Seguida de las aventuras dau commissari Gaëtan Caüsac daus Ombradors, onte l'esquipa, menada en veitura per Franciscò fai coneissença emb un naturalista anglés , Colin Middleton...
°°
Lo monde de la Negrariá nos ‘vián espiat de bingois quante avián demandat nòstre chamin per la Talhada. ‘Vian espiat la bela veitura negra, nauta sus ròdas, que se podiá rachar de tots los arrodaus, emb sos pneus de tractor e sa remòrca plena de besunha per minjar, beure, coijar, un sap jamai ente un pòt tombar . Mas çò que los laisset lo mai badant, quo es de veire un tipe ‘bilhat coma per lo grand Nòr, manteu, bonet, cacha-nas, se recòquilhonar au fons de la veitura, daus auvidors sus las aurelhas, eissaiant d’obludar ente era, ente ‘nava, ente faudriá benleu demorar dietz jorns, lonh de la chalor de sa chambra, lonh de sa chadena HI-FI, lonh de la cosina de Ròsa, que fasiá mina de saborar, nonmas per li far plaser, lonh daus calinons de Lili. De mai, aviá faugut lo decidar a prener sas gotas dins los cròs de nas, que l’empaischen de beure e d’aver totjorn lo brinquilhon a la man, que si a la maison a sas selhas e sos topins pissiers a portada, quo es pas parier en voiatge, e Franciscò, que mena generalament, li aviá dich un jorn que si faliá se restar tots los dos quilometres per pausar de l’aiga, auriá avantatge a voiatjar a eschina d’ase, que la bestia porriá li tener companhia a chasca plantada pissadoira. Quò li aviá pas plogut a mossur lo Comte, mas aprep se laisset far e se niflet sa besunha sens tròp romar. Per precaucion, i aviá tot parier un cent de botelhas d’aiga dins la remòrca. Un vielh nos montret de la man un sendareu que montava en vironzeus jurcinc’a la riba dau causse. Se remembrava aver vut un jòune tipe completament falord, un sac sus l’eschina, carta e bossòla a la man, engulhar lo chamin, i ‘viá a pus près tre mes, aprep aver fait pervision d’aiga e de pan au vilatge. Era pas tornat. Quo era normau. Un tornava jamai de La Talhada, a compta qu’un i siá ‘ribat.
Eu sap menar, Franciscò, quoqui, quo es segur.Era plan conegut dins lo mitan per son biais de far nar las veituras sus doas ròdas e los brigons que s’eran pensats lo restar d’un còp d’estufle e d’un geste de la man fasián bien de se botar redde de bochadent si volián tornar chas ilhs en-d-un sole bocin. Era tot plen demandat quante i ‘viá quauque meschant còp a far ente i ‘viá mestier d’un que demarava nonmas quante tot lo monde era surtit de la banca e los sacs de bilhets bien apilotats sus lo sieti de dernier. Quo es dire que aviá los nervs solides, lo Franciscò. Aüei quo era son experiència dins lo djebel que li fasiá mestier. Calhaus pertot, rochiers laissant a pena passar veitura e remòrca, fendassas que secodián un passagier de fòrça meschanta umor que insultava lo notari, queu con de Marius que s’era escartat dins queu pais de merda, e lo tipe que aviá obludat de botar daus amortissors a quel engin dau diable. Quò lo plasiá, au Franciscò tot queu bradassatge e son babinhon proeminent e ponchut tremolava de plaser. Quo es quauquaren, lo babinhon de Franciscò, quo es un pauc coma lo nas de l’autre, lai, sap pus coma s’apela, que aimava pas tròp qu’un l’espie de tròp prep, quò li fai lo bas de figura tot en avant, quò ‘pelariá lo còp de punh, si l’espiada de sos uelhs enchavats jos de las cilias borrudas te disiá que valiá mielhs pas. I ‘viá un brave moment que io marchava de pè, fatigat de me far secodre e de suar mon aise dins la veitura ente nòstre Mossur aviá fait montar lo chaufatge a fons. L’erba rasa e secha cracava jos los pès e daus miliers de sautareus fugián de lor volada breva, daus miliers de greus tornavan au cròs, mautranquilles davant quela intrusion, quauquas colobras dispareissián de lor ondulament eisilaire, e dos tres còps, un auseu daus beus uelhs s’envolet en lançar un crid desgraciós per dispareisser tras los jariçots e los ginebres brundissants de chalor. Io trainava un pauc dernier nòstre atelatge, biselant de l’ombra magra d’un aubriçot a la un pauc mai espessa d’un de quilhs rochiers que semblavan frotjar bien coma faut dins queu país quante Franciscò cuget bon de plantar talament redde que la remòrca faguet mina de s’envolar. D’un mesme temps, tres votz se leveren, tant esmalidas l’una coma l’autra. Segur, mossur lo Comte aviá gaire prejat d’èsser bassacat e foitat tot en-d-un pilòt entre los sietis ente s’era aisinat e eu petonava aprep quela faròia de Franciscò, mai si sabiá que podriá plan zo rencurar que nòstre menaire es ben pro chucandier. Mas Diu mercès, eu tanben era trapat a badar de sa mai brava votz aprep sab-pas que, o sab-pas-qui, que la tresiesma unlada semblava eissir d’un èsser uman, que si me sovene bien dau pauc d’estudis que ai fachs, badava en anglès. “Setz fòu o-ben-tot que ?” Franciscò aviá davalat de son sieti e secodiá un pitit òme redond rotge coma trasluc, cramat per lo solelh maugras un capelon ridicule que li crubiá nonmas la cima de la clòsca. E semblava pas se velher laissar far, lo british, que de sos pitits punhs e de se pitits pès, martelava son adversari de bon cur . “Assatz !” La votz imperiosa de Gaëtan Caüsac daus Ombradors calet la chermenada. Franciscò laisset tombar son òme que aprofechet sa libertat retrobada per li fotre un darrier còp de pè, vesetz coma son, quilhs anglés…Mas la patz fuguet leu facha entre nòstras doas nacions. Colin Middleton s’era foitat au davant de nòstre charrelh per eschivar un grand malor. Dins nòstra granda inhorença, eram au chamin d’esbolhar una estacion d’Òfris Lutea que frotjava entre una lonja de Stehelina Dubia e un tapon de Helychrysum Stoechas...(De segre)
Joan Ganhaire
« L'ideia me venguet quante era formator a l'IUFM, per del monde qu'eran pas locutors naturals . Deviam trabalhar la comprenaison d'un texte oral, puei los eslevas legissian aquel texte. Aquel libre es un recuelh de conversacions de la vita de cade jorn, per se botar dins de las situacions de comunicacion de la vita vitanta . De segur, quo es un vocabulari simple, corrent, per comprener e se far comprener. Quo es pas una òbra literaria, mas un utilh per aprener e lo monde qu'an desjà un contact emb la lenga poden comprener aisadament. coma per exemple lo monde daus talhiers de lenga . Crese que quo es per aquò que Novelum fuguet interessat de zo publicar. Los textes son escrichs en nord-lengadocian daus sarladés o brageiragués. Los textes fugueren enregistrats sur dos CD per dau monde de l'ASCO ( Atelier Sarladais de Culture Occitane) : Monica Burg, Gui Boisson, Sergi Lespinassa e d'autres. Lo libre es bravament ilustrat amb umor per Miquel Delibie, un dels fondators de l'ASCO coma Micheu Chapduelh. Un exemple de l'umor de l'ilustrator, en prumièra de cubertura, dos omes son trapats de platussar. « Quand ausissi la toristalha que parla l'estrangièr...sei pus chas iò ! »ço-ditz l'un. L'autre l'i respond : « Oc, me semble que sei en viatge chas els...E quò me fai de las vacanças ! ».