Le 08 décembre, immaculée conception.

"Per Nòstra-Dama daus Avents, Qui fai crespas aurá froment ».

Pour Notre-Dame des Avents, qui fait des crêpes aura du froment. Proverbe étonnamment récent puisque le dogme de l’immaculée conception ne date que de 1854. Ou bien fêtait-on déjà auparavant Marie à cette date ? Par contre, il nous conseille une pratique parfaitement païenne.

Le 13, Sainte- Luce (ou Lucie).En occitan, « piuse » (ou « negra », « neira ») ne rimant pas avec Luce, il n’y a pas chez nous de version de « Pour Sainte-Luce, les jours croissent d’un saut de puce ». Tant mieux, cela nous évitera de dire une bêtise. A la Sainte-Luce les jours continuent à raccourcir. Disons cependant à la décharge de son lointain auteur que ce proverbe (comme la plupart des proverbes) date d’avant la mise en œuvre du calendrier Grégorien. Pour corriger un décalage accumulé entre le calendrier et l’année tropique, le pape Grégoire XIII décida de supprimer dix jours de l’année 1582 . On voit ainsi que la Sainte-Luce traditionnelle se fêtait donc le 23, soit deux jours après le solstice. Et le proverbe retrouve toute sa vérité.

Et vive la Saint Romaric qui tire la tique (proverbi de tindòla ; c'est pour cela que nous le laisserons en français !)

PS : si obludi pas, vos portarai una surpresa (de tornar adobar) : un eschirpeu. Avis au Sergi de las Faugieras.

Episòdi 4, onte lo notari Mestre Pradier nos fai descubrir la familha Cubertafont e lor vielh vilatge de talhaires de peira ...

°°

Justament, Mestre Pradier nos en portava un, de misteri. Un pauc raviscolat dau prumier contacte, lo pitit òme calhau plumat, de la pita mostacha eiriçada, s’era sietat a la lonja taula de notgier previda per trenta cruberts. Gaëtan tronava au naut bot, environat de sas botelhas d’aiga, de sos mochenas de papier, mitonat dins sa pelinga e son bòrd de còu, coifat jucinc’a las aurelhas d’un boneta de lana, sabetz, los ventolets son traïdors dins quelas bastissas. Demandet pas aprep son pitit chaufatge electric, mas se’n fauguet de gaire, z’ai vut a son aer mautranquille. Lo notari niflet dos tres còps, a òc, vos ai pas dich que per precaucion, nòstre comte se perfume au creba-tinha e a-d-un boiradis de canfre, d’eucaliptus e d’una autra besunha que ai obludat lo nom, e nos racontet son istòria.

« Fau que vos dise, çò-ditz, que la familha Cubertafont quo es un pauc complicat. Eran sieis de familha, tres filhas e tres garçons. Restavan tots, e las filhas i demòren enquera, dins un endret estrange, que s’apela La Talhada. Quo es au mitan dau causse de Vermenosa, a dos jorns de tota rota, un pòt gaire i ‘nar autrament que a pè, o-ben-tot en quatre-quatre, coma un dich aurà. » Caüsac comencet de bolegar sus sa chadiera, sentiá que quò montava brun, que es pas daus mai remudaires, aima bien sos aises, que… « La Talhada quo es un vielh vilatge de talhaires de peira dau segle dietz e nau, mai benleu avant, pareis, e los trabalhaires, en plaça de se bastir de las maisons, las an talhadas directament dins lo rochier, au mitan de la carriera. De las annadas de temps, dau monde an viscut lai, un sap pas tròp de que, que lo rochier i arrasa, e puei son tots partits, manca los Cubertafont. Lo pair era estat un daus darriers a trabalhar a la carriera, que aviá barrat au començament de la granda guerra. Los gendarmas lo chercheren mai d’un an sens pesser lo trobar, pensatz emb tots quilhs cròs, totas quelas cavas que degun i es jamai dintrat. Insomès, disseren, a interest a pas se montrar. Quo es benleu per quò que la familha demoret quí, mai escartada qu’au mitan dau desert. Pertant sus lors vint ans, a pus près, l’un aprep l’autre, los goiats laisseren lor mair e lors sòrs, lo pair era mòrt dempuei dos tres ans. L’ainat, lo Robert, se’n anet au diable lonh, en Africa, ente faguet fortuna d’un biais que vòu mielhs pas saber, lo second, Marceu, s’engaget dins la marina e se neget en Mediterranea, dins lo naufratge d’un paquebòt, lo tresième, lo pus jòune, Antòni, adorat de sas tres sòrs, s’engaget dins l’armada e dispareguet dins los Aures au cors d’una mitralhada ente la seccion entiera fuguet tuada, esgorjada, e tres còrs jamai retrobats. Robert e Antòni agueren jamai de mainatges, mas lo marin aguet un filh coma ‘na dròlla, coma dire, de pita vertut, que aprep la mòrt de son pair, fuguet brandoirat deçai delai, s’eissaiet tanben a la marina, i passet cinc ans, puei trainet de pitit trabalh en pitit trabalh, puei, zo crese per lo mens, se laisset ‘nar au beure, faguet dos tres còps daus pitits sejorns en preison dau costat de Tolon. Crese que era bien temps que lo tròbe, Marius. Per que quo es de eu que es question, mossur Caüsac. Son oncle Robert funtet veiqui sieis mes e li laisset una bona partida de sa fortuna, un còp las talhas paiadas. E m’aviá charjat de lo tornar trobar e de li transmetre l’eiretatge. ‘Chabi per lo trobar, ma letra per lo mens, dins una chambra daus bas quartiers de Tolon ente fialava sa còrda. Venguet me veire, mai era pas fier. Li anonci la bona novela, era riche aura, mas aguet d’uelh nonmas per lo meschant paquetatge que Robert m’aviá remetut, quauquas fòtòs de familha, quauques gatges sovenirs, e una clau… A ! la clau… Fauguet que li parle de la maison que ‘nava aveque, que ne’n sabiá nonmas çò que Robert me’n aviá dich, talhada dins la peira, au mitan de degun luòc. Vegui sos uelhs ne’n luquetar. Faliá que i ane, cop sec, quò podiá pas esperar. Benleu sas tantas i serián enquera, quòqui zo sabiá pas, que Robert i aviá jamai pus fotut los pès, nimai jamai ‘gut de novelas. Tres jorns aprep, se’ n anet, nonmas lo temps de chaptar de la besunha per lo viatge, quauques bilhaments nuòus, que quo era pas de luxe. Quò fai mai de tres mes, mossur Caüsac, deviá tornar jos quinsena, o me donar de las novelas. Ren dau tot. E veiqui çò que me mena. Tornatz lo trobar… 

Julian, acompanha mossur a sa veitura“, e mossur lo comte se levet dinhament, tant que quò se pòt emb sa pelinga, son bòrd de còu e sa boneta e se’n anet vers la pòrta. Mestre Pradier laschet nonmas un mot, un chiffre, e Gaëtan Cahüsac daus Ombradors faguet demieg torn, se tornet sietar, “que fau que fasam ?” Quo era pas complicat. Faliá i anar a la Talhada, dins queu pòrt de mer, tustar a la pòrta de quelas estranjas basticòlas, e si jamai quauqu’un o quauqu’una drubiá, demandar bien cortesament si per asard aurián pas vut un nommat Marius Cubertafont que deviá se banturlar dins los ranvers. E si lo trobavam, taschar moien de lo far tornar per tucar son eiretatge, e si lo trobavam pas, lo cherchar un temps rasonable, ‘na quinzena de jorns, quauquaren entau. Cugi que lo comissari anava tornar prener la fugida, bon una diezena, si voletz. Pradier tiret de sa saqueta tres quatre fòtòs e las expauset sus la taula, “tenetz, veilo-quí, Marius, un brave dròlle, de la chara fina, daus piaus negres frisotats, e lai, espiatz, los tres oncles quante eran jòunes enquera, avant que quò s’engrinhe, la familha.” Caüsac levet sas lunetas, trapet las fòtòs, se las conhet dins lo conh de l’uelh drech, que quante lo desvirava completament li permetiá d’i veire un pauc. “Disas donc, Julian, as vut coma lo Marius e un daus tontons se retiren, lo quau qu’es ?” Òc, aviá vut. Mestre Pradier ne’n sabiá pas mai, tot çò que vos pòde dire que quo es pas Robert, Robert quo es lo grand espanlut a drecha emb los piaus en arreir.“ E las femnas, ne’n avetz de las fòtòs de las femnas ?” Las femnas semblavan n’aver gaire existat…Ne’n sabiá quitament pas los noms. ( De segre)

Joan Ganhaire

Rampelada: per legir los autres episòdis, clicar qui-dejos

Concertò per pissarata, episòdi 1

Concertò per pissarata, episòdi 2

Concertò per pissarata, episòdi 3