Texte de Jan-Peire Reidi a l'occasion de la festa dau coteu de Nontron.

°°

Chas nos disian : « Los coteus daus fenhants còpen bien ». A lur idéia, los òmes que eran pas tròp valhents prenian lo temps de los afilar, que quo era pas un trabalh tròp penible. Los autres paisans fasian benleu de lurs coteus coma de lurs machinas, que entretenian pas totjorn coma aguès faugut (Damandatz aus mecanicians !), perque quò los interessava gaire e avian totjorn quauque trabalh que tainava mai.
Agusavan los coteus de la maison que « copavan coma mon janoelh » avant un grand repas, per exemple, per los que avian pas de coteu, o ben los passavan sus la mòla per las fauchas, un còp que avian ’chabat de far lusir lo talhant de totas las dents sus la lama de faucheurza. Los apoiavan sus la peira trempa e ardich pitit ! lo goiat virava la manivela vira que te vire ; chauchavan tant que podian sens mainatjar l’acier trempat, tan delicat que fuguès.
Aprep de las annadas, la lama de ’quilhs braves coteus de Nontron era minjada aus tres-quarts. Era talament usada que chabissiá pus entierament dins lo manche quand eran barrats. Mas los òmes gardavan los coteurs jusc’a temps que traucavan las pòchas de malinas. Quand eran tròp vielhs, servian per anar « cherchar aus lapins ». Mai òm esperava pas totjorn que fuguessan fotuts ! Quo es mai d’un còp que ai polhat ma defunta mair que preniá son brave coteu de Châtellerault per ’massar los gaugs e los larjons !
Un còp, contí ad un Anglés tots los servicis que mon coteu me rendiá. Me’n serviá per engraissar mon pan de grilhons e far daus eschalons, copar lo ròstit dins ma sieta, talhar lo jambon e lo saussiçon quand nos ’restem cassar la crosta au bòrd de la rota, descopar la peu dau fromatge (« Ten, Medòr ! »), drubir una botelha emb lo tira-boschon… Nòstres ancians, mai benleu d’autres pas tan ancians que quò, prenian lur coteu per sagnar un polet o un lapin, per se curar las onglas daus dets mai daus artelhs. Veguí l’Anglés s’escharnir. 
Quo es vint còps per jorn que òm suert son coteu de sa pòcha. Una envelòpa o un paquet que òm vòu drubir pròpament, un cacau que òm voldriá minjar sens esbrijonar los tests, una romdre en travers dau chamin : Crau ! Quand òm ’massa un champanhòu, fau copar lo pè a ras de terra per pas chaulhar lo panier e pas tròp desrenjar lo micèli. Separar las paginas d’un libre emb son coteu per entrar dins un monde bastit per l’imaginacion d’un autor es un plaser de mai quand òm legis las publicacions de Melhau.
Mas, z’ai desjà escrich en quauque luòc, la granda jauvissença es de pataunhar un coteu au fons de sa pòcha. Fòrma d’onanisme ? Una escrivana occitana fai remarcar que los òmes, a començar per son pair e sos frairs ’resten pas de se maniar lo chause que vòle dire, que quò lur prus, que an benleu paur de lo perdre. Per los garir de lur complexe de castracion, a-t-ela pensat, ’quela dròlla, òfrir aus òmes de sa familha un La Guiòla, un Perigús, un Tièrn o un Nontron en eschamge de quauquas centimas d’euro ? Un brave coteu que faran segre pertot e que se’n creiran de lo drubir davant los autres òmes.
Auran los dos ustilhs que permeten ad un òme de se sauvar, coma òm ditz, de subreviure si aimatz mielhs. Mai si un òme que ’rieba nonmas « emb son b… e son coteu » chas de la gent  ente es convidat, es pas tant distingat coma lo que òfra un bosquet de flors, una bóitia de chocolat, una botelha de bon vin… o ben un coteu de Nontron. Un coteu vertadier, ponchut, bien afilat ! Per que se fasan pas de mau, las femnas ’chapten a lurs goiats de ’quilhs noveus pitits coteus emb una poncha redonda. ’Quelas femnas an ren compres. Un coteu d’òme es fait per traucar, non ?
A, la seguretat ! Avetz eissaiat de prener l’avion o ben d’entrar dins un museom emb vòstre coteu dins la pòcha ? Defendut ! Los reglaments son durs e severes per de las pitas chausas e voldrian far creire que zo son aitot per las grandas. La gent coma me, que tròben en dire lur coteu si lo senten pas dins lur pòcha, son pas contents dau tot. En Angleterra, mon filh se faguet confiscar son coteu per un con de policier, un brave coteu de Nontron, un present de son pair ! Siriá incinerat, çò-ditz l’autre. E, perdiu ! Comprene pas perque los fabricaires de coteus de pòcha van pas tots ensemble damandar a las autoritats, que vòlen tant garantir nòstra seguretat, de barrar los uelhs quauques còps per mielhs los drubir quand quo es lo moment.
Ten ! Quò me fai pensar que la Festa dau Coteu se ten a Nontron ujan, coma tots los ans, per la segonda dimenjada dau mes d’aust. Daus coteliers venguts de pertot en França e dins lo monde fan veire de las bravas lamas d’acier damassat, daus coteus japonés de grand luxe, daus canadians que semblen un avion o una fusada, daus pitits coteus que las damas garden dins lur sac… Veiretz un cotelier farjar daus coteus de chaça e un autre fabricar daus coteus de peira, parier coma los òmes preistorics. Voldretz ’chaptar tots los que portaretz los uelhs dessus. Ne’n auretz tant a la maison que si damandatz « Ente es mon coteu ? », vos respondran « Lo quau ? ». Vòstre coteu de Nontron aurá vòstre nom gravat sus la lama, mai benleu una crotz occitana sus lo manche de rampalm. Aprendretz a l’afilar, passaretz sus lo boesc de la graissa de fetge gras, auretz un coteu d’acier « alimentàri », un coteu de monsur prim coma un rasador, pas un coteu de metau negre coma los daus ancians, e obludaretz lo temps que viravatz la mòla per dòstar la berche sus la lama de la faucheurza, vira que te vire.

A Javerlhac, lo 23 de junh de 2015
Jan-Peire Reidi