Une légende pyrénéenne du pays luchonnais, entre val d'Oueil et Larbouste, collectée par Denis Gilabert auprès du guide occitaniste, Peire Albero. Texte en occitan languedocien de l'Aude, relu par Jean-Claude Dugros. En visite à Luchon, n'hésitez pas à aller lui parler au bureau des guides!

Al sègle VIII del temps de las invasions dels Mauros, viviá per amont a costat del val de Guelh e de Larbost, un òme qu'apelavan Avantin. Avantin coneissiá totas las flors de la montanha per faire de potingas per sonhar tot lo monde d'aquels vals. Avantin èra un garissaire, un adobaire, èra un breish…Tot aquel monde de la montanha l'aimavan plan e cada jorn avián besonh de sa sapiéncia.
Un jorn, un ors, (una brava bestiassa atal !) se passejava dins la val debàs los ostals. Aquel ors espaurugava la montanha, òmes e g'oelhas !Avantin veguèt qu'aquel ors aviá quicòm a la pauta, èra nafrat. Avantin l'i tirèt l'espina del pè e l'ors demorava amb el, coma un canhòt.
Los Mauros que arribèron dins la montanha per guerrejar veguèron qu'Avantin èra qualqu'un d'important, qu'aviá de poder dins aquel lòc. Lo trapèron per l'embarrar dins la tòrre de Castel Blancat, penjada sus un malh debàs de Sacorvièla e Trebòns.
Avantin s'escapèt de Castel Blancat en sautant de la tòrre tras del val coma un aucèl.
En son aterriment son pè estampèt una lausa de ròc.Los Mauros enrabiats tornar lo trapèron per aqueste còp lo tuar. Pugèron amont de la val de Guelh per l'escapitar.

Los Mauros davalèron, daissant Avantin mòrt dins la montanha. Avantin se lèva, trapa son cap dins la man e davala la val de Guelh per enterrar son cap dins un lòc debàs de Larbost.

Tres cents ans mai tard, un buòu que caumava dins un prat, rascla la tèrra e trapa un cap.
L'avesque de Sent Bertran de Comenge diguèt qu'aquel cap es lo d'Avantin e faguèt edificar sul prat una brava glèisa que s'apelarà Sent Avantin. Debàs la glèisa a costat del camin, tanben una capèla es edificada sul lòc ont lo pè de Sent Avantin a marcat la lausa : la Gleisòla del Miracle...

Peire Albero

Un film de Christian Salès de CS Prod sur lo canau de mieijorn, inscrich au patrimoni mondiau de l'Unesco dempuei 1996.

Disponible sur Octele.com en clicar sur : http://www.octele.com/video-oc/cornilh-e-bernat/canalmidi.html

Figuratz-vos que la setmana passada ani a Luchon per prener l'aer de las Pireneus. Per los que coneissen pas, lo paìs de Luchon se tròba au mitant de la chadena, a la riba dau Comminges a la frontiera de la Vau l'Aran, entre Cosarans e paìs bigordan. Aviam pas enveia de nos botar de reng per esquiar, ma femna me disset : « Allons faire un tour en raquettes demain, il fera beau ».

Entau faguèrem, anèrem nos marcar a l'Office de la Montagne ( bureau des guides de Luchon) e l'endoman lo nòstre guide, Peire Alberò, nos menet au pòrt de Peirasorda. Comencet de nos explicar coma far per lo materiau, e tot quò...en francès de segur. Puei se trapet de nos parlar de la montanha, dau sens de la chausas, de toponimia, que queu nom de « Néouvielle » ven de l'occitan neu vielha que vòu dire... Me decidi de l'i parlar en òc, en lemosin de segur, me respondet còp sec en lengadocian, que l'òme nasquet en paìs Minervés ( de veire qui-dejos « retrach de guide ». Nos parlet d'istòria de l'endrech, de geomòrfologia, de l'activitat umana que faguet lo paisage pendant tres mila ans dau pastoralisme en passar per lo trabalh dau bois, l'electricitat, lo torisme. Nos parlet de la tarribla fonta daus glaciers ( selhs), de las artigas, de tropeus, de bargiers...Emb per io totplen de complements utiles en occitan sur los noms de luòcs, los animaus, la botanica, la geologia... Una vertadiera visita bilinga. E d'un biais fin que geinava pas los autres randonaires. L'òme ne'n sap de las chausas sur queu paìs e nos lo faguet veire d'un biais diferent. Sei tornat emb tot un fum de mots montanhòus que io coneissia pas. Faguèrem de las comparasons entre lengadocian , lemosin e gascon que se parla dins l'endrech. Ai apres que aquì, lo Monsur, quo es pas lo tesson, mas l'orsa, que montar se ditz « pujar » e davalar se ditz « baissar ». Nos trobèrem aprep la visita per l'entrevista. Un brave moment, plan riche, plan interessant.

Tot aquò fuguet possible per ço que avem ausat parlar en òc en defòra de nòstre cercle abituau. Veiqui un guide que meritaria ben lo Label òc, ten !

Denis Gilabert.

Fotòs: Peire Alberò e quauques luòcs a l'entorn de Peirasorda, entre Nauta-Garona e Nautas-Pireneus