Anèrem au Chasteu (frç Château-l’Évêque), dins los pròpches ranvers de Perigüers, sadolats per una deleitosa ambiança nasala, odors enniurantas que saubrán jamai nòstres pitits-enfants : susors daus chavaus, cròta frescha, cuer molhat, lo tot solidament acompanhat a tot moment per daus pets e de repets reddes e precís. A ! Onte son las odors d’autres còps ?
La gardaira dau chasteu, una vielha grassa a lard emb un gròs-còu e sadola de tics, nos aculhiguet, ranhosa, per çò que, probablament, los mestres, vergonhós, aimaven pas que se visitessen lors obluedas tragicas, mas tanben per abrandar la generositat de mon pair, en tener compte daus risques que preniá per far plaser aus estrangiers. Se botet jos lo braç quauques vielhs jornaus e los faguet paiar argent bas lo pretz de dietz chandelas. Puei, nos menet a mia-tastons dins lo sorne e móstie ventre dau gigant de peira, ‘lumant de temps en temps un pitit brandon de papier que, en la bruslar, li fasiá nos maudire. Mas sabiá baissar l’eslanç e se far migrosa d’a mesura que apropchaven dau mistèri. Talament que me sentí pauc a pauc destachat dau temps present, de mos acompanhants, e que tremolave de jamai tornar veire lo jorn, nimai degun, menat non gran vers un espectacle secret, mas per rusa dins una preison onte me laissarián per totjorn per fin de me chastiar de mon bolegadís.
E entau, emb daus còps de jornaus e, per io, daus dobtes creissents, ‘ribèrem a una darniera cava voutada, carrada e crebada per terra d’un grand cròs. Sus un signe de nòstre guide, nos botèrem de januelhs, nos clinant vers çò de mai negre enquera que remplissiá l’oblueda rasís-bòrd. Una òrra odor de musit e d’escaravats espotits rodava per aquí. La femna faguet de gròssas bolas emb las paginas daus jornaus, que ‘lumet e gitet viste l’una apres l’autra dins lo cròs, e veguí...
... Veguí, a dietz metres benleu, au fons de l’oblueda redonda coma una subrebela gèrla, veguí los restes ossuts, esqueletas fòrt ben conservats, d’un grope de sodards anglés de la guerra de Cent Ans ; una mia-dotzena de preisoniers mau-chanciers, martirizats e gitats aquí sens pietat, probablament enquera vius, abandonats a la mòrt lenta e crebats de fam coma sus un radeu perdut dins la mar.
En credar tots nòstra emocion, en far daus ò ! e daus ò coma si descrubissiá per lo prumier còp quela scena macabra, la femna sabiá manejar la curiosetat, l’esmai e la páur tant adrechament coma sas entòrchas de jornaus, bolas luminosas que davalaven suausament e, pissaratas arderosas, planaven sus quilhs restes d’òmes subrebeus, alonjats en estela, pès vers lo mitan, ‘bilhats emb daus vestits roges o gris, estòfas puridas per endrechs, fasent veire de las grilhas toracicas, daus conchons de bacins e daus bastons de tibià botats.
Deve reconeisser que ma paur faguet còp sec plaça a una jòia que se pòt pas contar, coma si era io que aviá butit l’enemic dins queu cròs crudeu ? E quel embelinament en veire los subtes e corts revelhs de quilhs cranes que desgaunhaven la colera de las ombras desplaçadas, e queu frijolament glaciau en devinhar quilhs bufeus movements de las chambas e de braç en se rebutant per eissaiar de levar lors còrs per fin de me prejar d’en-pè, a pietat o a esmanciadas, io lo prince d’Aquitània emb son onor venjat ! Afrós e miraudiós tableu qu’es quela oblueda aus Anglés, giton de mai d’una nuech de chaucha-vielhas, mas umús daus mai feconds dins lo quau mon imaginacion desenant se plantet e frotget.
Claude Seignolle, Una Enfància fachilhièra, in L’âpre verdeur des légendes, textes de Claude Seignolle choisis et traduits en occitan par Jean-Claude Dugros, Éditions de l’Anguis, Mussidan, 2010, p. 21-22.