Dins lo jornau de ier (Sud-Ouest edicion Dordonha, 22-09-23, p. 12), un article parla d’un òme de cinquanta-cinc ans, representant de comerci, e d’une femna de cinquanta ans, infirmiera, que fugueren susprés pendent que eran plan ocupats a se far amic sus una plaça de picanica (quo es lo mot !) au bòrd d’una rota en Perigòrd. Quo era lur prumier rendetz-vos. Se, demorava en Gironda, ela, en Corresa ; avian chausit un endrech a mieg chamin. Una femna portet los uelhs sus ilhs pendent que se permenava coma sa pita dròlla de 8 ans. La dròlla fuguet « plan chucada », çò-ditz la mair.
La femna bien intencionada creguet bien far de far venir los gendarmas. Disset pas que voliá pas veire ’queu brave pitit coenh pròpe e trenquille venir un bicadròme de comerci sexuau o ben un merchat de drògas. Queraque, voliá defendre la morala publica.
« Las fòrças de l’òrdre », que avian ren de pus important a far, se fagueren pas prejar per anar còp sec constatar lo delicte. Qui sap ? Volian benleu pas ’ribar après l’espectacle. Chercheren pas a perdre dau temps exprès e fagueren pas sislar lur sirena avant d’apruchar per lur laissar lo temps de se malinar, coma auriam fait a lur plaça. Pareis que los dos galants los auviren quitament pas venir ; contunheren lurs pitits afars sens ren veire. Eran pertant pas de la generacion de las annadas seissanta, quante trobavatz quauques còps daus hippies au chamin sus los quites sendareus de randonada : « Esperatz un pitit moment, avem pas enquera ’chabat ! ».
A la gendarmariá de Sench Astier un oficier de polícia judiciara que colhonava gaire condamnet l’òme e la femna per « exibicion sexuala ». Los dos amoros sabian pas que las mairs e lurs pitits venian sovent se permenar dins ’quel endrech retirat que avian chausit per lurs calinarias.
Quand era un goiat de son atge, auriá pas estat tan chucat coma la dròlla. Crese ben que quò m’auriá quitament interessat ! Los goiats daus vilatges, que jugavan au medecin coma las dròllas, coneissian quauques juecs pas tot a fet de lur atge. Avian sovent vut pieg que quò quand fasian au cachareu. A-quò fait de me un pervers porcassier incapable de respectar las femnas e d’aimar d’amor ? Diu mercés, podiam pas enquera ’visar daus filmes pornòs sus daus telefonets !
« Laissa-los tranquilles. Deurian pas estre ’quí » : Es-quò pas çò que diriam a un mainatge a la plaça de la mair, vos e me ? Pas de onta, pas de drama, pas d’escandale. Si la mair ne’n aviá pas fait de cas, la pita fugués pas estada « chucada ». Curiosa, perdiu, mas segur pas « traumatizada ».
Quò me fai pensar au còp que, a París, me, ma femna e nòstre goiat de sieis ans surtirem dau metro Halles per anar au Centre Pompidor e nos troberem dins la charriera Saint-Denis. Lo dròlle se damandava plan çò que totas ’quelas femnas esperavan sus lo trepador, mai volguet entrar dins un « pitit teatre » ! Me rapele pus çò que li responderem, mas nos poguerem pas retener de rire e las femnas que z’auviren de s’espofidar.
Darnierament, daus extremistas catolics e musulmans en Belgica manisfesten ensemble contra los cors d’educacion sexuala dins las escòlas. En França, beucòp de collègis privats refusen aüei d’organizar la vaccinacion daus dròlles e de las dròllas contre lo papilhomavirus. Lo vaccin garantis los jòunes dau cancer de las partidas sexualas quand son pus vielhs. Per pas se veire oblijats de lur explicar per que se fau far vaccinar, los provisors disen que quo es pas lur trabalh. Sabe pas si lo bon Diu punis lo pechat de charn, mas vòle creire que nos damanda pas d’estre béstias e crudeus dins nòstras vitas d’òmes o de femnas e de ciutadans.
Es loenh l’epòca que l’infirmiera de nòstre liceu donava daus preservatius tant qu’a bon compte aus dròlles de seconda sens lur pausar de questions. Quò venguet un juec per los goiats tots los diluns matins ; fasian benleu a lo que ne’n ’massariá lo mai. Lo provisor, un òme plan dubert e serios dins son mestier d’educator, cujava pas far comprener a ’quela brava femna d’infirmiera que fasiá coma me, era pas tròp fina, que son ròtle pedagogic era de garantir la santat daus jòunes preissats d’aprener la vita, sens aver l’aer de lur dire : « Bicatz, bicatz, dròlles ! Veiquí de que. » Los goiats me disseren que quauques uns vendian las capòtas aus pus vielhs, o ben las uflavan per far los balons de lurs festas d’anniversari.
La femna de l’article de Sud-Ouest aguissiá pro l’amor e aguet pro de chaitivetat per apelar los gendarmas. Çò-disent per « protegir » sa dròlla. Mas li laisset creire que l’amor era quauqua ren de sale, òrre : quauqua ren de mau. Per la pita, çò que l’òme e la femna avian fait deviá estre greu per que sa mair fase entau venir los gendarmas, coma per arrestar los raubaires o ben empaichar los òmes de borrar lur femna. Soatam que aura obludat ’quela leiçon de morala desnaturada quante sirá pro granda per aimar e estre aimada.
Sus la mesma pagina dau jornau de ier, legissem que una persona fuguet tuada e una autra endechada dins una collision frontala sus l’autorota A89. Malurosament, los gendarmas avian pas fait pro viste per ’restar la femna de 62 ans que aviá pres l’autorota a contra-sense. « La chair est triste, hélas ! », mai que mai quand es mòrta.
A Marennes, lo 23 de setembre de 2023
Jan-Peire Reidi
Cecila Chapduelh, professora d'occitan e escrivana ven de surtir a las edicions Jorn son noveu libre de poesia bilingüe "Mina de plomb, mina de ren", 101 paginas, 15 €, en venda dins las librarias de Perigüers, Brageirac e Sarlat et sur la botica en linha de Novelum IEO Perigòrd: https://www.novelum-ieo24.fr/shop .
