Una pita dificultat per los francofònes que aprenen l’occitan dins nòstra varietat de la linga es de sapcher si fau dire "pus" o ben "mai" dins las comparasons, perque l’un coma l’autre pòden correspondre au francés plus.
Pas de problema quante s’agis de la ’chabason d’una accion o d’un estat : oc. "pus" = fr. plus (cf. Camille Chabaneau, Grammaire limousine, p. 320)
Es au regime : minja pus de vianda e beu pus de vin.
Nòstre vesin fai coma me, es pus tot jòune.
L’ai (jamai) pus tornat veire.
I a pus de sasons. (Chapduelh)
« Pas mai » a lo mesma sense dins d’autres parlars :
Se practica pas mai. (= se practica pus) (Mistral, Lo Tresòr dóu felibrige)
Si enquera podiá durmir, i pensariá pas mai. (= i pensariá pus) (Chapduelh)
Aquí, fau rapelar una pita particularitat de nòstra linga : « pus » associat ad un verbi au pus que perfach pren lo sense de « quo era lo prumier còp que » :
Quauques dròlles de l’escòla avian pus vut la mar (= vesian la mar per lo prumier còp). (En francés : Certains élèves n’avaient jamais vu la mer.)
Aviá pus minjat de uistras cuechas, mas las trobet bonas (= quo era lo prumier còp que minjava…). (En francés : Il n’avait jamais mangé d’huîtres cuites.)
Pus + adjectiu/adverbi
En lemosin, quo es « pus » que se tròba lo pus sovent davant un adjectiu o ben un adverbi dins una comparason de superioritat :
Los joùnes menaires van pus redde que los vielhs.
Los lotjaments son pus chars dins las grandas vilas qu’a la campanha.
Lo monde venen pus vielhs que dins lo temps.
Ne’n parlaram pus tard.
Fau remarcar que « mai + adjectiu/adverbi » es possible, e quo es quitament la fòrma preferida dins d’autres parlars :
Vint minutas mai tard, las òssas començavan de s’apilotar entre sos pès. (Chapduelh)
En lengadocian : La carn es mai cara que lo pan. (Taupiac, Diccionari de mila mots)
« Pus » nos sierv aitot au superlatiu (lo/la/los/las pus…) :
Quo es lo pus brave de tots.
Mas « mai » es possible :
(Los bancs publics) los mai modernes, los mai design coma disen, los an coma compartimentats » (Chapduelh)
e, dins d’autres dialectes, quo es la fòrma dominanta. Per exemple, en lengadocian :
Es lo mai polit de totes. (Taupiac)
Mai
Mai es l’adverbi associat au verbi dins una locucion comparativa de superioritat.
’Quela femna ganha mai que son òme. (= Son òme ganha mens qu’ela.) Quo es ela que ganha lo mai.
Vesem que « mai » es l’adverbi que s’emplueia per comparar de las quantitats. Per exemple emb lo partitiu « de » :
Mai de paur que de mau.
Mai, adverbi de quantitat, pòt estre modifiat per d’autres adverbis : gaire mai (guère plus), bien mai/plan mai (bien plus), enquera mai (encore plus), un pauc mai (un peu plus) :
Còpa ne’n un pauc mai. (Melhau)
e pòt modifiar un pronom :
quauqua ren mai (quelque chose d’autre), quauqu’un mai (quelqu’un d’autre), degun mai (personne d’autre), en quauque luòc mai (ailleurs), en degun luòc mai (nulle part ailleurs)
e quauques verbes : aimar mai (préférer), valer mai (valoir mieux).
« Un pauc de mai » es una locucion per dire que quauqua ren a mancat ’ribar, que se’n fautet de ren :
Un pauc de mai, auriam mancat lo tren (Il s’en est fallu de peu pour que nous manquions le train.)
Las fòrmas « pus ren », « ren pus » se tròben concurrentament, probablament emb de las finas diferenças de sense.
’La ne reclamet pus ren. (’Chabason de l’accion) (Delaja)
La dama li òfrit ren pus. (Tarissatge de la quantitat)
« Ne’n vòle pus » e « Ne’n vòle mai » vòlen dire exactament lo contrari.
Mai... mai… (o ben Tant mai… tant mai…) descriven un acreissement parallele :
(Chas lo relotgier), tant mai quo es pitit, tant mai quò vau. (Delaja)
Mai que mai es una vielha locucion que vòu dire : subretot.
Un autre còp, parlaram de mai conjoncion de coordinacion, coma dins la frasa :
Es pus fòrt que tu mai que me.
A Javerlhac, lo 11 d’abriu de 2018
Jan-Peire Reidi
Joan-Pau Verdier e Nicolau Puech nos informan que l'emission dau diumenc 15 d'abriu 2018 a 11 oras sur França Blu Perigòrd sera consacrada a l'eveniment Paratge que se debanara a Sarlat e Nontron dau 23 avril au 4 mai 2018. Los convidats seran Isabelle Pichelin Directriça de l'Agença Culturala Dordonha Perigòrd e Laurença Villard-Salles, coordonatriça dau project, mai Sebastian Girard, encharjat de mission lenga e cultura occitanas au departament de Dordonha.