita mostacha eiriçada, s’era sietat a la lonja taula de notgier previda per trenta cruberts. Gaëtan tronava au naut bot, environat de sas botelhas d’aiga, de sos mochenas de papier, mitonat dins sa pelinga e son bòrd de còu, coifat jucinc’a las aurelhas d’un boneta de lana, sabetz, los ventolets son traïdors dins quelas bastissas. Demandet pas aprep son pitit chaufatge electric, mas se’n fauguet de gaire, z’ai vut a son aer mautranquille. Lo notari niflet dos tres còps, a òc, vos ai pas dich que per precaucion, nòstre comte se perfume au creba-tinha e a-d-un boiradis de canfre, d’eucaliptus e d’una autra besunha que ai obludat lo nom, e nos racontet son istòria.

« Fau que vos dise, çò-ditz, que la familha Cubertafont quo es un pauc complicat. Eran sieis de familha, tres filhas e tres garçons. Restavan tots, e las filhas i demòren enquera, dins un endret estrange, que s’apela La Talhada. Quo es au mitan dau causse de Vermenosa, a dos jorns de tota rota, un pòt gaire i ‘nar autrament que a pè, o-ben-tot en quatre-quatre, coma un dich aurà. » Caüsac comencet de bolegar sus sa chadiera, sentiá que quò montava brun, que es pas daus mai remudaires, aima bien sos aises, que… « La Talhada quo es un vielh vilatge de talhaires de peira dau segle dietz e nau, mai benleu avant, pareis, e los trabalhaires, en plaça de se bastir de las maisons, las an talhadas directament dins lo rochier, au mitan de la carriera. De las annadas de temps, dau monde an viscut lai, un sap pas tròp de que, que lo rochier i arrasa, e puei son tots partits, manca los Cubertafont. Lo pair era estat un daus darriers a trabalhar a la carriera, que aviá barrat au començament de la granda guerra. Los gendarmas lo chercheren mai d’un an sens pesser lo trobar, pensatz emb tots quilhs cròs, totas quelas cavas que degun i es jamai dintrat. Insomès, disseren, a interest a pas se montrar. Quo es benleu per quò que la familha demoret quí, mai escartada qu’au mitan dau desert. Pertant sus lors vint ans, a pus près, l’un aprep l’autre, los goiats laisseren lor mair e lors sòrs, lo pair era mòrt dempuei dos tres ans. L’ainat, lo Robert, se’n anet au diable lonh, en Africa, ente faguet fortuna d’un biais que vòu mielhs pas saber, lo second, Marceu, s’engaget dins la marina e se neget en Mediterranea, dins lo naufratge d’un paquebòt, lo tresième, lo pus jòune, Antòni, adorat de sas tres sòrs, s’engaget dins l’armada e dispareguet dins los Aures au cors d’una mitralhada ente la seccion entiera fuguet tuada, esgorjada, e tres còrs jamai retrobats. Robert e Antòni agueren jamai de mainatges, mas lo marin aguet un filh coma ‘na dròlla, coma dire, de pita vertut, que aprep la mòrt de son pair, fuguet brandoirat deçai delai, s’eissaiet tanben a la marina, i passet cinc ans, puei trainet de pitit trabalh en pitit trabalh, puei, zo crese per lo mens, se laisset ‘nar au beure, faguet dos tres còps daus pitits sejorns en preison dau costat de Tolon. Crese que era bien temps que lo tròbe, Marius. Per que quo es de eu que es question, mossur Caüsac. Son oncle Robert funtet veiqui sieis mes e li laisset una bona partida de sa fortuna, un còp las talhas paiadas. E m’aviá charjat de lo tornar trobar e de li transmetre l’eiretatge. ‘Chabi per lo trobar, ma letra per lo mens, dins una chambra daus bas quartiers de Tolon ente fialava sa còrda. Venguet me veire, mai era pas fier. Li anonci la bona novela, era riche aura, mas aguet d’uelh nonmas per lo meschant paquetatge que Robert m’aviá remetut, quauquas fòtòs de familha, quauques gatges sovenirs, e una clau… A ! la clau… Fauguet que li parle de la maison que ‘nava aveque, que ne’n sabiá nonmas çò que Robert me’n aviá dich, talhada dins la peira, au mitan de degun luòc. Vegui sos uelhs ne’n luquetar. Faliá que i ane, cop sec, quò podiá pas esperar. Benleu sas tantas i serián enquera, quòqui zo sabiá pas, que Robert i aviá jamai pus fotut los pès, nimai jamai ‘gut de novelas. Tres jorns aprep, se’ n anet, nonmas lo temps de chaptar de la besunha per lo viatge, quauques bilhaments nuòus, que quo era pas de luxe. Quò fai mai de tres mes, mossur Caüsac, deviá tornar jos quinsena, o me donar de las novelas. Ren dau tot. E veiqui çò que me mena. Tornatz lo trobar… 

Julian, acompanha mossur a sa veitura“, e mossur lo comte se levet dinhament, tant que quò se pòt emb sa pelinga, son bòrd de còu e sa boneta e se’n anet vers la pòrta. Mestre Pradier laschet nonmas un mot, un chiffre, e Gaëtan Cahüsac daus Ombradors faguet demieg torn, se tornet sietar, “que fau que fasam ?” Quo era pas complicat. Faliá i anar a la Talhada, dins queu pòrt de mer, tustar a la pòrta de quelas estranjas basticòlas, e si jamai quauqu’un o quauqu’una drubiá, demandar bien cortesament si per asard aurián pas vut un nommat Marius Cubertafont que deviá se banturlar dins los ranvers. E si lo trobavam, taschar moien de lo far tornar per tucar son eiretatge, e si lo trobavam pas, lo cherchar un temps rasonable, ‘na quinzena de jorns, quauquaren entau. Cugi que lo comissari anava tornar prener la fugida, bon una diezena, si voletz. Pradier tiret de sa saqueta tres quatre fòtòs e las expauset sus la taula, “tenetz, veilo-quí, Marius, un brave dròlle, de la chara fina, daus piaus negres frisotats, e lai, espiatz, los tres oncles quante eran jòunes enquera, avant que quò s’engrinhe, la familha.” Caüsac levet sas lunetas, trapet las fòtòs, se las conhet dins lo conh de l’uelh drech, que quante lo desvirava completament li permetiá d’i veire un pauc. “Disas donc, Julian, as vut coma lo Marius e un daus tontons se retiren, lo quau qu’es ?” Òc, aviá vut. Mestre Pradier ne’n sabiá pas mai, tot çò que vos pòde dire que quo es pas Robert, Robert quo es lo grand espanlut a drecha emb los piaus en arreir.“ E las femnas, ne’n avetz de las fòtòs de las femnas ?” Las femnas semblavan n’aver gaire existat…Ne’n sabiá quitament pas los noms. ( De segre)

Joan Ganhaire

Rampelada: per legir los autres episòdis, clicar qui-dejos

Concertò per pissarata, episòdi 1

Concertò per pissarata, episòdi 2

Concertò per pissarata, episòdi 3

Aviá caminat tot lo sanclame del jorn; aviá passat rius, trencat ribièras, dels còps après d’alongadas abans de trobar qualque palanca trantolanta per passar l’aiga ; aviá pujat colinas aboscassidas d’arbres nuds en aquelasason, e escalabrat tèrmes peirilhoses; aviá davalat travèrses esquius. 

Aviá caminat de contunh tot lo jorn; aviá artelhat dins de caminòls, avançat dins de sendarèls, marchat dins de carretals, bufat sus de raspets ; aviá endurat quora de raissas rabiosas, quora una plugina pegosa.

Aviá caminat drech, a vista de nas, sens soscar a çò que daissava darrièr el a cada cambada: sovenirs, regrets, pentiments, per de qué se’n trachar ? Lo temps, que engolís tot, pòt ben se’n cargar, el ; mas enrè, que daissa lo temps, en fòra de compendi de vida ?

Aviá caminat sens calcular l’avenir : l’avenir, lo coneissiá pas e aquò èra benlèu melhor aital.

Aviá ben pro caminat que la lassièra començava de l’agantar. La nuèch anava tombar quand toquèt lo tuc pelat d’una colina.

Regassèt los uèlhs d’estrementida davant una vision meravilhosa : a l’asuèlh, una montanha luoncha emmantelada d’una nèu bleuja que escandilhava son entorn ja rosegat per las sornièras nuechencas ; èra tala un diamant sorgent del lorditge del mond. Una benaürança plonda l‘envasiguèt del cap als pès ; sa cansièra s’avaliguèt e, ni per lo vent negre que lo gafava, sentiá pas lo freg. Enfachinat, demorèt quilhat un brave moment, lo temps que la nuèch atudèsse la blanca farfantèla.

Endonc, gaitèt enbàs de la colina : un vilatge èra acialat dins una comba; segur que i trobariá ben una granja per dormir sus la palha.

Arcadius.

Publicat dins lo n0 28 de la revista Plumas d'òc.

Plumas d'òc se vend unicament per abonament : 15€ per 4 numeròs.

Cheque de mandar a : Association "Las bonas lengas", sur la font, 24250 DAGLAN.

Corric de Jacme Fijac : lbl.daglan@laposte.net

Coma l’an passat, la jurada fuguet composada de set membres : los majoraus dau Felibrige Imbert, Lagaly, Raybaud e Tintou, e los bornatiers Gerard Fayolle, Micheu Puyrigaud e lo majorau Valeri Bigault jos-cabiscol dau Bornat  per la coordinacion de queu concors emb l’ajuda de l’Institut Eugene Le Roy de Perigüers e dau CREDDO de Graveson en Provençau.

Ujan, podem remercar una bona participacion emb daus mandadis d'un pauc pertot : ben segur dau Perigòrd, mas tanben dau Lengadoc e de Provença.

Tots los participants von receibre per una annada la revuda dau Bornat dau Perigòrd, quatre numeròs per an emb daus uns còps un numerò especiau. Per los primas, daus libres son donas per lo Bornat, l’Institut Eugene Le Roy e lo CREDDO. Lo palmarés proclama uei, sirá publicat dins la revuda dau Bornat daus mes de julhet-aout-setembre emb ‘na presentacion de las activitats daus partenaris a saber l’Institut Eugene Le Roy per Gerard Fayolle e dau CREDDO de Graveson per Micheu Buisson. Trobarem tanben lo rendu-compte de la felibrejada de Brageirac emb un caser de fotografias en color.

Poesia:

1. La romze (Jaque Lascaux de Senta Maria de Chinhac)
2. Lis oulivie/G de Besse/ Plueio/Leberoun/Besti (Renat Mathieu de Pelissanne en Provençau)
3. Un dedau e de fiu/frejura en Cevenas/Silvia (Martina Michel de Meyrannes dins lo Gard)

Pròsa :

1. A la velhada (Nadau Rebeyrol de Sent Medard de Moessidan)
2. La ferigoule (Enri Giaminardi de la Roquebrussanne en Provençau)
3. La fin dau monde (Jan-Ive Agard de Beurona rasis Moessidan)

     3. Le mulet Pompon ( Danieu Dubourreau de Montinhac sus Vesera)

Revirada :

1. Planh antic/ le medecin volant (Gui Mathieu de Paris)
2. Lou Boui-Abaisso/la voulano de P. Arene (Gilles Desecot de Juan los pinhets)
3. Lou paradis/Camargue/Pont d’Avignon/Aigo Morto/Joueur pipeau (Gerard Vilanova d'Aigues-Mortes)

Informacion mandada per Valeri Bigault

Lo Bornat dau Perigord

13 charriera Kleber

24000 Perigus

revue.lobornat@laposte.net