Episodi 14, onte la vertat comença d'apareisser...

°°

Bombem coma podem en laissar un còp de mai Caüsac a la traina, petonant que lo diable, que eu comprend bien que lo desnojament es pas lonh. Som a meitat chamin quante una votz secha rapela los chens que ‘resten còp sec lor curada. Lo tipe se leva braç e chara en sang. A a penas lo temps de se creire sauvat qu’un lonja siloeta negra surtida d’un sap pas ente li planta dins lo ventre las doas bencs d’una forcha que coneissem bien. E d’un mesma lanç, ‘la but lo còr doblat que remuda enquera jurcinc’a la riba de la carriera e emb un crit que nos sembla de jòia, ‘la bancuòla l’òme dins lo boide emb la forcha enquera plantada dins lo ventre. D’ente som, podem auvir la chucada sorda dau còr tucant lo fons de la carriera. Joanna, d’en pè, tota drecha, sos ‘bilhaments negres flotejants dins l’aura que ven de se levar, brandit au ceu un punh sarrat de victòria silenciosa.

Quò fai una pita setmana que som tornats aus Ombradors, e som pas enquera completament raviscolats de l’expedicion a la Talhada. Quo es Caüsac que se’n suert lo mielhs. D’en prumier a pas vut l’òrre episòdi finau, sa clòsca es garida e puei son nas retrobat fai que fin finala garda de l’afar pusleu un bon sovenir. Ròsa es tota urosa de lo veire sinnar topinas e cassolets e de l’auvir far clapetar la lenga a chasca gorjada. Franciscò marcha totjorn a pitits pas, las chambas leugeriament escartadas. Ròsa, totjorn ela, se devoa per li far los pitits sonhs que lo medecin Farja a ordonnat e pense que de queu costat quò ‘nira mielhs dins quauques jorns. Io, quo es lo morau que ses estat meschantament tucat. Ai jamai presat la violència, e aquí, ne’n avem massat nòstra aisa. Quela familha es completament desvirada. Marius, que avem chabat per rencontrar l’endoman matin nos en a fait lo triste tableu. Maugrat las brucidas daus chens e la tombada de vint metres, poguerem coneitre la chara dau mòrt, Franciscò e io. De la cima de la carriera ente era demorat, Caüsac nos credet “quo es Antòni, quò pas ?” Boisserem un pauc lo sang e la terra e lo chais si parier a lo de Marius semblet nos espiar de sos uelhs mòrts. Los piaus frisotats eran gris e las jautas un pauc mai cavadas, mas quo era lo mesma nas fin, las mesmas pòtas bien dessenhadas, lo mesma babinhon chavat d’una fosseta que ‘viam vut l’autre jorn sus las fòtòs si parieras de l’oncle e dau nebot. Antòni era reaparegut veiqui una diesena d’ans au grand estabalausissament e a la granda jòia de las tres sòrs, que coma tot lo monde lo cresián mòrt. Era estat reçaubut coma lo pitit prince qu’aviá totjorn estat per sas tres ainadas, mas rapidament, quò fuguet clar que era pus lo gente dròlle d’autres còps. Agressiu, violent, jalós, desparlava sovent e las tres sòrs cregueren comprener que era benleu pas per ren dins la tuariá que ne’n era surtit viu coma dos autres que d’alhors ilhs tanben eran mòrts pauc de temps aprep. Mariá, Eva e Joanna s’eran pauc a pauc eslonhadas de queu frair autres còps tant aimat e que aurà semblava èsser vengut un mostre murtrier. Li donavan de que minjar quante era au vilatge, perque la majer part dau temps barutlava sus lo causse se nurrissent Diu sap coma e s’acialant dins las cavas que i mancavan pas . Frau que brau, quò ‘viá durat entau una diesena d’ans. E puei, veiqui tres mes, Marius era ‘ribat, jòune, brave, plen d’ estrambòrd e d’amor per quela familha que coneissiá pas. Sa semblença coma Antòni aviá chucat las tres sòrs que ‘vián portat sus eu l’espiada qua’iment amorosa que n’avián pus ènvia d’ofrir a lor frair completament falord. Pitits sonhs, pitits plats, e òc, un podiá bien minjar a la Talhada, lapins, motons, ritons e pitits legumes que venián dins un vergier conhat dins una baissa entre tres rochiers. E, subretot, li ‘vián dobat la mai brava maisoneta, la a dos niveus, que d’en prumier avián reservada a Antòni. E lo garcier zo prenguet per mau. Quo es a comptar de queu moment que sa violença venguet de mai en mai fòrta. Dos còps s’era fotut a grands còps de barrancon sus Marius que aviá ‘gut la vita sauva mercès aus dos labrits que l’avián près jos lor garda. Mas quauques jorns pus tard, una novela ataca enquera mai violenta aviá costat la vita a Mariá, la sòr ainada, que s’era lançada entre los dos òmes e aviá massat per ela los terribles còps de bilhon. Era mòrta dos jorns aprep sens s’aver lo mens dau monde reviscolada. Davant l’esmanciada, Eva e Joanna ‘vián decidat d’embarrar Marius que de tot biais era tròp espaurit per botar lo nas defòra. E la Talhada, vilatge perdut ente degun veniá jamai s’era embarrat dins la paur. I aviá plan ‘gut queu paubre mossur e sos dos ases qu’avián fotut defòra de paur que l’autre trasfòu lo prenhe en malicia. E puei i’aviá ‘gut nautres. Còp sec avián comprès que eram quí per tornar Marius au monde civilisat. E queuqui, maugras la paur, la violença, las esmanciadas, aviá jamai pensat una seconda laissar quela terra e quela familha per lo mens desavenentas. Lo demorant, zo coneissiam. Temptativas vanas de las doas femnas per nos far fugir, atacas de l’autre desvirat, mòrt de Eva, chaça a l’òme seguida de lonh per Joanna, bien decidada queste còp a ne’n chabar coma lo tuaire. Io, sabiá pas tròp que ne’n pensar de tot quò. Nòstra venguda aviá segurament enverenat las chausas e nos eram ben per un pitit quauquaren dins la represa de la violença e la mòrt d’ Eva. Mas d’un autre biais, ‘viam plan ajudat a deboscar Antòni que las doas femnas solas avián pas agut lo coratge d’afrontar. Aura, quo era ‘chabat. La vita podiá contunhar a la Talhada. La vita… Tu parlas d’una vita, tu… Joanna, que aviá totjorn pas dich fava, e nòstre Marius, enquera tremolant, mas que a la perpausicion que li faguet Gaëtan , de tornar coma nautres per rencontrar au mens un còp Mestre Pradier, li dire se mesme que ne’n aviá ren a fotre de l’eiretatge, s’era apilotat contre Joanna coma un mainatge espaurit. Ne’n era pas question. Sa vita passada li pudiá e voliá pas riscar i tornar tombar. Demorariá quí, emb sa familha quitament redusida a sa mai simpla expression. ‘Viam donc començat los preparatius de despart, mas avant, sens que degun nos demande ren, avem crosat una tomba au fons de la carriera ente Antòni aviá chabat sa vita. ‘Vancès de lo rebondre, Caüsac aviá lonjament permenat sas mans sus la chara dau mòrt, per pas l’obludar, aviá dich. E puei aviam donat la man per deplaçar una peira dau cementeri, aviam prejat un certan Camile Tomasson de ‘nar tener companhia a Teòfile Maseu. E tres rodilhas de quela castina roja per Eva que i fuguet sebelida per una Joanna sens un quite mot, sens una quita grumilha. En fin de matinada tot fuguet chabat. Marius aguet enquera un reflexe de civilisat en nos convidar a disnar ‘vancès de partir, mas la reddor e lo silenci de Joanna eran pas dau mai agradius e aimerem mielhs far nòstres adiussiatz au beu rai dau solelh. Quauquas tucadas de man coma lo Marius, quauquas guinhadas per Joanna que denhet i respondre d’un lent movement de testa, una prudenta careça au morre daus labrits. Sol, Caüsac se laisset ‘nar a-d-una rapida paupinhada dau chais de Marius. Quò fuguet tot. Queu monde que ‘viam rencontrat i a si pauc de temps d’un biais talament brutau nos espiet dispareisser sens un geste, lonja siloeta negra, pita siloeta fina, que semblavan se velher fondre en una. Caüsac que s’era desvirat coma si los podiá veire aguet quela frasa misteriosa “Que ven un diu quante i a degun pus per l’adorar…(De segre)

Joan Ganhaire

La chaleur est dans la nature des choses, c’est le beau temps car c’est le « temps de saison » :

Maison sens pan, julhet sens solelh.

Maison sans pain, juillet sans soleit (et réciproquement…)

La chalor es bona en julhet

Coma per Nadau la freg.

La chaleur est bonne en juillet comme le froid à Noël.

Mais qui dit chaleur dit soif . Petit conseil de prudence et de modération :

En julhet dins la matinada,

Si cerchas la botelha,

A la fin de la jornada

Auràs eissurit la trelha.

En juillet, si dès le matin tu cherches la bouteille, à la fin de la journée, tu auras essoré (épuisé) la treille.

Ne commençons pas trop tôt à boire et prenons des vêtements légers :

Au mes de julhet,

Vesta ni corset.

Au mois de juillet, veste ni corset.

Plus étranges sont certains conseils :

Au mes de julhet,

Femna ni chaulet.

Au mois de juillet, ni femme ni chou.

Julhet e aost

Ni femnna ni foira.

En juillet et en août, ni femme ni diarrhée.

Quelles sont donc les raisons de ce conseil diététique et de cette misogynie saisonnière ?

Femna de julhet,

Mesfia-te’n, boier !

Bouvier, méfie-toi de la femme de juillet.

Terminons avec deux proverbes. Le premier s’adresse à ceux qui croient aux présages et le dernier à ceux qui ne les prennent pas au sérieux :

Si la luna de julhet comença un diluns,

Tots los chauls serán fotuts. (perduts)

Si la lune de juillet commence un lundi, tous les choux seront perdus.

En julhet cal refrescar

E per Nadal far calfar.

En juillet, il faut rafraîchir et à Noël réchauffer. (parler de Sarlat).

Michel Chadeuil

Suite de l'éphéméride du mois de juillet...

°°

Le temps de juillet n’influe pas que sur le rendement de la moisson, il a aussi une influence évidente sur les vendanges futures :

Solelh de julhet,

Vin a la cava, grun au granier.

mais le soleil ne suffit pas :

En julhet, plueja dau matin

Gasta pas lo vin.

En juillet, pluie du matin (dont on sait qu’elle ne dure guère) ne gâte pas le vin.

En julhet, petit pisson

Emplís lo barricon.

En juillet petit pipi (de nuage !) emplit le baril.

L’excès de soleil peut même être néfaste :

Quand julhet amadura las moras,

Fai sechar los rasims.

Quand juillet fait mûrir les mûres , il fait sécher les raisins.

Quand julhet fai la confitura,

Octòbre fai nonmàs de la piqueta.

Quand juillet fait la confiture, Octobre ne fait que de la piquette.

La pluie est donc nécessaire en juillet, mais point trop n’en faut. Heureusement

Aiga de julhet dura gaire.

Eau de juillet ne dure guère.

Aiga de julhet, aiga de beneitier.

Eau de juillet, eau de bénitier (rare et précieuse).

A suivre...

Michel Chadeuil