L'avetz de segur remarcat, dins las lengas latinas, lo mot « temps » designa lo temps que passa e tanben lo temps que fai, valent a dire que dins quel imaginari, los dos sont ligats. Dins las lengas anglo-saxonas, an dos mots per parlar de quò, « time, zeit... » e « weather, wetter ». En mai de quò, dins la lengas latinas, avem lo temps linéari ( las segondas, minutas, oras, jorns...) e lo temps que vira lo de las sasons.

Aura quò es «la prima », la prumiera sason, o lo primtemps, lo prumier temps. En segre, aurem l'estiu mai " la darriera", la darriera sason viva, l'autòmne( l'arrière saison) e l'ivern, « una sason eisanha, la sason de l'òme » coma ditz Micheu Chapduelh dins « Prumiera nevia ». La sason que i a pus ren a massar, que la natura se pausa .I a nonmàs l'òme que trabalha, dempuei qu' es pas mai chaçador-culhidor e que se creu lo patron de la natura, lo paubre neci.

Aura, sem en abriu. La natura tòrna prener sos bilhaments de flors e de verd, los borrons espelissen de pertot, quò sent a bon, las abelhas florejan, los ausels chantan, se bòten en coble, lo temps es « cocudau », totjorn coma ditz enquera Micheu Chapduelh dins « Des mois et des jours, almanach occitan ». Abriu es portaire d'avenir e d'esper. « Mort o viu, per lo 15 d'abriu, fau que lo cocut àia chantat » . Abriu cocudau es portaire de neissenças : « Eram au mes d'abrial, e lo cocut cantava », escriguet lo Doctor Boissel dins "l'ora novela" qu'anonciava l'ora d'estiu qu'avem uei. Mas, sabem plan que quò pòt totjorn gialar, bradar, coma en 2017 que los nogiers de plana gialèren tots. En mai, faras benleu çò que te plai, mas per lo moment, garda ton chandalh, e pas nonmàs lo matin. Avem davant nos « los sents chivaliers » e tot pòt enquera arribar !

Lo temps religiòs es enquera quauquaren mai. Partir de questa fin de setmana, avem los jorns sents, avant Pascas, la festa la mai importanta per los crestians. Fasem partida daus pais que datan lo temps partir de la neissança dau Crist. Mas quò es pas partot entau e quò fuguet pas totjorn entau : i a lo calendier chinés, basat sur la luna mai lo solelh, lo calendier berbera...e de segur, totas las civilisacions nascudas avant lo cristianisme avian lo pròpe biais de comptar lo temps que passa : dins lo prumier calendier roman, las annadas se comptavan dempuei la fondacion suspausada de Ròma...Tot quò-qui per vos dire que, coma lo temps que fai, lo temps que passa es afar de percepcion ...es variable, « relatiu », coma l'espaci, benleu. Mas quò es mai que mai una creacion umana. Anetz, bona prima a tots !
Denis Gilabert.

Fotò: a la prima, las pimpanelas espelissen