Ok

En poursuivant votre navigation sur ce site, vous acceptez l'utilisation de cookies. Ces derniers assurent le bon fonctionnement de nos services. En savoir plus.

- Page 3

  • Un pauc de localisme: ben e bien

    JP Reidi.jpegDins ’quel article, tornat prener en partida e completat mon estudi de ben e bien escrich en francés e publiat dins mon libre Jean-Pierre Reydy, Notre Occitan, le dialecte du Périgord-Limousin parlé dans le Parc Naturel Régional, I.E.O. Lemosin, 2008, p. 86

    « Localisme » si òm vòu… La diferença entre los adverbes ben e bien se fai dins una granda partida de l’espaci lingüistic lemosin. Los autres Occitans tròben que bien es un francisme. O benleu un ispanisme (Muy bien !) ? Pertant, data pas d’aüei ; se tròba dins las fablas daus autors lemosins Focaud e Richard (segles XVIII-XIX) :
    Vos diriá pas bien ente quò se passet. …
    Vòle bien …bien forrat, bien gras …bien en pena (Focaud 1747-1818)
    La fermic de tot bien garnida (Richard 1733-1814)
    Mas de segur, bien se trobava pas dins la linga de l’Atge mejan.
    Aüei beucòp d’escrivans de linga lemosina chausissen d’escrir ben per bien, mas contunhen de parlar coma lurs pairs e lurs mairs o lurs grands-pairs e grandas-mairs. Fau parier quante revire un texte estrangier que vòle far legir a tots los Occitans ; sei oblijat de me torcer las cervelas per dire au pus prep çò que vòle dire sens los « francismes » que tòrnen naturalament aus vielhs coma me que an parlat la linga. Per pas dire « Bien lo bonjorn », disem « Plan lo bonjorn ». Per evitar « Pòrta-te bien », escrivem « Ten-te fier », que ai jamai auvit dire emperaquí. Chas nos aurian pensat que fam de las manieras, de pas parlar coma tot lo monde.
    Los que aprenen la linga aura coneissen nonmas ben dins la linga parlada mai dins la linga escricha. Parlen una linga apresa, pura, correcta ; parlen « bien ». Pas mestier d’estre profeta per veire que, dins pauc de temps, degun pus migrará de ’quelas subtilitats. E tant mielhs si la linga occitana ganha un pauc d’unitat, tant pieg per nautres si es venguda un pauc pus paubra.

    Per los e las que quò interessa, vau eissaiar d’explicar brevament la diferença entre « ben » e « bien » que corresponden tots dos a bien en francés.

    BIEN

    Bien adverbe de maniera modifica un verbe. Es lo contrari de « mau » : Quò vai bien.
    Lo dròlle apren bien a l’escòla. (Apren pas mau.) Il travaille bien à l’école.
    Venem sovent a ’quela auberja ; òm i minja bien. (Òm i minja pas mau) On y mange bien.
    Dins d’autres exemples bien es un adverbe de quantitat que modifica un substantiu :
    An-t-ilhs bien de familhas ? Ont-ils beaucoup d’enfants ?
    I a bien de gent ! Il y a vraiment beaucoup de monde !
    Emb lo comparatiu de superioritat o d’inferioritat :
    Ganha bien mai/ bien mens que sa femna. bien plus, bien moins (= beaucoup plus…)

    Bien pòt estre un adverbe de degrat que modifica un adjectiu, un participe passat o ben un autre adverbe :
    Es pas bien riche. Il n’est pas très riche.
    Fai bien chaud ! Qu’est-ce qu’il fait chaud !
    Som bien benaises aquí ! Qu’est-ce qu’on est bien ici !

    Autres exemples : bien doçament : tout doucement, bien coma fau : bien comme il faut, bien bulit : bien (parfaitement) bouilli Quo es bien fait per tu ! Bien fait pour toi !

    BEN

    Dins nòstra varietat de la linga, ben tot sol (prononçat bè) es pas charjat de sense e accepta pas de negacion. *Pas ben, es impossible chas nos.
    Ben se tròba sovent aprep los verbes cognitius, los verbes d’opinion e d’evaluacion (saber, coneitre, creire, pensar, esperar = espérer, comptar…), los verbes de percepcion (veire, auvir, sentir…), d’acceptacion e de volontat (voler), de possibilitat (poder), l’expression de la necessitat (fau, faliá, fauguet, faudrá, faudriá).
    ’Quilhs dròlles son pas tròp valhents ! » « Zo vese ben ! » « Zo sabe ben ! » « … pas très courageux. » « Je le vois bien ! » « Je le sais bien »
    Compte ben aver ’chabat avant diumenc. J’espère bien
    Faudrá ben (comptar) doas oras per far lo chamin. Il faudra bien (compter) deux heures…
    Fau ben se’n contentar. Il faut bien…
    Si òm i ’visa de pus prep, òm veu que, au contrari de bien adverbe de maniera, ben chamja lo ton, mas pas lo sense, de l’enonçat. Lo dròlle trabalha e Lo dròlle trabalha bien, quo es pas parier ! Mas dins un exemple coma :
    « Son tots au chaumatge dins la familha ! » « Lo dròlle trabalha ben ! »
    vesem que ben renfòrça la contradiccion dins l’enonçat que s’opausa a l’afirmacion precedenta sens vertadierament modificar lo sense de « trabalha ». Bien modifica lo verbe ; ben marca una modalitat. Si aimatz mai, la modalizacion nos ditz l’actitud dau locutor envers l’enonçat precedent : sa possibilitat, sa necessitat, sa realitat…
    L’implicacion dau locutor fai que l’intonacion es rarament neutra, mai si, normalament, ben pòrta pas l’accent de frasa.
    Dins los exemples seguents, òm veu parierament que ben es sovent dins daus enonçats que s’opausen, o dau mens que reagissen negativament, a una situacion o una autra idéia.
    I a pas de rason que pueschetz pas zo far ; z’ai ben fait.
    Los parciriam ben, los companhs dau dròlle que fan dau rock dins lo garatge ! On s’en passerait bien
    Quo es ben lo diable ! C’est bien ennuyeux ! (contrarietat ; òm se planh de la situacion sens se resignar)
    Te z’ai ben dich, mas m’escoltas pas ! Je te l’ai bien dit (repròche)
    Si-es ben ! Mais si ! (contradiccion)
    Quo es ben çò que pensava. C’est bien ce que je pensais. (constatacion que refuta un dobte precedent)
    Mesma correccion d’un dobte anterior dins un exemple ente ben e bien se seguen de prep :
    Sos paniers son ben bien faits, ten ! Il faut bien reconnaître que ses paniers sont bien faits !
    Queraque òc-ben ! J’espère bien ! (refus d’un dobte de quauqu’un mai)

    Autres emplecs de ben : o ben, o ben aitot (prononçat *obeto) ou bien, ou alors
    Dins lo comparatiu d’egalitat : si ben/tan ben coma/que (e non pas tan bien, si bien)
    Una vielha automobila bien entretenguda marcha si ben qu’una nuòva. aussi bien qu’une neuve

    Podem comparar ben e bien dins quauques exemples :
    « Tu vo’es nos aidar engrunar los peseus, tonton ? » « A, vòle bien. » (acceptacion sens reserva ; lo tonton es content d’aidar)
    Responsa negativa : « Voldriá ben, mas fau que arròse lo vergier. »
    Quò vai bien li far plaser. Cela lui fera bien plaisir. (= beucòp de plaser ; afirmacion sens reserva, « bien » pòrta l’accent de frasa)
    Quò li fará ben plaser ! Certes, cela lui fera plaisir ! (eventualament ironic : Je doute que…)
    Crese bien que vai plòure ! Je crois bien qu’il va pleuvoir ! (Afirmacion sens reserva ; « bien » es accentuat)
    Crese ben que vai ploùre ! (Òm fai una prediccion, mas sens tròp « se molhar », si òm pòt dire !)
    Parierament, « Avetz bien rason ! » es mai afirmatiu que « Avetz ben rason ! » prononçat sus lo ton de la concession o de la resignacion.

    Trobatz pas que nòstres ancians an bien fait de prener « bien » a la linga francesa e de gardar ben per exprimir de las nuanças de la pensada finas, plan finas... ? Ten, justament, un autre còp, parlaram de « plan ».

    A Javerlhac, lo 30 de junh 2019
    Jan-Peire Reidi

    Per ne'n saber mai sur la trabalh de Jan-Peire Reidi, de veire lo blògue:

    http://www.lochamindelafont.com/

     

  • Conferencias a l'entorn de la Felibrejada, dissabde 5 de julhet a Perigüers

    Samedi 5 juillet au théâtre de l'Odyssée à Périgueux entre 15 h 30 et 17 h 30, plusieurs conférences:

    Guy Mandon: un curé révolutionnaire en Périgord

    Gérard Fayolle: Léon Dessalles (1803-1878) historien du Périgord et précurseur du Félibrige

    Christian Bonnet: Camille Chabaneau (1831-1908), le patois aux avant-postes du "linguistic turn"

    Jean-Claude Dugros: Bernard Lesfargues, homme de lettres du Périgord

    Jean-Pierre Denis: L'histoire d'Adrien et le cinéma occitan

  • Literatura occitana a la Felibrejada de Perigüers

    20150705_121342.jpgPer las e los que serián interessats per la literatura occitana e en occitan, mais aussi pour les autres,
    Sapchatz que podretz trobar un salon de libres occitans (entre autres), emb autors e editors, dins la claustra de la catedrala Sent-Front...
    Donc dans le cloître de la cathédrale samedi 5 et tout dimanche 7 juillet.
    Attention, il n'y aura pas de nocturnes.
    Plan coralament
    Olivier Pijasson, Novelum IEO Perigòrd

    Fotò: le stand de Novelum lors de l'une des précédentes félibrées à Ladouze