Per la festa dau 15 dau mes d'aust, dins las annadas 90, a Soldat, lo Piare Rapeau èra estat convidat per pinturar quauques aubres dau chamin e nautres dau grope Limus'Oc, per dire daus contes e far dançar lo monde davant 'quelas pinturas. Alaidonc, un mes avant, nos veiquí partits, lo Piare e me, lo manhetofòne a la man dins las charrieras dau vilatge per trobar la gent que nos aurian dich quauquas legendas contadas a la velhada.
Troberem dau monde plan simpatiques que risian mas a partir dau moment que nos parlavam de las legendas, tots nos viravan los talons e s'en tornavan a lurs ocupacions...
Tornerem tots los jorns per pausar las mesmas questions... ren... totjorn lo mesma silenci. 'Chaberem per aprener que i aviá bien 'na legenda dins lo borg « mas deviam pas comptar sus ilhs per nos la dire ! ».
Finalament, a fòrça de paciença, sens enregistrar malurosadament, nos 'chaberem per aver lo començament e los autres jorns, l'istòria en entier. La gent pensavan talament fòrt que 'quela istòria s'èra realament passada, qu'ilhs culpabilisavan de nos la dire !
Fau notar que Soldat se tròba pas loenh d'Ajac e de Nautafaia ente se 'vian passats de las revòltas durament reprimadas que volian pas ajostar mai «de malurs e de miserias a la reputacion de la contrada».
La mesma istòria se ditz dins tots los ranvers de l'Occitania e pas solament a Soldat ! Mas qu'era contat emb talament de fervor que la gent 'chabavan per i creure !

°°

La leberona de Soldat (Soudat)
istòria contada dins lo « Bòsc dau leberon », illustrada per Piare Rapeau
'Quela istòria s'èra passada, i a longtemps... bien longtemps a Soldat.
Qu'era un ser de velhada... vos sabetz, las velhadas, que se fasian l'ivern quand los jorns eran corts e quand i avia pas tant a far defòra...
Alaidonc, 'queu ser, doas ò tres familhas de Soldat avian 'nat velhar chas de la gent d'Eimotiers, aura situat en Charanta, mas dins 'queu temps, coma los despartaments existavan pas... qu'era lo mesma païs...
Los veiquí tots partits dins la nuech bruna... tots, afen, presque tots !... avian laissat los vielhs que marchavan pas tròp bien per gardar los pitits qu'eran dins lurs borrassons... 'Queu ser, i aviá pas de luna. Lo Jan marchava davant emb son falòt. Tots seguian bien mitonats dins lurs manteus e capuchas. Mas lo vent passava tot parier au travers de lurs mitas de lana e lurs dets començavan a lur martelar...
En 'ribar, se chauferen davant la granda flamba que lur fasiá d'enquera mai dòure lurs paubres dets... mas conteren coma avian rit en fasant paur aus pitits que vesian plen de uelhs dins las cabòrnas... « cho... avetz auvit daus bruchs de chadena... qu'es beleu quauquas tòrnas, quauques revenants ? »... e los pitits se sarravan dins los cotilhons de lurs mairs ò ben fugian !
En 'ribar chas los vesins, davant lo fuòc, s'avian metut a l'aise.. avian pausat lurs gròs manteus e los pitits jugavan coma lo margaud dins lo canton... daus uns avian quitament pausat lurs pès sus los landiers. La Catarina aviá surtit los grilhons e lo fromatge... e quò clapava ! Apres las femnas surtigueren lurs 'gulhas per brochar e los òmes aidavan a pelar las chastanhas.
Sietat sus l'archabanc, lo Toine s'aviá fait un pauc prejar per contar de las istòrias de lops... « un còp, lo lop aviá segut son grand-pair, sens bruch... quand eu se restava... lo lop tanben ! Eu marchava... lo lop era 'quí darrier se e lo grand-pair que marchava pas tròp bien se disiá : « si tu tombas, Tistou... tu ses mòrt... si tu tombas Tistou... tu ses mòrt... ! » e tot lo chamin, eu se disiá 'quò e finalament, eu 'chabet per 'ribar e lo lop lu minjet pas ! »

« Chanta-nos ta chançon, Toine ! » e lu Toine se campava, levava la testa, se uflava e lançava « E iu me 'pele Toine e ieu sei de Glandon, vesètz coma sei crasne emb ma cana e mon chapeu melon... »
Lo temps passava viste... qu'es entau qu'ilhs avian chantat « Baissa-te montanha, leva-te valon », « lo Turlututu », « l'aiga de ròcha »... « un jorn dins l'estolhas »... Avian begut, minjat... e lu pilòt de chastanhas era vengut a ren… qu'era l'ora de partir.... l'ora de tornar prener lo chamin de Soldat... « Bona nuech, rentratz bien ! ».. « oc-es ! Aura, qu'es a vòstre torn de venir ! »... E los jòunes davant contunhavan de chantar per se balhar de l'eslanç, dins la nuech negra... « lo pelelè … las filhas de la montanha fan io-pelelè ! ». Un autre aviá uchat « Ifofó ! » Avian marchat mai de demia ora quand, a la caforcha dau chamin que mena de la Trichariá a las Justiças, pres de la Font St-Piare... 'na massa negra coma 'na béstia volet sus l'eschina dau grand Marçau...
« Qu'era lo Leberon ! », faliá ren dire e lu portar... faliá mesma pas lu tucar de paur de prener sa plaça... Tots marchavan sens ren dire... Quauques còps, lo Leberon li lechava la figura... mas tots sabian qu'a l'entrada de Soldat, « a las prumieras maisons, lo Leberon sautariá per terra e se sauvariá...  Qu'era entau ! »

Alaidonc Marçau se calculava... « e si eu lu laissava pas partir... ? » Aviá envia de sapcher. Marçau sarrava las dents... e totjorn 'quela ritantoina que li tornava : « E si lu laissava pas partir ? »... 'Ribats a Soldat, qu'era pus lo Leberon que teniá Marçau, qu'era Marçau que teniá lo Leberon … e eu disset … « 'queste còp, qu'es me que te tene e nos veiram ben ! »... Eu prenguet un bilhon e li borret sus lo cagoelh... lo Leberon tombet redde, assomat... Se 'traperen a li dautar la peu... la peu de béstia... e jos la peu.... troberen 'na femna... emb plen de chadenas en aur... quauqu'un de riche... qu'era pas un Leberon, qu'era 'na Leberona... e que bujava pas... la secoderen... la torneren secodre un moment apres e d'enquera e d'enquera...ren... totjorn ren... la Leberona era mòrta !.

« Qu'era un brave malur... que far ? « N'am pro de miséria entau sens 'nar a la galera !... disseren-t-ilhs»... e disseren pus ren, los òmes fagueren un cròs sus lo bòrd dau chamin... Fagueren un autre cròs per los coliers e se'n aneren se coijar sens ren dire.

Sabian ben que los Leberons, qu'era los riches que volian lur far paur per d'enquera mai los assujetir... aquí ne'n avian la pròva !

Lo lendeman, daus òmes a chavau passeren, damanderen si 'vian pas rencontrat la Comtessa dau Chasteu... de...

Degun disset ren... mas dins la contrada, n'i aguet pus de Leberons...

« E quand las armas a fuòc fagueren lur aparicion, ne se'n tornet pus jamai parlar ! »

Jaumeta Beauzetie

(Per la pita istòria, la gent nos monstreren l'emplaçament daus cròs, jos daus pruniers au bòrd dau chamin coma si quò s'èra realament passat !)

En mai, una chançon de ma mair que se chantava a la velhada :

« Tres canalhas van velhar lo ser,
qu'es per raubar lo jau de Minet !
Minet, Minet, ne'n sauta dau liech
Pren sa carabina e son pistolet
E li jura dessus son ressòrt...
Si quò peta, i a quauqu'un de mòrt ! »