Les ateliers de langue occitane du Périgord permettent souvent de découvrir des talents de conteurs et d'écrivains cachés jusqu' alors. Voici un texte sur les souvenirs de Bernard Bourgés, traduit en occitan par Maryse Lasjuilliarias de l'atelier de La Chapelle Gonaguet. On y parle de tuer le cochon à la ferme. La première partie est dans le journal, les autres seront sur le blog de la rubrique.

« Lo Carnavar es passat, los moschirons començan de brundir, lo temps de gorjar los rits es quasiment 'chabat. Quò vai estre lo moment de tuar, subretot que la luna tòrna jòuna e quò es melhor per conservar la charn. Anam avisar lo tuaire que quò 'niriá bien la setmana entrant, en esperar que podrá, que es plan damandat a questa sason. Quò es pas un mestier aisat que fai l'òme, fau pas crànher de prendre de las pesteladas. Nos faudrá tanben zo far saubre au Maurici e au Rogier, nòstres vesins, per nos ajudar a lo tener e a lo rasclar. Son fòrts quilhs dos ! Zo direm tanben au Chamolaud que demòra dins lo barri dau Tolon. Nos a reservat un quart que será preste,
partir de dissabdes dins la matinada. Balhe la man a mon pair per virar la coa de la mòla per afialar los coteus, per tirar la gàbia e la bascula de darrier la palha, botjada a la lesta, aquí, a l'acialat, un jorn que l'auratge menaçava. Las aviam pas tornat surtir, quelas-quí, dempuei qu'aviam vendut lo darrier vedeu avant las escodesons. Ma sòr ajuda ma mair a rinçar los topins e las topinas boidats dins l'annada, a lavar la machina de apchar e lo grand platau de terra esmalhada que servirá per reculir lo sang. Mon pair boida lo fogier de la chaudiera per fin que siá presta per far chaufar l'aiga per rasclar lo pòrc. Li pòrte de l'aiga per la bien lavar que demore pas quauque retrum de juta o de chaul-raba que l'i auriá gromat en far cueire la bacada. Quò balhariá un meschant gost a l'aiga que vai servir a lavar los budeus que farán los bodins. Bòte dins una selha las cendres que seran boiradas au retrum de curatge daus budeus daus endurles. Quò servirá pus tard per femar quauques pès de tomatas o los daliàs. Mo pair tòrna clavar dos o tres liteus de la taula de rasclar, essuja un pauc lo jambier e dins la granja, tira de darrier lo pilòt de jutas, la caissa per far salar los chambons.
La setmana passada, ne'n profitet per comandar chas lo Feidi de La Chapela d'Agonaguet,
cinquanta quilòs de gròssa sau e tres quilòs de pebre en grun. Ma mair a triat de la gauça que ne'n faudrá per assaisonar los ròstits de còstas que ufrirem a nòstre vesinatge per que tasten de nòstre « Mini ».( de segre)

Texte de Bernard Borgés, revirat per Marisa Lasjuillarias.

Photo: Maryse Lasjuillarias au centre avec ses élèves de l'atelier de La Chapelle Gonaguet

Qu’era una idèia de la Martina que veniá autres còps au talier d'occitan de Marçac d’Eila.Coma l’Olivier, avián rencontrat lo pepet Simon e avián decidat que lo talier se debanariá chas lo pepet dins sa pita proprietat a Las Granjas rasís Gravela sus la comuna d’Anessa e Beuluòc.

Lo diluns 25 de setembre 2016, guidats per la Martina e un còp passat la Granda Aiga, puei lo canau, lo tropelon arribet dins lo vilatge de Las Granjas, sus l’islòt.

Mesfiatz, si entratz pas dins la cort, podetz pas veire la maison, que los bastiments viran l’eschina au chamin e au demorant dau vilatge.

Lo pepet e son filh esperavan los convidats e lur fagueren bona mina. Defòra fasiá bon, platusseren un pauc, espieren de las parroquetas en gàbia sus lo bassuelh de la maison.

• « 'Chabatz d’entrar ! » lor disset lo Pepet.

'Laidonc, las lengas se boteren de se desliar autorn de la bela taula de jarric cuberta d’una toalha cerada emb força dessenhs de color. Aprengueren que la bòrià li veniá d'un defunt cosin de sa defunta femna, e que dempuei, coma la Irena, venián totas las jornadas aquí per s’ocupar dau vargier, de sos fruchiers, de sas polas e de sas pitas bèstias de plumas verdas. Contunha de zo far enquera mai dempuei la mòrt de sa femna, mas l'i demora pas durmir.

Aprengueren tanben que lo Pepet era un passionat de polas de tots semens, que autres còps faguet venir de las gentas polas « Bantam de Pekin » qu’un jornalista aviá consacrat un article emb de las fotòs. Las los faguet veire, las fotòs, que ne’n era plan fier, l'òme ! Per avivar l’ambiança de l’amassada, lo pepet faguet veire, in vivo, per lor grand estonament, un gro de burgauds d’onte surtián e s’estorcián quauquas larvas daus lunons lusents.

La bela peça que los aculhissiá era au còp la cosina, la sala de minjar e tot e tot… Poderen veire que tota la peça era demorada coma autres còps : jos una fenestra i aviá una aiguiera de peira talhada, sus lo mur dau fons una granda càiria onte un pòt tener d’en pès, e la pendula dins un cuenh que sona totas las oras... E quitament las demiàs !

De queu temps, la Martina drubit dau citre e copet un pastis de cacaus que l'Olivier completet emb mai d'unas sòrtas de gasteus. Dos panierons clafits de nosilhas fugueren pausats sus la taula e la gent s'amuseren a las escaletar emb-d'un martelon en eschivar de las far rodelar per terra, de las esbolhar o tot simplament de se mascanhar los dets..

Lo pepet era plan urós de parlar sa lenga mairala coma sos convidats mas quò fuguet leu l'ora de s'eschapar los uns daus autres e de tornar maison.

Trabalh collectiu dau talhier de Marçac d'Eila emb la participacion de Cristiana, Joan-Ive e Marisa.

Son ‘quí. An envasit las vilas, son sus totas las plaças, los comercis. Los vesetz trular, ombras estrangieras dau monde que los envirola, copats daus autres, cagoelh quintat, uelhs vitros completament sibats per l’escran ?
Los zombis son entremieg nosautres e son de mai en mai nombros. Quest’estíu, an quitament començat de chaçar en benda, emb lur inseparabla « telefòne fin » (smartphone en francés)
Qu’es-qu’ilhs poden donc ‘trapar emb lurs esposetas numericas ? Daus « Pokemons », espeças de creaturas fictivas vengudas dau Japon. Mon nebot de ueit ans m’a explicat lo but dau juec : « Per los ‘trapar, te fau telecharjar ‘n’aplicacion sus un telefòne portable. « Pokemon Go », quò s’apela. Apres, tu te permenas avecque, ses geolocalisat, e quand un Pokemon apareis sus l’escran, tu z’i lanças un « Pokemon ball » si tu vo’es lo ‘trapar. »
Quò s’apela de la « realitat augmentada » !!! « Fau ne’n ‘trapar lo mai possible. E quand son ‘trapats, podes los dondar per combatre d’autras tribús. »
E qu’es pas nonmas daus grand goiassons que s’amusan de ‘queu juec : la mojoritat son daus adultes vaccinats. Avian començat dins las annadas 1990, jugavan sus lurs consòlas, avian las cartas Pokemons, los mangas Pokemons (e.a.ch.), e despuei, son totjorn pas surtits de lur chambra chaudeta de pitits goiats.
Quò los emmerda pas d’anar dins los cementèris, dins las chambras d’ospitau a la chercha d’un Pikachu, d’un Bulbisard, d’un Reptincel o ben tot d’un Carapiuse (Son quauques noms de Pokemons). Dins los trens, fau lur dire de pas davalar sus las ralhas per ‘trapar daus Pokemons… risquen de se far « pokar » per un tren.
Disen que qu’es un progrès : son forçats de surtir par jugar de ‘queu jueg, endonc quò los fòrça de far de l’exercici. Son vertadierament barrats defòra, queu còp.
Nautres nos damandem a quaus goiats vam laissar ‘queu monde…
Eu es pròpe lo charreton : las polas an chiat dessus !

Patric Ratineaud

Talhier de lenga de l'UOCC a Nontron

Vocabulari
Trular, barutlar, banturlar : errer
Envirolar : entourer
Cagoelh : nuque
Quintar : pencher
Sibar : absorber
Entremieg : parmi
Esposeta : épuisette
Nebot : neveu
Dondar : apprivoiser, dresser
e.a.ch = etc. (E Autras Chausas)