Aquel libre es recomandat per Joan-Claudi Dugros

"Aquel libre recampa las cronicas en occitan que pareguèron dins la revista Lo Chalelh lo temps d’un cinquantenat de numeròs trimestrals.

« A bèl exprèssi baptejadas Del temps que lo bestium parlavan, aquelas paginas occitanas testimònian dins una brava garba, rica e divèrsa, de tròç de vida de personatges, vertadièrs o imaginaris, dins lor activitat, lo mai sovent – per pas dire totjorn –, sus la riba de Dordonha, la Granda Aiga tan polidament cantada per Loís Delluc dins son poèma Òda a la Dordonha. 

Quò es coma aquò que rencontram d’ausèls que parlan, de personatges pintrats amb umor e una granda tendresa, e quitament una partida de cartas A l’Auberja dels Gabarrièrs inspirada per Pagnol…» (extrach de la prefàcia).

Gérard Marty, Del temps que lo bestium parlavan, bilingue occitan-français, préface de Jean-Claude Dugros, illustrations Jacques Saraben, édité à compte d'auteur par Mémoires et Traditions en Périgord, 194 pages, 13 euros. Tél. 0553633158

Òm pòt trobar sus  ghttps://youtu.be/_B6-8sDFjN

Son d’un bonas, ’quelas pitas peras ! Chas nos las ’pelavan dau perons, pus precisament daus perons Magdalena, perque son madurs per la Senta Magdelena, lo 22 de julhet. Son rosseus, sucrats, fondents, finament perfumats, gaire pus gròs qu’un pitit uòu de pola. Ne’n cherchetz pas sus los merchats, ne’n trobaretz en degun luòc. Si son machats, se garden pas, coma beucòp de vielhas varietats que la gent d’aura aimen mai laissar perdre. Pas pus tòst que tomben dau perier, fau los ’massar e los minjar d’abòrd o ben los far esterilizar dins daus bocaus.

Lo perier rasis la maison a pogut se sauvar, pas coma los nogiers e los pomiers au mitan de las terras que geinavan los agricultors per passar las machinas. Es annadier : ujan es cubert de perons, endueinan benleu menará ren. Sabe pas l’atge que pòt aver. Cent ans ? Cent cinquanta ? Es benleu tan vielh coma los bastiments. Tots los ans, me damande si ne’n es pas a sa darniera annada. Fluris au mes de març, gaire de temps aprep los boissons negres, avant los ciriers e los pomiers. Creiriatz que son daus tapons de névia, ’quelas flors blanchas tan doças aus uelhs daus crestians coma lur frucha aigosa dins lur gòrja. Las ’belhas pòrten lo semen dau fruch a venir d’una flor a l’autra e tot l’aubre brundis doçament. La vigor de l’aubre viu se sent au fons dau còrs coma las nòtas armonicas d’una musica.
Lo perier es un present de nòtres ancians que, d’una generacion a l’autra, an chausit los empeuts sus los aubres que menavan los fruchs los mai abondos e los mai saboros. Crese pas que coneitriá lo mesma bonur si trobava dins lo vargier nonmas daus aubres que venen pas naturalament au país, que menen ren que se minja e que son ’quí nonmas per far brave.

Los aime plan los vielhs aubres que interessen pus degun. Lo cormier es gaire pus jòune que son vesin lo perier. Un cormier es un aubre cosin dau sorbier, la varietat sauvatja. Sa frucha, las còrmas, son jasbras que lo diable. Fan coma la menesplas, son pas minjablas avant d’estre completament bonhadas, quasi puridas. Chas nos ne’n fasian de la piqueta au mes d’octòbre. Ma femna ne’n fai de una confitura roge fonçat que pareis un pauc espessa e rufa de gost, mas que se marida finament emb lo fetge gras. Autra recepta : se pòt engraissar sus la pasta precuecha d’una tartra de pomas. Lo bois de cormier es plan dur; serviá autres còps per far los engranatges de las ròdas daus molins : triquetí-triquetí-triquetí…

E los alisiers ? Siran benleu minjats per las machinas que còpen los bòscs en totas sasons e que laissen nonmas quauques chaisnes deçai delai au mitan d’un champ cubert de bròchas copinhadas, espansilhadas sus lo terrenh. Las coçadas de chastenh tornaran frotjar e tornaran ’trapar la maladiá que los fará crebar, mas veiram pus los alisiers que an lo malur d’estre pus pitits que los autres aubres. Fan dietz, quinze metres, gaire mai. Flors blanchas au printemps per las ’belhas, pitas grapas de fruchs roges per los auseus, fuelhas rossas e rojas per la festa de las colors a la darriera. La silvicultura modèrna, racionalizada e rentabilizada, coneis probablament pas los alisiers, pas mai que pomiers e los ciriers sauvatges, los boissons blancs, los genebres… aubres dau país que son tots, chascun a sa mòda, coma un poema de sensacions sens paraulas. Lo modèle economic de la monocultura laissa gaire de plaça a la biodiversitat e a la beutat.
Los òmes an totjorn fai la guerra aubres. Cedres dau Liban per los bateus Egipcians, chaisnes de Santonja e de Perigòrd per la marina dau rei de França, aubres roges (sequòias) gigants e millenaris de California per los chamins de fer, aubres precios d’Indonesia e d’Africa, sens parlar de los d’Amazonia que cramen dins daus incendis gigants… tots ’quilhs tresaurs besilhats per la cupiditat, la vanitat e l’imprevesença de l’estre uman. Los ormeus an disparegut e los chastenhs son malaudes. Cresetz pas que siriá tòst temps de laissar los vielhs aubres tranquilles ?
Obludava de vos dire. Ujan los perons de la Senta Magdelena eran madurs a la fin dau mes de junh, emb un mes d’avança. Los autres ans n’i aviá la meitat de cussonats, mas ujan que vesem mens d’insectes, son sanciers. Qu’es-quò dire que son pas minjats per las becas e los burgauds e becats per los auseus ? Es-quò bon o meschant signe ?

A Marennes, lo 10 de julhet de 2020
Jan-Peire Reidi

Per ne'n saber mai, de veire lo blògue de Jan-Peire Reidi: www.lochamindelafont.com

Ciné-Passion organise en partenariat avec le département de la Dordogne , la ville de Périgueux , la Cinémathèque de Nouvelle-Aquitaine et France Bleu Périgord une soirée hommage au chanteur occitan Joan Pau Verdier qui nous a quitté il y a quelques jours.

Afin de lui rendre hommage, Ciné-Passion programme le film en occitan de Jean-Pierre Denis , HISTOIRE D'ADRIEN , pour lequel Joan Pau avait composé la musique .

Une première partie musicale sera proposée par Didier et Roselyne Berguin .

Rendez-vous le jeudi 23 juillet à partir de 20h30 au parc Gamenson à Périgueux .

Cette soirée est gratuite .

Soiree_hommage_Adiu_Joan_Pau_Verdier_23_juillet_Perigueux.pdf