Suite de "Tuar lo pòrc", un texte sur les souvenirs de Bernard Bourgés, traduit en occitan par Maryse Lasjuilliarias de l'atelier de La Chapelle Gonaguet.

Après "Lo preparatius, veiqui "Lo moment de tuar".

Per lo Gabí, lo tuaire,quò es lo dijuòus que li vai lo mielhs ; per chas nos, tot es preste e mon pair pense ren aver obludat de preparar.

Eimatin, chas nos se son levats mai dabora que d'avesat e quitament io, que ma mair voliá pas que los òmes me trobessen au liech 'laidonc que lo trabalh nos esperava, e fòrça trabalh per tot lo monde.

Mon pair a maniat las bèstias mai dabora que d 'avesat, ma mair a drubert tota la denada. Las bestias senten que quauquaren d'anormau vai se passar. Quauques còps, lo « Mini » jangla, d'autres còps cunla, sembla que pura. A ren minjat dempuei ier matin. Dins tot queu talabast, lo quite masle lapin, esmajós, fai petar lo talon.

Lo Gabí 'rieba a bicicleta a las ueit oras e destacha sos ustilhs dau pòrta-bagatges. Los bòta en seguretat sus lo cabinet, dau temps que se beu un cafe avant de tuar.

Io, portí quauquas selhas d'aiga de mai per la chaudiera e parier dau boesc per la chaudiera e tanben per la maison que ne'n i aurá mestier avant miegjorn.

Maurici e Rogier son 'quí ilhs tanben, a l'ora e tanleu lo cafe engolat, mon pair explica tot çò que fau far, quò es a dire botar la gàbia davant la pòrta de l'establon e verificar que la bascula siá dins la cort. Entra dins l'estable per far surtir lo « Mini » e pòt veire que lo « Mini » a barutelat son baquet tota la nuech e que ne'n botet de l'òrdre, çò-ditz mon pair. Fin finala lo « Mini » s'engulha dins la gàbia atirat per una espija de bigaroelh que lo Mauricí, plan fin, fai bolegar per lo fons. Lo paubre tesson que creba de fam se fai colhonar e quò es io que sei charjat de botar còp sec lo varroelh de la pòrta de darrier.

De segre

Segonda partida daus preparatius de "Tuar lo pòrc", un texte sur les souvenirs de Bernard Bourgés, traduit en occitan par Maryse Lasjuilliarias de l'atelier de La Chapelle Gonaguet.

Un còp tornat de l'escòla, dau temps que revise mas leiçons, vire lo molin de pebre que
ne'n i a mestier de fin mas tanben dau cassat per botar dins lo salat.
Ajude ma sòr a tirar dau placard de la granja, la granda marmita que tòrna servir nonmàs
d'una annada sus l'autra per far cueire las gògas e dos jorns aprep a far fondre la graissa que
servirá per crubir los anchauds dins los topins e per fricassar la padela. E recuperarem los
grilhons tant saborós dins lo fons per botar dins los topinons emb tanben una cocha de graissa dessus per cachetar. Ma sòr nètia la marmita sens utilizar d'aiga e l'essuja bien coma fau que rolhariá avant que nos ne'n servam la setmana entrant.
Ma mair para un uelh aus sacs a chambons, que quò s'era passat entau una annada, las
mitas avian minjat los sacs fachs de vielhs linçòus. Degun avián vist los pitits cròs dins un daus sacs e quante vouguèrem entamnar lo prumier chambon au mes de junh per los fens, una moscha bluia era passada emperaquí e l'aviá gostat avant nosautres. Coma ma mair sabiá tant ben rassegurar mon pair que maronava aisat, nos disset que la moscha ne'n aviá pas minjat mai que ne'n podiá. Ne'n sauvet la mai granda partida manca la plaça dau curadís onte aviá trobat dos o tres cussons.
Pareis que queu chambon venguet pas rance, quitament a la fin. Ne'n aviam jamai minjat de tan bon.

Les ateliers de langue occitane du Périgord permettent souvent de découvrir des talents de conteurs et d'écrivains cachés jusqu' alors. Voici un texte sur les souvenirs de Bernard Bourgés, traduit en occitan par Maryse Lasjuilliarias de l'atelier de La Chapelle Gonaguet. On y parle de tuer le cochon à la ferme. La première partie est dans le journal, les autres seront sur le blog de la rubrique.

« Lo Carnavar es passat, los moschirons començan de brundir, lo temps de gorjar los rits es quasiment 'chabat. Quò vai estre lo moment de tuar, subretot que la luna tòrna jòuna e quò es melhor per conservar la charn. Anam avisar lo tuaire que quò 'niriá bien la setmana entrant, en esperar que podrá, que es plan damandat a questa sason. Quò es pas un mestier aisat que fai l'òme, fau pas crànher de prendre de las pesteladas. Nos faudrá tanben zo far saubre au Maurici e au Rogier, nòstres vesins, per nos ajudar a lo tener e a lo rasclar. Son fòrts quilhs dos ! Zo direm tanben au Chamolaud que demòra dins lo barri dau Tolon. Nos a reservat un quart que será preste,
partir de dissabdes dins la matinada. Balhe la man a mon pair per virar la coa de la mòla per afialar los coteus, per tirar la gàbia e la bascula de darrier la palha, botjada a la lesta, aquí, a l'acialat, un jorn que l'auratge menaçava. Las aviam pas tornat surtir, quelas-quí, dempuei qu'aviam vendut lo darrier vedeu avant las escodesons. Ma sòr ajuda ma mair a rinçar los topins e las topinas boidats dins l'annada, a lavar la machina de apchar e lo grand platau de terra esmalhada que servirá per reculir lo sang. Mon pair boida lo fogier de la chaudiera per fin que siá presta per far chaufar l'aiga per rasclar lo pòrc. Li pòrte de l'aiga per la bien lavar que demore pas quauque retrum de juta o de chaul-raba que l'i auriá gromat en far cueire la bacada. Quò balhariá un meschant gost a l'aiga que vai servir a lavar los budeus que farán los bodins. Bòte dins una selha las cendres que seran boiradas au retrum de curatge daus budeus daus endurles. Quò servirá pus tard per femar quauques pès de tomatas o los daliàs. Mo pair tòrna clavar dos o tres liteus de la taula de rasclar, essuja un pauc lo jambier e dins la granja, tira de darrier lo pilòt de jutas, la caissa per far salar los chambons.
La setmana passada, ne'n profitet per comandar chas lo Feidi de La Chapela d'Agonaguet,
cinquanta quilòs de gròssa sau e tres quilòs de pebre en grun. Ma mair a triat de la gauça que ne'n faudrá per assaisonar los ròstits de còstas que ufrirem a nòstre vesinatge per que tasten de nòstre « Mini ».( de segre)

Texte de Bernard Borgés, revirat per Marisa Lasjuillarias.

Photo: Maryse Lasjuillarias au centre avec ses élèves de l'atelier de La Chapelle Gonaguet