Eissamatge, de Jan-Peire Reidi
« Un octogénaire plantait. »
Jean de La Fontaine, Le Vieillard et les Trois Jeunes Hommes
Fai un moment que vos ai pas donat de novelas de mas ’belhas. Tres ans benleu. Vos rapelas ? Tots mos bornats moriren : los neonicotinoïds, lo varroa, lo burgaud… E ’queu noveu bornat que ’chaptí I a dos ans e que m’a pas enquera donat un sole grama de miau ! Per li aidar passar l’ivern, fuguí oblijat de nurir mas paubras ’belhas emb un pauc de sucre fabricat exprès, chausa que aviá jamai facha. Ma fe, quò deguet ben lur plaire, perque la colonia frotget talament que eissamet la setmana passada. Quo es la sason.
Vos damandatz benleu si poguí culhir l’eissam ? Òc plan, lo ’massí, mas quò se faguet pas tot sol. Pas coma quante l’eissam entra sens se far convidar dins un pitit bornat de cinc quadres bien plaçat de la bona nautor, virat dau costat dau levant, preste per lotjar tot ’queu pitit monde. Non, ’queste còp, volgueren a tota fòrça s’aisinar jos la teulada de la maison. Quò me fasiá crema d’estre oblijat de destruir tot ’queu pitit pòble vivent, valhent, precios, mas nastre que lo diable, si las podiá pas far surtir e se pausar pus loenh. Urosament, l’endeman, auví un còp de mai lo vonvonament de bateurza de las ’belhas que volavan e viravan coma fòlas d’un costat de l’autre totas en mesma temps. De creire que avian ’chabat per trobar maujauventa la fumada de l’enfumador pausat sus lo bòrd de la fenestra, una fumada aspra que montava jos las jabletas despuei l’enmatin. Non, credí pas « Pausa bela, pausa bela » e tustí pas sus daus gatges de cosina, coma se fai ’questes temps, mas totparier l’eissam aguet la bona idéia de s’anar pausar pas tròp naut sus un prunier dins lo vargier daus aubres fruchiers.
Coma far per culhir ’quela brava grapa bruna belinaira ? Si òm podiá plaçar un pitit bornat dejos l’eissam e far tombar l’eissam dedins… Entau faguí. Secodí la bròcha, e… – miràudia !– las ’belhas s’i podian pas conhar pro viste ! Quo era tot vut, la reina era dedins.
Lo ’belhaire contròlla sas emocions e demòra suau per pas esfoudir las ’belhas, mas ne’n a pas paur, per l’amor que las ’belhas gorjadas de miau fissen pas pendent l’eissamatge.
Un còp que fugueren totas dedins, portí còp sec lo bornat a la plaça que aviá chausida per se. Voldrian-t-elas i demorar, o ben tornarian-t-elas partir per contunhar lur vita de ’belhas dins quauqua cabòrna o ben quauque cròs de mur ? L’endeman matin, plan benaisas dins lur novela maison, sus los quadres de cera nuòva que sentian a bon, avian començat de trabalhar… e de fissar los que las desrenjavan ! Tres jorns pus tard, a la tombada de la nuech, las metí dins un bornat de dietz quadres, pensant que auriá mestier de l’autre si per cas trobava un autre eissam. Los cinc quadres que venian dau pitit bornat, plaçats dins lo grand l’un contra l’autre dins lo mesma òrdre, eran entierament cuberts de ’belhas. Un brave eissam !
Faguí bien de las chamjar de bornat per recuperar lo pitit, perque passat-ier aguí mestier dau gatge per lotjar un autre eissam que se venguet pausar dins un perier. Faguí parier coma per lo la setmana passada. E veiquí un pitit chaptau de tres bornats !
Arser, sus Arte, fagueren veire las roinas daus sitis arqueologics de Mesopotamia laissadas per l’Estat islamic. Los sauvatges destrusian sistematicament « ’quelas marcas de supersticion de pòbles daus passats » que coneissian pas la fe vertadiera. Pilòts de gravàs ente de las « ziggorats » eran d’en-pès despuei cinc o sieis mila d’annadas. E, espansilhats deçai delai sus lo sable dau desert : troçs de colomnas ente se vesen enquera daus guerriers assirians emb lurs casques e lurs arcs, e de peiras que pòrten daus bocins de textes en escritura cuneïfòrma… Tots ’quilhs tresaurs de la prumiera civilizacion urbana de l’umanitat besilhats, esbolhats, esbocinats, explosats, per daus barbares modèrnes… Religion venguda barbaria o ben barbaria mascarada de religion ? E tot dau long de l’emission, los telespectators seguen un vielh sabent iraquian emb sa cana e son gròs ventre au mitan de las roinas. Vai sus tots los sitis per l’amor de preparar lo trabalh de los que sauvaran la sciéncia de son país.
De mon costat, ’masse çò que pòde de çò que s’es sauvat dins la natura, dau temps que contunhem de destruir, de ne’n ’rachar los plais e los aubres, de tuar los insectes e los auseus, de chaulhar l’aer e l’aiga e de d’atacar lo quite patrimòni genetic de l’estre uman. Dins ’quela guerra menada contra la natura, un eissamatge es un miracle. Un bonur per lo ’belhaire ; lo fau pas laissar fugir… Sauvar çò que pòt z’estre, far frotjar çò que promes de far daus pitits e de donar dau miau. Parier coma l’occitan.
A Javerlhac, lo 7 dau mes de mai 2023
Jan-Peire Reidi
De legir lo blògue de Jan-Peire Reidi: http://www.lochamindelafont.com/
L'animator Nicolas Peuch nos infòrma que lo convidat de l’emission dau diumenc 7 de mai 2023 a 11 oras sur França Blu Perigòrd sera lo lexicografe Danis Chapduelh autor dau noveu « Lexique français occitan limousin/ occitan francés lemosin» , 620 paginas, 25€ editat per Novelum IEO Perigòrd.