Lo mes de novembre se ditz tanben en occitan " lo mes mòrt". Sabem pas vertadierament perque : a causa de la festa daus mòrts lo 2 dau mes ? Pas segur. E d'onte ven lo nom de « novembre » que fai pensar a la chifra 9? E ben quò ven dau prumier calendier roman, lo « Romulean », a l'epòca que l'annada avia 10 mes, que la debuta de l'annada era au mes de març. Los quatre prumiers mes avian daus noms qu'evocavan daus dius romans: Martius era lo mes dau diu Mars, Aprilis, lo d'Afrodita, Maius, lo de la divessa Maia, Iunus lo de Junon. Apres, avian pus de nom, se comptavan de Quintilius lo cinquiesme mes jusc'au dietzesme, lo mes de December. Quò es pus tard,quand fuguet creat lo calendier Pompilian, que aponderen dos mes, apres december : Januarius, en omenatge au diu daus dos chais Janus e Februarius, mes de la purificacion en onor de la divessa Februalia. Lo cinquiesme mes venguet lo de Julius ( julhet), lo siesiesme, lo de Augustus( aost), mas los autres garderen lor numerò, quitament emb lo calendier Julian botat en plaça per Jules Cesar. Quò es nonmas jos Charles IX en 1564 que lo calendier faguet començar l'annada en genier, sens chanjar los noms o numeròs de setembre a decembre. Entau, per un caprici de rei de França, e pas daus melhors, lo novesme mes venguet lo onziesme... Vesetz, nòstra mesura dau temps que passa monta pas a Lois Padela !

Tornam au mes de novembre. Es sovent vist coma maujauvent, mauplasent. Quò plòu, quò bufa, i a la chavana, quò giala, surtem pus gaire ,demoram acoconats sur lo canape a esperar sabe pas qué... Quò podria esser lo mes de Saturna, triste, sorne, coma chantava Brassens...Pasmens, queu mes es pas maudich. D'en prumier, pensar aus defuntats, quò es pas forçadament negatiu : lors portam de las crisantemas que son de plan bravas flors ( « la pimpanela daus mòrts », çò-ditz Brassens, enquera), daus uns lor parlan, esperan que quò se passa bien per ilhs « de l'autre costat », quò es sovent l'occasion de se tornar trobar en familha e de pensar sens tristessa aus bons moments passats ensemble. De l'aiga, ne'n avem ben mestier per las servas, los rigalhons, los estanhs e las quitas ribieras que n'en mancan enquera, sens parlar de las napas freaticas. Avem enquera quauques cacaus e quauquas chastenhas a massar o quauques champanhòus a cerchar dins los bòscs. Dins los vergiers, i a enquera la porrada a massar, quò es lo moment de preparar l'avenir en talhar los aubres fruchiers, los rosiers. E a la cosina, fasem de las bonas sopas de chastenhas, de cojas, daus gasteus de cacaus, de nosilhas... Començam en fin de mes a pensar a preparar las festas de decembre.

Un mes de repaus e de transicion utila, fin finala, que lo mes de novembre, per nosautres e per la natura.

Denis Gilabert.