Non, fau pas importar daus Estats-Units çò que trobaram dins nòstras sietas. Mas zo fau pas mai produir chas nos emb las mesmas metòdas de cultura. Daus agricultors damanden de las « derogacions », vòlen « una deregulacion » per « resistir a la concurréncia », çò-disen, o ben aitot : « per nurir tot lo monde ». Si nòstres agicultors fan venir sus lurs terras e dins lurs elevatges la mesma salopariá que los autres, perque voldriam-nos la ’chaptar e la paiar pus char ?
Trump vòu a tota fòrça nos far minjar de la vianda clafida d’ormònase d’antibiotics e daus polets que an bonhat dins l’aiga de Javel, que la venda n’es defenduda en Euròpa. Autrament, faudrá paiar sos drechs de doana après lo 9 de julhet. Nos vòu nos far ‘chaptar la vianda de ’quel elevatge au Texas, que se’n parla dins un article dau National Geographic. Vint mila vachas i son barradas dins de las condicions espaurissablas. Quand damanden au proprietari si es pas geinat per la pudentor, respond : « I smell money ». Aima l’odor daus sòus, ’quel òme.
Lo comissari european charjat de negociar un acòrd emb los Estats-Units, l’Eslovac Maroš Šefčovič, siriá preste a far de las concessions. Si ne’n fam pas, paiaram pus char nòstres telefonets e nòstres ordinators. Nòstre vin de Bordeus e nòstre champanha se vendran pus, mai las automobilas de l’industria alemanda. Falhidas, usinas barradas, milions de chaumaires… La roina, si volem pas minjar de çò que vòle dire, de la merda made in USA. Trump nos tòrç lo braç, nos pren en ostatge… las metafòras manquen pas. Mas coneissent Trump coma lo coneissem, vaudriá mielhs li far comprener que lo laissaram pas far a son idéia. Šefčovič disset un pauc pus tard que l’Euròpa aviá pas prevut de chamjar sas reglas de seguretat alimentària. De segre.
En bona logica economica –la daus merchats !– òm pòt pas d’un costat far paiar daus drechs sus un produch estrangier, enquera mens ne’n defendre l’importacion, mai s’estonar si los autres fan parier de l’autre costat… Perqué refusariam lur vianda e voldriam que ’chaptessan nòstre vin e nòstre conhac ?
Prumierament per la rason plan simpla que ne’n avem pas mestier de lur vianda de meschanta qualitat. Ne’n sobrem en Euròpa. L’autra rason es que, mens chara o pas, faudriá despensar de l’energia per li far traversar las mars e los continents, una pollucion de mai que podem plan parcir. (Aüei, fai 40° a l’ombra a Javerlhac). Avem quitament pas mestier de produchs que an fait lo torn de la Terra ; i a ben a París daus restaurants japonés ente fan daus plats japonés emb de la besunha venguda daus alentorns ! (1).
Lo jornalista american Alexander Hurst, que escris per The Guardian e demòra en França, nos ditz franchament : « Cresetz-me, lo minjar daus Americans es la darniera chausa que fai mestier a l’Euròpa » (2). Sap de qué parla, se que s’es elevat dau costat de Cleveland, dins Ohio. Veiquí quauques exemples de la besunha que la gent de son país cónhen dins lur ventre en mai de las ormònas. Lo « siròp de bigarroelh de nauta tenor de fructòsa » (fructose corn syrup) es mes dins quasiment tot çò que mingen, dins los quites repas daus dròlles a l’escòla. La margarina remplaça lo burre ; e lo sucre, lo sucre… lo sucre vai pertot, dins la quita pizza. La besunha « vegetariana » es mai « transformada » que tot lo resta… E pòden pas comptar sus una « Administracion de l’Alimentacion e daus Remèdis » (Food and Drug Administration) atacada per Trump, e que perd sas capacitats de regulacion e de contròlle !
Lo jornalista nos descris los legumes de son país, plan gròs e impecables de pareissença, mas tractats e tornats tractar, sens sabor e gaire jauvents. Los Americans que venen en França son estonats de trobar dau burre de ’quela qualitat e de descrubir la sabor vertadiera daus prossecs e de las fresas. (Lur diram pas çò que sabem tots : que aquí aitot los maniganç pòden vos vendre de la besunha de paubra qualitat). E si demòren un pauc mai de temps, vesen tota la varietat de la produccion, una diversitat que devem pas laissar perdre. Çò que se minja es un afar vertadierament identitari.
Benleu que som pas « coërents » de damandar lo proteccionisme alimentàri d’un costat, mai los avantatges de la mondializacion de l’autre. Mas fau encoratjar e sostener la produccion locala per l’amor de defendre nòstras entrepresas e nòstres emplecs e de pas tant chaulhar la natura. Podem comprener mai sostener los agricultors que refusen l’importacion de besunha venguda de país ente las reglas de seguretat sanitària son pas tan contrenhentas. Podem comprener lurs grandas dificultats. Mas comprene pas los que vòlen suprimir las reglas. Qui vòu ’chaptar una besunha maujauventa e de paubra qualitat ? E coma comprener la malícia de qauques uns contra los que vòlen defendre nòstra santat ? Son pas enemics daus agricultors, queraque ; que la proteccion de la natura – e de nòstra vita– se pòt pas far sens ilhs. Òc-es, nòstres agricultors son preisoniers d’un sistema que ne’n son las prumieras victimas.
Comprene enquera mens los elegits que vòten las « derogacions » de quò-’quí o de quò-lai, las autorizacions de la poison agro-chimica per de las periòdas limitadas que ’chaben jamai. Cresen benleu o vòlen creire e nos far creire los rapòrts « scientifics » de l’industria. Permeten lo banditisme environamentau. « I smell money », coma ditz l’autre. Pertant respiren lo mesma aer, beven la mesma aiga que los autres, e lurs dròlles mingen pas tots de la besunha biò dins las cantinas de lurs escòlas privadas. Son pertant pas sus una autra planeta, los milions d’estres umans que malevien dins la miséria alimentària e sanitària. Òm se damanda ente es la diferença entre l’ideologia de la cupiditat e la bestiariá, o si aimatz mai, entre la bestiariá e la perversitat.
A Javerlhac, lo 30 dau mes de junh 2025
Jan-Peire Reidi
(1) Veire l’article mencionat çai-dejos.
(2) I grew up on American food. Trust me, it’s the last thing Europe needs. Alexander Hurst,
The Guardian, Fri 20 Jun 2025