L’adverbi gaire se ditz plan mai en occitan que guère en francés. Lo tròbe 30 còps dins mas 105 paginas numerizadas de Jan Picatau de Sent-Barrancon (Enric Delaja). Crese ben qu’en francés guère fai pus partida dau vocabulari corrent daus jòunes d’aüei.
En occitan lemosin, gaire vòu dire :
– « pas beucòp » . « Gaire de » se rapòrta a un substantiu ; indica una quantitat, un nombre, un degrat, un temps insufisents o ben un pitit nombre, una pita quantitat.
La Piaus d’Aur ne fasiá gaire de trabalh, mas lo mera zo li perdonava. (Delaja)
Las filhas coneissian lur calendrier. N’i aviá gaire que fasian passar Pascas avant Rampalms.
La soletat, vesetz-vos, damanda tot plen de fòrça ; ne’n ai gaire. (Joan Ganhaire)
– « pas longtemps» (gaire de temps)
‘Na beleta se’n emparet, / Mas gaire ’la n’i demoret. (J-B Focaud)
Coma de rason, l’adverbi gaire modifica un verbe :
Aime gaire l’empirisme, subretot quante se boira d’un pauc de fachilhieratge. (J. Ganhaire)
o ben un adjectiu o un autre adverbi :
’Queu trabalh n’es gaire penible.
Ne’n veiquí un exemple ironic :
Los que passen dins lo vilatge van gaire redde ! Ils appuient sur le champignon !
Se tròba empluiat emb un comparatiu : gaire mai, gaire mens…
Son chin era gaire pus gròs qu’un lapin.
Era gròs coma un lapin, o gaire mai.

Gaire ven d’un mot germanic que voliá dire « beucòp », lo contrari dau sense d’aüei. Aviá ’queu sense de « beucòp » dins la vielha linga e l’a gardat en lemosin dins la locucion « pus gaire » :
Nòstres vielhs trabalhen pus gaire. (pus beucòp, pus tròp sovent)
D’alhors, dins la linga parlada dins nòstres ranvers, trobem mai que mai gaire empluiat emb la negacion ne : « ne trabalhen pus gaire », « ne van gaire redde », « n’es gaire penible »…
« Pas gaire » es la fòrma normala en lengadocian. Trobem quauques còps ’quela fòrma empluiada per Micheu Chapduelh. Dos exemples :
S’acocona coma pòt per durmir jos un vielh pont. Duerm pas gaire.
Tot petit desjà semblava babiaud e quò s’era pas gaire adobat dempuei.

Pas la pena d’apilar los exemples e d’analizar totas las nuanças ; sufís de conselhar a las personas de linga francesa que aprenen nòstra linga de pensar de remplaçar, si quo es possible, las locucions « pas beucòp », « pas sovent », « pas tròp »…, que son correctas mas mens idiomaticas, per gaire, un mot restrictiu que ven de loenh.

A Javerlhac, lo 19 de setembre de 2019
Jan-Peire Reidi