Pensatz benleu a la guerra daus proprietaris de bòscs e daus cherchaires de champanhòus a la sason. En Perigòrd, la gent se borrarian per un quite champanhòu. Ad una epòca, la gens daus autres departaments podian pas parcar lur veitura dins quauqua charrau de bòsc – quitament lo lur ! – sens riscar de trobar lurs ròdas traucadas. Quante aguí lo malur de ’chaptar una veitura a Engolesme, mos vesins me conselheren de viste far remplaçar ma placa 16 per una 24.
Non, vos vòle parlar d’un conte russe publicat en 1907 per l’illustrator ucraïnian Gueòrgui Narbot. Un autre dessenhaire (Niquita Cravtsòv) e un escrivan ucraïnians (Andreï Corcòv) ne’n torneren far antan una novela version emb quauquas modificacions per adaptar lo conte a la situacion actuala dins lur país. Ne’n an surtit ujan 300 exemplaris en França, que l’escrivan Corcòv a aquí sa demorança. Es finançat per l’embaissada d’Ucraïna e lo Centre Anne de Kyiv (1) de Senlis que vòu promover la cultura ucraïniana. Lo trobaretz pas dins lo comerci : l’an distribuit a daus « faseires d’opinion » chausits. Los dos autors tròben que, en França, lo monde son mai que mai dau costat de l’Ucraïna dins sa resistència a la Russia, mas que « lo poder mòu » de la Russia (soft power) es pus fòrt que lo de l’Ucraïna.Vòlen « un sosten morau » que fará que la Russia chausirá de pas atacar. Vòlen pas far de lor libre un gatge de propaganda mas « un gatge culturau » per una presa de consciéncia de lur pòble.
Lo conte per adultes « La Guerra daus champanhòus » es simple. Dins sa novela version, los champanhòus (los Ucraïnians) son atacats per lo rei Mongeta e son armada d’òmes-peseus verds. Lo rei dau champanhòus vòu defendre son país, mas tròba nonmas los catalans (« lactaires ») per prener las armas. Los autres an tots quauqua ren mai a far : los que cherchen los amusaments (per exemple los artistas d’Ucraïna que van far daus espectacles en Russia), los que se tròben tròp vielhs, los que lur pè es pas pro fòrt… Quand son atacats, los quauques champanhòus que garden la frontiera tiren a l’enemic per defendre lor bòsc, e vei, los enemics fugen, laissen lurs quites canons. La leiçon dau conte es que lo país pòt contunhar d’existir nonmas perque i a de la gent prestes a defendre lo territòri. Mas coma dins totas las guerras, i a pas d’un costat los que gànhen e de l’autre los que perden, perque tots an lur part de tuats, nafrats e endechats.
Quo es benleu çò que fai lo mai migrar lo president d’Ucraïna – veire son país venir un champ batalhier. Plan mai que l’American, l’Anglés, o ben lo Turc, que cresen benleu que an ren a perdre, o gaire. Avançar sos pions sos geo-strategics en Ucraïna, après lo Kosovo, la Polonha, los país baltics…, divisar l’Union europeana per empaichar una defensa comuna, afeblir una Russia que se serv de son poder de portar tòrt aus autres pertot ente pòt, en Siria, en Africa, sus los malhums… (L’umiliacion d’una granda poténcia militara, quò ’chaba per se pàiar !) Una Russia que se veu encerclada de missiles… Non, la Russia – parle pas nonmas de Putin – pòt pas plejar, pas mai que los Estats-Units en 1962 dins la crisi daus missiles. E si l’Ucraïna vòu estre un país sobeiran, es oblijada de cherchar daus alliats e de s’armar. Que se passa quand degun pòt plejar ?
Mai de vint-e-uech dau cent de la populacion de Russia ven d’Ucraïna, o ben a de la familha en Ucraïna. Crese ben que quo es parierament boirat de l’autre costat. Passí un mes a Donetsc en 1974, dins una familha demorava rasis una mina de charbon e que parlava russe. L’òme era marcat « Russe » e la femna « Ucraïniana » per l’administracion sovietica. Parier per lurs dos dròlles. La basticòla ente un col-hozian veniá vendre sos legumes anonçava « òvotchi » en ucraïnian ; lo subremerchat « Gastronòm » en vila, « òvochchi » en russe. Vilas russas, vilatges ucraïnans. De quau costat son-t-ilhs aüei, los filhs e las filhas de ’quela brava gent que ai ’guts coneguts ? Los quaus en Ucraïna vòlen veire lurs vilas bombardadas ? Los quaus en Russia vòlen far la guerra a lurs frairs ?
Los grands principis – coma la « sobairanetat » – permeten de ganhar las eleccions e de partir en guerra, la saviesa politica damanda de trobar daus compromes equilibrats. Los grands principis se pòden traïr mas se pòden pas negociar, la saviesa politica ditz que la seguretat se pòt partatjar, mai si es jamai eternala. Òm pòt migrar si òm pensa a ’quela armada que malévia jos las tendas dins la névia dempuei de las setmanas. Sabem que, un còp lançada, la machina militara se ’restariá pas a la prumiera petada. Una guerra duberta auriá pas nonmas lo costat grotesque de la « Guerra daus champahòus ». Fariá-t-ela naistre daus champanhòus d’un autres semen ? Ausem pas i pensar.
A Javerlhac, lao 9 de feurier de 2022
Jan-Peire Reidi
(1) Anna de Kiev – Kyiv en ucraïnian, (1024 ?-1072 ?), filha dau prince de Kiev Iaroslav lo Savi, venguet reina de França en se maridar emb Enric 1er. Fondet lo monasteri de Senlis. Mair de Felip 1er.
De veire regularament lo blògue de Jan-Peire Reidi: http://www.lochamindelafont.com/
L'animator Nicolas Peuch nos infòrma que lo convidat de l'emission dau diumenc 13 de belhier 2022 a 11 oras sur França Blu Perigòrd sera Joan-Claudi Dugros per la segonda partida de la vesita guidada de la vila de Brageirac