Dins son discors d’acceptacion dau Prèmi alemand de la patz diumenc passat (1), Salman Rushdie parlet de la patz, de la libertat e daus contes coneguts en Índia, son país de naissença, jos lo nom de Panchatantra.

Un rei lion plan bonevolent e un buòu pasible vengueren amics a pus poder se parcir. Lo lion, que passava tot son temps a blagassar coma lo buòu, ne’n obludava de chaçar e laissava los animaus crebar de fam. Dos chacaus sorniauds e ambicios fagueren creire au lion que lo buòu enginjava quauque meschant torn contra se, e au buòu que lo lion lo voliá tuar. Lo lion e lo buòu se bateren. Lo lion tuet lo buòu. Las béstias fugueren contentas d’aver de que minjar. 

Dins los contes de la Panchatantra, los bons ganhen pas totjorn contra los coquins. Vivem parierament dins un monde « sens morala e sens vergonha, un monde de traitesa e de rusa ». Aüei, çò-ditz Rushdie, « la patz es coma una fantasiá que nos ven d’una dròga fumada dins una pipa ». Volem la patz, mas es plan malaisat de la trobar, en-defòra de nautres mai en dedins. 

Rushdie a dins l’idéia d’escrir un conte titolat « L’Òme que reçaubet lo prèmi de la patz ».

Dins un vilatge ente an costuma de donar daus prèmis per la pus gròssa coia, la pus genta dròlla, l’estimacion dau pes d’un pòrc, e ch. a. un còp per an, quauque còuportaire promes d’acordar daus prèmis plan braves aus laureats. E lo veiquí de distribuir daus prèmis dins de las botelhas marcadas Veritat, Beutat, Libertat, Bontat, Patz. Los premiats plan deçaubuts aurian mai aimat tucar daus sòus ! Quand lo còuportaire donaire de prèmis tòrna l’annada d’après, es plan mau reçaubut. Lo que a begut la botelha de la Veritat, ditz aus uns e aus autres tot çò que pensa de ilhs, e se fai plan mau veire. Los vilatjauds pòden pus sufrir la Beutat venguda aguissabla de gloriosetat. Son plan chucats per la Libertat que se creu tot permes. Viren l’eschina a la Bontat que vòu estre una senta. E voldrian plan li boissar son sorire, a la Patz que demòra ’quí, sietada jos un aubre, quand la gent s’afanen per surtir de totas lurs dificultats.

La destinada de Salman Rushdie fuguet de beure la botelha de la Libertat. Rencura pas d’aver tastat ’quel « elixir ». Quò li a permes de far lo trabalh que a totjorn volgut far, çò-ditz ; son vint-e-dosesme roman vai pareitre dins gaire de temps. « Lo vin de la libertat » es una bevencha plan dangeirosa per los escrivans. L’exercici de la libertat los opausa a las fòrças de la « non-libertat » (unfreedom). 

Rushdie ne’n ditz pas mai sus lo dangier que a pesat a tot moment sus sa vita despuei la fatwa de Khomeini en 1989, mai de l’atemptat au coteu de Nuòva Iòrc en 2022 ente perdet un uelh, l’usatge d’una man, e se’n fautet de ren que fuguès tuat.

Rushdie a l’aer de dire que la patz ven après la catastròfa finala e gaire autrament. Discors pessimiste plan estrange venent de quauqu’un que accepta un Prèmi de la patz. De mon costat, sabe, coma George Orwell que « lo pieg ’rieba totjorn »  (“the worst always happens”), mas l’einnocent que sei vòu creire que la diplomacia pòt trobar los equilibris geopolitics que nos podrian tornar la patz durablament. L’acòrd dau Divendres sent en 1998 entre los Protestants e los Catolics en Irlanda dau Nòrd es un exemple de patz tornada avant la fin d’un conflicte sens la victòria d’un biais o de l’autre.

(1) Article paregut dins The Guardian, ‘The good guys don’t always win’: Salman Rushdie on peace, Barbie and what freedom cost him Wed 8 Nov 1923

A Marennes lo 12 de novembre de 2023

Jan-Peire Reidi

De veire tanben lo blògue de Jan Peire Reidi : http://www.lochamindelafont.com/