La filosofia novela nos ensenha que quand un malastre te tomba dessús, quo es tu que ne’n ses responsable, doctrina afortida e professada tanben per la classa politica. Per exemple quand ses licenciat e que te trobas sens trabalh, quo es de ta fauta. Si en mai d’aver un trabalh, aviàs pas volgut un salari (salari que, zo dise en passant, priva los accionaris d’una part de lor revengut legitime), te seriàs pas tornat trobar au chaumatge.

Deve ben constatar, tots los jorns que Dieu fai, que la ruralitat es plan malauda, los que vòlen contunhar de viure au champestre ne’n patissen pro. Chascun s’i sent de mai en mai coma Robinson sus son Isla deserta. Evidentament, quo es de nòstra fauta. Avem degut far quauquaren qu’auriam pas degut o pas fait quauquaren qu’auriam degut, mas quo es pas conscient. Quo es coma lo trabalhaire que contunha de damandar un salari : es pas conscient de l’enormitat e de l’injustícia de sas pretencions.

D’i pro pensar, crese que ai trobat lo perqué e, consequentament lo remedi. Autres còps, au vilatge, aviam un curet e un medecin. Per te garir l’arma, anavas te confessar. Per te garir lo còrs, anavas consultar. E per los maus de las bèstias, anàvem chas lo veterinari. Tot quò s’equilibrava. Puei lo monde arresteren de s’anar confessar. Lo curet qu’aviá pasmai de practica se’n anet. Ruptura de l’equilibri e quò fuguet puei lo medecin e lo veterinari que se’n aneren installar en vila..

Autres còps, per èsser educats, anàvem au catachisme e a l’escòla. Equilibri. Puei degun anet pasmai au catachisme. La femna qu’ensenhava la doctrina quitet queu monde de dolor e fuguet pas remplaçada. Ruptura de l’equilibri. Puei quò fuguet l’escòla que barret.

Autres còps coneissián las novelas per lo merilhier e per lo factor. Lo merilhier sonava l’angelus, las laissas, las nòças, los fuòcs, las guerras. Lo factor nos portava las letras que nos parlavan d’alhors, los jornaus que nos parlavan de la velha dins lo monde. Equilibri. Quand perdèrem lo curet, perdèrem tanben lo merilhier. Ruptura de l’equilibri. Puei quò fuguet lo factor, que lo vesem pasmai e que devem anar querre letras e jornaus chas l’especiera que nos paia tanben nòstras pensions e que se desmerda per ne’n gardar una bona part. E quand será partida ?

Autres còps avián – enquera eu – un curet que nos signava lo bilhet per lo grand viatge e un chefedegara que nos balhava lo bilhet per los petits. Equilibri. Pasmai de curet, fuguèrem dins l’obligacion d’anar morir en vila. Ruptura de l’equilibri. Puei quò fuguet la gara que barret.

Autres còps, lo curet batejava los nenets que la mairoliera aviá tirat de l’uòu. Quand arrestèrem de far batejar, quò fuguet una rason de mai de perdre nòstre curet. Puei perdèrem tanben la mairoliera. Aurá, per pitinar, fau telefonar cinc mes avant de perdre las aigas per aver l’elicoptèr que te mena a la capitala de region. Quo es si tant complicat que nòstras femnas prenen la pilula juscas setanta ans o mai.

Autres còps, aviam lo partit dau curet e lo partit dau maire. Lo curet partit, lo monde cugèren pasmai anar votar. Lo maire venguet un pauc coma la reina d’Anglaterra : pòrta lo riban tricolòr, mas fai ren, pòt ren far. Lo que trabalha, quo es lo president dau regropament de comunas, que l’avem pas elegit, que damanda quitament pas d’èsser elegit.

Nos disen que leu aurem la consultacion medicala e la confession per internet, lo catachisme e l’escòla per internet, los darriers sacraments e la velhada mortuara per internet, la naissença e las batejalhas per internet... Mas quò, quo es quand aurem internet, quand nos aurán menat lo « naut debit ». Quand serem rendables, quo es dire quand serem pro nombrós, pro espés. Quand lo champestre será en vila, qué.

La solucion es alhors : fau tornar far çò qu’avem desfait. Fau tornar a l’equilibri d’avant. Cresents o pas cresents, nos fau tornar a la gleisa, en massa... Un curet vendrá ben quand será plena... Quò seriá ben lo diable si, per equilibrar, quò fasiá pas tornar lo medecin, lo veterinari, lo factor, lo chefedegara, la mairoliera, la pòsta, l’escòla, lo mairilhier, las eleccions...