Seguida del texte de Paulette André de l'ASCO.

Per veire la prumiera partida clicar qui : Sovenirs minas Merlà partida1

Endonc, n'i a, pel país que volián pas de las minas, e i aviá los autres... plan urós d'aver de trabalh per qu'un pauc d'argent dintrèsse a l'ostal. Nosautres, nos caliá viure tota una annada amb nonmas l'argent del tabat, e quò fasiá pas belcòp... Mon paire èra susvelhant dins las minas. Coma aviá dos dròlles en 1942 e un tresen en 43, partiguèt pas al front, mas foguèt requisicionat per las minas. D'autres òmes anèron dins las minas, puslèu que de partir en Alemanha per lo STO. Los que partiguèron èran mal vists pel monde...

Çò que demorèt mai que mai après la guèrra e après las minas de carbon, qu'èra lo bistròt del Mèrla Blanc, amb la patrona, la "Rastoèna" ! Quò's estranh, mas ai pas cap de sovenir de coma èra fisicament aquela dòna ! Çò que demòra dins ma memòria, quò's l'ambiança d'aquel luòc ! Me sei entresenhada auprès dels ancians. Qu'un èra aquela dòna, e perqué portava aquel chafre ? Èra la veusa d'un nommat Maionada, defuntat a la guèrra de 14. Son òme li daissava una drolleta de 15 mes. Après, marridèt lo sénher Martagota, que lo chafre èra "Rastoin". Aquel òme sabiá pas legir, mas per comptar los sòus, qu'èra pas un afar, e un sòu quò's un sòu ! Dit d'un autre biais èra un pauc "rat" ! D'aquí seriá vengut son chafre de "Rastoin" ! Pr'aquò, èra pas un maissant òme e sabiá pagar son torn quand zo caliá ! E de segur, la dòna Bèrta Maionada, sa femna venguèt la "Rastoèna". Mas, ela, èra pas avariciosa, e plan sovent, los jòines qu'avián pas tròp de sòus podián beure a gratís. Sabiá menar son bistròt e atirar los jòines que venián amb lor monde. Las gens venián de pertot, de Belvès, de Siorac, de Sant-Cibran, de la Capèla, de Castelnaud... tot aquò fach a pè o a biciclèta. M'an dit que la Bèrta èra pichoneta, un pauc cropuda amb un polit coconhon sul cap. Menava pas bruch, mas sabiá menar son òme e son afar, lo bistròt !

Se per cas passatz per Mèrla, veiretz un ostal amb "le merle blanc" escrit sus la paret... Lo bistròt de la Bèrta, quò's pas aquel ostal mas lo que se tròba en-dessús, rasís l'entrada de la mina. I aviá d'escalièrs per dintrar chas la "Rastoèna", e per arribar dins las salas del bar (n'i aviá dos, de cada costat de la cosina) caliá passar per la cosina amb lo canton. De mai, plan sovent, la practica èra servida aquí, dins la quita cosina ! La "Rastoèna" serviá, l'òme anava a la cava quèrre lo vin ! Qu'èra una mestressa femna ! Quand zo caliá, fasiá a minjar pel monde. Ò, pas de plats fins coma ara ! Qu'èra la sopa trempada amb lo chabròl, de bons pastís de rits, de civets de lèbre, de talhons de tesson, tot aquò cuèch dins los topins o las tortièras sul fuèc dins lo canton ! Lo vin veniá del barricon. Lo monde bevián pas lo vin vièlh a tira-larigòt coma ara ! I aviá tanben lo riquiquí e lo pernòd-maison.

Mas lo Mèrla blanc", qu'èra pas solament un bistròt ! I aviá lo bal ! D'aquel temps, i aviá pas de dimenjada, mas la jornada del dimenc èra sacrada. Lo monde prenián de bon temps, e chas la "Rastoèna", i aviá bal cada dimenc ! A un cap de la sala de dansar se trobava un empont amb lo musicaire e la cantaira. De còps que i a, las dròllas preparavan de la pasta a crespas o per las gaufras, e amb la "Rastoèna" fasián còire las crespas o las gaufras. Tot lo monde minjava e la "Rastoèna" oblidava pas de pagar son torn ! A l'entorn de la sala se trobavan de bancs per s'assetar e maires e mametas mancavan pas de s'i botar per susvelhar las dròllas. Caliá pas que los dròlles las tenguèsson sarradas de tròp près ! Sus l'empont, lo Gilbèrt jogava de l'acordeon e la Cristiana cantava las cançons a la mòda ! "Que sera, sera..." Me rapèli plan enguèra aquela cançon ! E me tòrni veire, lo diluns de matin, anant a l'escòla, cantant iò tanben "que sera, sera..." tot en córrer pels camins ! Lo Gilbèrt e la Cristiana èran amorós, mas a l'Elisa, la maire de la Cristiana, quò li desagradava mai que mai ! Sabi pas perqué ! Pr'aquò me sembla que lo Gilbèrt èra un crane dròlle ! La Cristiana portava de raubas larjas, de colors vivas, sovent jaunas e rojas, amb de volants e de dentelas, e tot en cantant, de còps, se botava a dansar, e virava e virava, e quò fasiá de fregaments embelinaires... La Cristiana èra un bric redondeta mas plan bravòta amb sus pials boclats... E fasiá de sorires amorós a son Gilbèrt... Mas un jorn, l'Elisa faguèt partir sa filha a París per trabalhar amb l'ainada. Dos o tres mes mai tard, la Cristiana tornèt al país, tota pimponada e pinturlurada coma una domaisèla de la vila... E çò pièger, parlava ponchut ! Lo paure Gilbèrt se'n remetèt pas, en mai que la Cristiana voliá pus d'el. Ara, èra pas pro crana per ela ! Sentiá l'estable, la vaca e la tèrra ! D'aquel temps, montaviam a París ! Qu'èra una mena d'ascencion sociala ! Alai, tot èra fin e distinguit ! A Cladech, lo monde vivián coma a l'Edad Mejana !

Los jorns de bal, los òmes que volián pas dansar, jogavan a las cartas dins las salas del bar. Jogavan a la manilha o a la manilha coinçada. L'òme de la "Rastoèna" jogava amb la practica. La Bèrta, ela, aviá pro a far a servir e veire qu'a cadun li manquèsse pas res.

De la "Rastoèna", tot lo monde a gardat lo sovenir d'una femna brava e plan genta que ganhava la simpatia de tot lo monde...Chas ela, i aviá tota una vida calorosa, gaujosa, ont per un moment lo monde se pausavan del trabalh dur de l'epòca ! Coneguèri aquesta vida del temps de la "Rastoèna" fins a 1957-58. En 58, tot cambièt ! Lo malur nos tombèt sus l'ostal e tot foguèt acabat per nosautres !

Paulette, a Cladech, lo 12 de decembre de 2013