Episòdi 12, onte dubren la tomba... Que van descubrir?

°°

Emb un bufe de solatjament, Franciscò tòrna pausar la lorda barra de fer. Los chens an bien fait de ‘nar veire alhors çò que se passa. L’autra racalha deu enquera èsser trapat a far de las soas… Caüsac, de sa cana, tusta emb despaciença sus la peira tombala. A ben sentit nòstra esitacion, ‘nar aidar Joanna, ‘nar au secors de quauqu’un en dangier, non non, i a ren a far, som quí per drubir la tomba, fau drubir la tomba. Franciscò tòrna engulhar sa barra dins la fenda, gigonha un pauc, vese sa chamisa se tundir sus sas espatlas, e la lorda peira eizila doçament emb un ragassament rufe. Io, drubir las tombas, quo es pas tròp mon afar, mas aviá plan desjà degut zo far dins lo cas de la femna sens testa, vos sovenetz ? D’abòrd i a l’odor, e puei la vuda d’un còrs en putrefaccion emb tota la cussonalha que belina, i a mielhs juste aprep lo desjunar. Aquí, m’espere a tot. E sei bien deçaubut. Diriatz que la femna que es quí coijada ven nonmas d’èsser sebelida. Los que l’an embarrada dins quela tomba an bien près sonh de la coijar e de la recubrir qua’iment nua sus un liech de peira rossa finament esbolhada. Franciscò dich que a vut quò dins lo desert ente los mòrts sechavan tot suau, e Caüsac comença un long discors sur los rites ancians, l’embaumament, los faraons, e sap pas tot que de tant. Sembla presta a se levar, la femna, manca lo grand còp de bilhon que li a fendut la cacaròta. Enquera un esplech de nòstre barranconaire de la nuech, segur. Lo crit que avem auvit pòt laissar creire que trabalha tanben de jorn. Laissant Franciscò tornar la lorda balma en plaça, bombe vers la plaça d’ente venguet lo unlament. Sabe ente quo es. La maison nauta ente Eva portava lo desjunar i a gaire. Joanna i es de genolhs, tenent entre sas mans lo chais sanhós e espotit d’ Eva que sas chambas an enquera de las secodudas brevas coma fan las bestias morrentas de la bala reçaubuda en plena testa. Son còrs es eslonjat sus lo bassolh davant la lorda pòrta entredruberta. I a quauqu’un dins l’entrebalhadís, que a mon arribada se fot en arreir dins la sorniera e fai petar la pòrta. Joanna nina la paubra testa esbolhada. I a pas de grumilhas dins sos uelhs e l’espiada que me lança es negra d’aguisança, coma si quo era io que ne’n era l’encausa de tots sos malors !( de segre)

Joan Ganhaire

Una novela cronica de nòstre autor dau Nontrones

°°

"L’aiga de ròcha te fará morir, filhòta,
L’aiga de ròcha te fará morir.
Te fará morir, o quela aiga, quela aiga,
Te fará morir, es pus clara que lo vin."

‘Quela chançon me fai pensar a la Font Charlespa, dins lo fons de la ruá de Nontron que pòrta son nom. Estiu coma ivern, un pitit fiu d’aiga pissava d’una chanòla conhada dins lo mur de peiras grisas. Era rasis la ruá de Perigús, au pè dau terme. Pissa pus gaire totaura. S’es vut que de l’autre costat de la ruá bassa, se trobava l’auberja Lasterras (*Lasseterre, disian la gent en francés-francitan). Per la felibrejada de 1958, quauqu’un aviá escrich sus un bocin de carton pausat a costat dau tudeu : « AQUI QU’EI MOINS CHAR QU’IN FAÇO ».
I aviá totjorn un potet que se garnissiá d’aiga frescha, e tres o quatre topins de terra o ben de plastic que esperavan lur torn. L’aiga era bona, clara, jauventa. La mainatjavan. La fasian beure aus pitits : un travers-det de vin dins lo veire e de la bona aiga de la font per zo nejar (La chançon ditz ben que l’aiga clara es dangeirosa !). Non, Diu mercés, la gent de chas nos dins las annadas cinquanta ne’n bevian gaire de quela liquor d’anis que apelavan « passetisse », sens pensar a çò que lo mot voliá dire en occitan. Si lur avian dich que cinquanta ans pus tard, la gent sirian oblijats de ‘chaptar de l’aiga en botelhas per dire de beure quauqua ren de pas tròp maujauvent que a pas tròp meschant gost !
Quo auriá plan estat domatge de la laissar perdre, quela bona aiga de ròcha, en la laissar pissar dins lo Merdançon. Z’avetz plan devinat, si setz pas de Nontron ; lo Merdançon, quo es lo rigalhon que cor jos las maisons de las ruas bassas. Tota l’aiga sala anava dedins. Per pausar culòta, la gent davalavan a la cava. Lo cròs dau chiador era drech dessus lo riu dos metres pus bas. Lo fondament bien pausat sus las pòsts, eran plan benaises per escoltar lo marmus de l’aiga…
Aura, l’aiga de l’aduccion es aseptizada, esterlizada. Bevabla, pareis. Davant las fonts, los meras de las pitas comunas, que vòlen pas anar davant los tribunaus si per cas l’aiga fasiá malaude quauque vilaud, an fait plaçar daus paneus « Aiga pas bevabla ». Dins nòstra comuna, l’aiga ven de la Dotz, lo riu que suert de l’estanh de Sent Estefe. Los elegits, que son de la gent serios, defenden d’arrosar los vargiers per temps de sechiera. Los agricultors pompen l’aiga benleu cent metres jos nòstres pès per « irrigar » lo bigarroelh emb lurs canons. De la bona aiga pura que es jos terra  dempuei daus mila d’annadas e que nos tòrna empoisonada.
L’aiga de ròcha te fará morir…

A Marennes, lo 23 de junh de 2014
Jan-Peire Reidi

De legir tanben: Chaucidas dins los blats

Informacion transmesa per Valeri Bigault dau Bornat dau Perigòrd.

°°

Coma l’an passat, la jurada fuguet composada de set membres : la reina dau Felibrige Angelica Marçais, los majoraus Imbert, Lagaly, Raybaud e Tintou, e los bornatiers Micheu Puyrigaud e lo majorau Valeri Bigault jos-cabiscol dau Bornat per la coordinacion de queu concors emb l’ajuda de l’Institut Eugene Le Roy de Perigüers.

Ujan, podem remercar una bona participacion emb daus mandadis d'un pauc pertot e dins tots lo dialectes d’òc : Perigòrd, Lemosin, Gasconha, Lengadòc e Provença.

Coma de costuma, tots los participants von receibre per una annada la revuda dau Bornat dau Perigòrd, quatre numeròs per an emb daus uns còps un numerò especiau. Per los primats, daus libres son donats per Lo Bornat e l’Institut Eugene Le Roy..

Poesia:

1. La Longa memòria (Joan Rigosta dau Passatge d’Agen)

2. Encuei i’ avié cènt ans (Gorgi Milesi de la Verdiera dins lo Var)

3. Mistral toujours (Alan Brunaud de Ieras)

Pròsa :

1. Eiretage (Gerard Vilanova d’Aigas Mortas)

2. Prima, estiu, darriera…e prima (Jan-Peire Bertrand d’Orleans)

3. Remembrança (Muriela Truffy de Cherval en Perigòrd)

      3. Una livrason estonanta (Maria-Josea Segonds-Mennelet de Vilefranca de Roerga)

Revirada :

1. La sang de Tolosa de Maurici Magre (Sergi Viaule de Sent-Sulpici la Punta dins lo Tarn)

2. Liuen de vièi libre de gramatico de Yvo Duteil e Vièi de Bernat Pivot (Gerard Vilanova d'Aigas-Mortas

Teatre :

Qu’una obra dins quela categoria mas de qualitat, li balham una mencion espiciala valent a dire un prumier prèmi : L’ourse de Jan (Rolanda Falleri de Pernas las Fontanas en Provença).

Lo Bornat dau Perigòrd

13 charriera Kleber 24000 Perigüers

revue.lobornat@laposte.net