Quante menava mos elevas de prumiera aus Estats-Units dins las annadas 1980-90, la collega americana que s’ocupava de l’eschamge de son costat sabiá – o cresiá – que los Francés avian l’abituda de se sietar a taula per minjar ensemble en familha. Quò fai que damandava a los que reçabian los dròlles e las dròllas de nòstre liceu de far au mens un repas per jorn, lo dejunar o lo sopar, tots ensemble, per dire de « los pas despaïsar ».

Dins quauquas familhas tradicionalas, avant de començar de minjar, se tenhan tots per la man sietats, testa baissada, autorn de la taula dau temps que quauqu’un disiá lo benedicite. Un còp que avian escoltat ’quelas paraulas de pietat e de bona volontat, disian tots « Amen », coma nautres disem « Bon apetis ! ». Dins d’autras familhas, podian pas comprener çò que ma collega lur damandava. Fasian jamai de cosina : riscavan pas de chaulhar lurs bravas cosinas ultramodernas ! Quand tornavatz l’enser sus las cinc-sieis oras, ne’n trobavatz totjorn un esvenlat sus lo canapè davant la television, que ’chabava de minjar tot sol dins de las boitias de polistirene de la besunha sens nom ’chaptada dins quauque MacDo en chamin. Degun s’ocupava daus autres, e laissavan mos paubres dròlles crebar de fam, mai que mai las dròllas timidas e bien educadas que ausavan pas damandar. Mas urosament, aus Estats-Units, lo monde son pas chins ; quand ma collega zo lur disiá, donavan daus sòus aus goiats e a las goiatas per se ’chaptar de que minjar. Donavan tròp de sòus ; ne’n restava per pàiar los jeans e las casquetas de beisbòl !

En Anglaterra, quo es ilhs, los Anglés, que vos fan pàiar. Mai avetz pas mestier de vos desbotonar ! Tot vòtre repas chabis dins una sola sieta : una pita saucissa que i a meitat pan dedins, un pitit bocin de lard que òm veu lo fons de la sieta a travers, un uòu fricassat benleu, quauques peseus gròs e durs, una pita talha de pan de mija sens sabor, pas de vin… E vos fan minjar tot sol a taula. Non, quo es pas un disnar perigòrd ente setz gaitats per la chauchavielha, coma dins lo conte de Daniel Chavaròcha.

Ai beu saber e comprener que los autres an pas las mesmas costumas que nautres, sei chucat quand vese de la gent que semblen rencurar çò que fan minjar aus autres. Parier coma los que fan coma tot lur es degut, que se conviden e que ’rieben sens ren, mai daus còp que se plànhen si an pas çò que lur fai plaser. Me sei damandat si la valor sociala dau beure e dau minjar partatjats eran pas diferents dins los país protestants e dins las civilizacions d’eiretatge catolic, ente l’eucaristia – la comunion emb lo pan e lo vin – a pas lo mesma sense spirituau e la mesma importança. Mas deve dire que ai conegut daus Anglés plan generos e de servici en Anglaterra, e daus Americans plan plasents e convidants dins lo Midwest – l’Oest Mejan ente òm tròba los rednecks (toirauds) que sostenen Trump. Mai que son pas vegetarians ! Vos dobtatz ben que parlavam pas de politica !

Me rapele que, quante era pitit, si quauqu’un veniá chas nos, lo laissavam pas partir sens « prener quauqua ren ». Si eram a taula, lo convidavam : « Ne’n voletz-vos coma nautres ? ». Un còp que un òme venguet per veire mon pair e que m’avian laissat tot sol a la maison – l’estiu se levavan dabora per anar trabalhar a la frescha – lo faguí entrar, surtí dau gabinet lo chanteu, la topina de grilhons e la botelha de vin estamnada, e fuguí plan deçaubut de veire lo visitaire inconegut refusar en risent. Chas nos eran de « brava gent ».

E dire qu’aüei, dins quauquas comunas alentorn, los abitants son organizats per prevenir la gendarmariá si vesen un estrangier un pauc moricaud ! Eram loenh de pensar que siriam oblijats d’aver una alarma que eissaurelha los vesins e nos telefòna còp sec si quauqu’un entra dins la maison quand i som pas ! 

Diu mercés, los amics occitans an pas perdut la costuma de partatjar daus repas « tirats dau sac » o, de preferéncia, dau panier e de la glaciera !

A Marennes, lo 11 dau mes d’aust de 2023

Jan-Peire Reidi