Quo es mai d’un còp dins la jornada, mai que mai quante sei coma daus mainatges, que daus mots me tòrnen de quante era pitit. Coma quante vese los parents far minjar aus pitits de la besunha industriala dins daus topinons. Autres còps, los mainatjons de lur atge saussavan benleu daus eschalons de pan dins lo rosseu d’un uòu bulit que ’pelavan un cacon. Crànhian pas la saumonela dins ’queu temps. D’alhors los pitits mai los beus mingen pas tant de pan coma nautres dins lo temps ! Quitament en occitan francisat, los mots viravan sus la linga daus goiats coma ’quela vitoira jauventa que los fasiá frotjar : un échalou de pain, un petit cacou, la moulette (la moleta) … Los òmes disian « Vau minjar un eschalon e beure un viatge » coma disem aüei : « Vau cassar la crosta e… ». Non, los òmes d’aura beven pus gaire de vin.

M’es ’vis que auve enquera mon defunt grand-pair sus sos vielhs jorns se plànher d’estre gaste quante tornava de trabalhar dins lo vergier. « Sei completament abracat », çò-disiá, emb una intonacion davalanta que tombava coma son còrps usat sus sa chaira davant lo fuòc. En gaire de temps, començava de becicar. Los vielhs d’aura fan coma me : beciquen davant la television. Abracat, becicar… Pense ad un autre biais de dire de mon grand-pair que trobava plan a ma mòda : « Me’n fote coma de la pola escoada. » Los regent trobavan benleu dins los devers de lurs dròlles : « Je m’en fous comme de la poule écouée. » Saber si ’quela paubra pola aviá perdut las plumas de sa coá o ben si avian pas volgut la laissar coar sos uòus ?

Pense a d’autres mots que trobava amusants ; per exemple « babinhon », « crupinhon », « ’massar un paufinhon », « recabilhonar ». Era-quò perque eran associats a nòstres juecs turbulents de goiats ’guissables (« Tu ses bien ’guissable ! ») ? Un dròlle que s’esparrava dins la charriera tombava benleu sus lo babinhon. Un autre còp, tombava de cuu, o ben sus lo crupinhon, si òm vòu. Disiá : « Ai ’massat un brave paufinhon ! ». Lurs paubras mairs que los avian vuts tombar de bicicleta ne’n avian « una frimor dau cagoelh au crupinhon », mas los goiats tòst reviscolats se ’massavan còp sec, coma si avian « ’gut un ressòrt dins lo crupinhon » (E. Delaja). Si per cas quauqu’un se desmanchava un braç o un pè, lo faliá menar au recabilhonaire per lo far recabilhonar.

O ben eran-quò las sonoritats que m’amusavan :  -binhon, -pinhon, -finhon ? Consonanta oclusiva + i + consonanta palatala molhada + u. La « babòia », que sa fonetica era vesina daus autres mots, serviá per espaurir los merles dins los cirieirs. Un dròlle que tractavan de « babòia » era gaire desgordit, lo contrari d’un goiat escarrabilhat. Tots ’quilhs mots, vielhs amics dins nòstre parlar, venian risibles un còp que eran mascarats de francés per una pita transgression : babignou, crupignou, pofignou, baboye, écarabillé… Ne’n aviá una plena gòrja. 

Autres juecs, autres mots : gosonar, gansolhar. Un fiu d’erba de la bona lonjor serviá per « gosonar » dins los cròs per far surtir los greus sus lo prat. Quante quò pleviá, los galapians anavan « gansolhar » dins los gansolhiers sus los chamins…
Me damande si preniá mai de plaser de far daus meschants torns que de dire e tornar dire ’quilhs mots de nòstra linga. Era un pauc coma lo personatge de Nabòcov dins lo roman Lolita que troba una jauvissença dins los quites noms de las goiatas. La linga occitana era un un terren d’amusaments illimitat.

A Javerlhac, lo 13 de genier de 2021
Jan-Peire Reidi